Sư đoàn Tamanskaya (còn được gọi là Sư đoàn Taman hay Cận vệ Taman) đã tham gia các trận đánh nổi tiếng từ Chiến tranh thế giới thứ 2 cho đến các cuộc chiến sau này như tại Tresnia, là một trong 3 sư đoàn đầu tiên nhận danh hiệu “Cận vệ”, thậm chí còn đóng vai trò quan trọng trong các cuộc chính biến tại Nga năm 1990 và 1993.
Tamanskaya là đơn vị thường trực chiến đấu của Quân đội Nga, nghĩa là quân số của sư đoàn luôn phải đảm bảo ít nhất 80% biên chế đầy đủ và 100% trang bị luôn nằm trong trạng thái sẵn sàng hoạt động. Vũ khí trang bị của sư đoàn đều là những loại hiện đại nhất của Quân đội Nga như xe tăng T-80UD, T-90A, BTR-80A hay BMP-3. Được biên chế trong Quân khu thủ đô Moscow, nhiệm vụ chính của Sư đoàn Tamanskaya dĩ nhiên là để bảo vệ “Trái tim” nước Nga.
Chiến sĩ Sư đoàn cận vệ số 2 Taman chiến đấu tại Kerch
Sư đoàn Taman được thành lập ngày 8/7/1940 tại Kharkov, Ukraine với tên gọi ban đầu là Sư đoàn bộ binh số 127. Sư đoàn đã tham gia các trận đánh với quân phát xít Đức tại “mấu lồi” Smolenks nổi tiếng năm 1941, trận vòng cung Kursk từ 12/12/1941 đến giữa tháng 1/1942 trong đội hình Quân đoàn 13 và 40. Ngày 18/9/1941, Sư đoàn 127 nhận danh hiệu “Cận vệ” và được đổi tên thành Sư đoàn bộ binh Cận vệ số 2.
Binh sĩ Sư đoàn Tamanskaya chiến đấu tại bán đảo Taman
Sau đó Sư đoàn đã tham gia nhiều chiến dịch quy mô lớn của Hồng quân Liên Xô trong đó có thể kể đến chiến dịch giải phóng bán đảo Taman, vượt qua eo Kerch, Crimea giải phóng thành phố cảng Sevastopol (nơi mà sau này trở thành căn cứ của Hạm đội Biển Đen), Sevastopol cũng được đặt làm tên của một trung đoàn bộ binh cơ giới trong đội hình sư đoàn sau này. Nhờ những chiến công huy hoàng trong chiến dịch Novorossiisk-Taman, Sư đoàn Cận vệ 2 đã được đặt thêm danh hiệu Sư đoàn Tamanskaya.
Trong năm 1944, Sư đoàn Tamanskaya đã tấn công và loại khỏi vòng chiến cụm quân 30.000 lính phát xít Đức gần Königsberg, giải phóng Latvia, Lithuania, Đông Phổ và tiếp tục chiến đấu tại đó cho đến khi kết thúc chiến tranh tháng 4/1945. Tổng cộng trong suốt Thế chiến thứ 2, Sư đoàn Cận vệ Tamanskaya có 34 cá nhân nhận danh hiệu Anh hùng Liên Xô và hơn 19.000 sỹ quan, binh sĩ nhận các huân chương, danh hiệu khác ở nhiều cấp độ.
Vào tháng 9/1945, Sư đoàn Tamanskaya được chuyển về đóng quân tại Moscow và tái tổ chức để trở thành một sư đoàn bộ binh cơ giới. Trong giai đoạn hậu chiến, Sư đoàn Tamanskaya luôn tham gia tất cả các cuộc diễn tập quân sự quy mô lớn cũng như luôn có mặt trong các cuộc duyệt binh trên Quảng trường Đỏ.
