Carl Thayer, Giáo sư đã nghỉ hưu của Học viện Quốc phòng Australia, chuyên gia nghiên cứu về Đông Nam Á vừa có bài viết về quan hệ quốc phòng Việt – Mỹ đăng trên tờ The Diplomat. Theo đánh giá của ông, với việc liên tục có các cuộc đối thoại, thăm viếng lẫn nhau, quan hệ quân sự giữa Việt Nam và Mỹ đang ngày càng trở nên nồng ấm.
Xin gửi tới bạn đọc trích lược bài viết của giáo sư Carl Thayer trên tờ The Diplomat:
Tháng 10/2013, Việt Nam và Mỹ đã tổ chức hai cuộc họp an ninh cấp cao thường niên quan trọng ở Washington: Đối thoại chính trị, an ninh và quốc phòng lần thứ 6 diễn ra vào ngày 1/10; và Đối thoại chính sách Quốc phòng lần thứ 4 từ ngày 28-29/10.
Trong cuộc đối thoại ngày 1/10, phái đoàn Mỹ gồm các đại diện đến từ Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng, Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ và Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương do quyền Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách các vấn đề chính trị - quân sự Tom Kelly dẫn đầu. Phía Việt Nam gồm các đại diện của Bộ Ngoại giao, Bộ Công an và Bộ Quốc phòng do Thứ trưởng Ngoại giao Hà Kim Ngọc làm trưởng đoàn.
Cuộc đối thoại lần thứ 6 đã bàn thảo nhiều vấn đề, bao gồm chống khủng bố, chống buôn bán ma túy, buôn người, không gian mạng, thực thi pháp luật, quốc phòng, an ninh, phòng chống thiên tai, tìm kiếm cứu nạn, các vấn đề di sản chiến tranh và hợp tác trong các tổ chức khu vực như ASEAN, Diễn đàn khu vực ASEAN và Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á.
Đối thoại chính sách quốc phòng Việt – Mỹ lần thứ 4 cũng được tổ chức ở cấp thứ trưởng, với đại đại diện của phía Mỹ là Phó Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng phụ trách Nam và Đông Nam Á Vikram Singh và phía Việt Nam là Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh.
Cả hai cuộc đối thoại đều diễn ra trong khuôn khổ Biên bản ghi nhớ (MOU) về tăng cường hợp tác quốc phòng song phương ký ngày 19/9/2011 và Tuyên bố chung Việt – Mỹ ngày 25/7/2013 .
Đại tướng Martin Dempsey, chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng Liên quân Hoa Kỳ, đón Thượng tướng Đỗ Bá Tỵ tại trụ sở Bộ Quốc phòng Mỹ ngày 20-6.
Biên bản ghi nhớ năm 2011 đã đặt ra năm lĩnh vực ưu tiên hợp tác quốc phòng song phương: Tổ chức các cuộc đối thoại cấp cao thường xuyên giữa hai Bộ Quốc phòng; an ninh hàng hải; tìm kiếm cứu nạn; hỗ trợ nhân đạo - cứu trợ thiên tai và gìn giữ hòa bình. Đây cũng được coi là một biện pháp minh bạch nhằm xua đi những lo ngại cho rằng Việt Nam và Mỹ “thông đồng quân sự chống lại Trung Quốc”.
Tháng 10/2011, Giám đốc Học viện Quốc phòng Việt Nam đã đọc bài phát biểu với sinh viên tại Đại học Quốc phòng Mỹ. Cũng trong năm này, lần đầu tiên Việt Nam cử tới trường Đại học Chiến tranh Quốc gia và Đại học Tham mưu Hải quân Mỹ mỗi trường một học viên.
Từ tháng 6-8/2012, Việt Nam cử quan sát viên đầu tiên của mình tham dự cuộc Tập trận Vành đai Thái Bình Dương (RIMPAC). Tháng 7/2012, Mỹ đã tiếp Ban chỉ đạo 501, cơ quan phụ trách xử lý vật liệu nổ tại Việt Nam. Tháng 10 cùng năm, tàu sân bay USS George Washington đón phái đoàn quan chức Việt Nam ra thăm trên vùng biển quốc tế ngoài khơi bờ biển phía Đông Việt Nam.
Năm 2012, Việt Nam đón tiếp nhiều quan chức cấp cao Mỹ, trong đó có Tư lệnh Hạm đội 7, Bộ trưởng Quốc phòng Panetta, Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương và một phái đoàn của Đại học Quốc phòng Mỹ. Tháng 4/2012, Việt Nam tổ chức giao lưu hải quân Việt – Mỹ lần thứ 3 tại cảng Đà Nẵng với các hoạt động liên quan đến cứu hộ, huấn luyện cứu trợ thiên tai.
Năm 2013, Việt Nam đăng cai tổ chức Đối thoại chính sách quốc phòng lần thứ 3 vào tháng Giêng và giao lưu hải quân phi tác chiến lần thứ 4 tại Đà Nẵng