Lần đầu tiên T-72 ra mắt năm 1977 là T-72 của Sư đoàn Tamanskaya
Vào mùa hè năm 1953, Sư đoàn Tamanskaya đã tham gia cuộc chính biến bắt giữ Beria - chỉ huy lực lượng an ninh Liên Xô. Vụ việc khởi nguồn từ cuộc tranh giành quyền lực trong hàng ngũ lãnh đạo của Liên Xô, xảy ra sau cái chết của Stalin, Beria chính là nhân vật có quyền lực lớn thứ hai thời điểm đó.
Đỉnh điểm của cuộc chính biến là việc Beria điều 2 sư đoàn Bộ nội vụ vào Moscow, hành động này như giọt nước tràn ly khiến các vị lãnh đạo còn lại cảm thấy một cuộc đảo chính của Beria đang đến gần, và hành động của Quân đội Liên Xô đã được đưa ra đó là việc Sư đoàn bộ binh cơ giới Tamanskaya cùng với Sư đoàn xe tăng Kantemirovskaya được lệnh tiến vào Moscow hỗ trợ bắt giữ Beria, đề phòng lực lượng Bộ nội vụ thân Beria manh động giải cứu thủ lĩnh của họ.
Sư đoàn Tamanskaya như đã nói là một đơn vị thiện chiến bậc nhất nên cũng được ưu tiên sử dụng những vũ khí hiện đại nhất mà Quân đội Liên Xô có được. Xe tăng huyền thoại T-72 lần đầu tiên ra mắt công chúng tại cuộc duyệt binh ngày 7/11/1977 được lái bởi những chiến sĩ của Sư đoàn Cận vệ Tamanskaya, còn một tháng trước đó trong chuyến thăm của Bộ trưởng quốc phòng Pháp đến Sư đoàn bộ binh cơ giới Cận vệ số 2 Tamanskaya, Liên Xô cũng đã cho trình diễn loại xe tăng này. Kể từ đó T-72 trở thành một trong những loại xe tăng nổi tiếng và được sử dụng rộng rãi nhất trong lịch sử.
Xe tăng T-90A của Sư đoàn Tamanskaya luyện tập duyệt binh tại Moscow
Sau này, Sư đoàn bộ binh cơ giới Cận vệ Tamanskaya được trang bị những loại xe tăng hiện đại hơn là T-80 và bắt đầu biên chế xe tăng T-90 từ năm 2007, đây là đơn vị thứ hai trong Quân đội Nga giới thiệu xe tăng T-90 trong biên chế sau Sư đoàn xe tăng Cận vệ số 5 “Don” của Quân khu Siberia. Bên cạnh T-90 là các loại khí tài hiện đại khác như xe thiết giáp chở quân BTR-80A, xe thiết giáp xung kích BMP-3, pháo tự hành MSTA-S 2S19 152mm và hệ thống chỉ huy điều khiển mới. Ngoài ra, trong đội hình của sư đoàn Tamanskaya còn có thêm các trung đoàn chức năng khác trang bị hệ thống phòng không tự hành Tunguska, SA-13 Gopher.
Binh sĩ tiểu đoàn trinh sát Sư đoàn 2 Cận vệ Taman
Năm 2009, Sư đoàn Tamanskaya bị giải thể thành các lữ đoàn bộ binh cơ giới nhưng đã được tái lập vào năm 2013 với quyết định của Bộ trưởng quốc phòng Nga Sergei Shoigu cùng với toàn bộ truyền thống lịch sử vốn có. Mệnh lệnh này theo yêu cầu của Tổng thống Putin nhằm duy trì truyền thống vinh quang lẫn sức mạnh của quân đội Nga bằng việc hồi sinh các đơn vị huyền thoại, nổi tiếng và anh hùng của Quân đội Liên Xô - Nga.
Pháo tự hành MSTA-S và hệ thống tên lửa-pháo phòng không Tunguska trong biên chế sư đoàn Tamanskaya
Xe tăng T-80 của Sư đoàn Tamanskaya trình diễn
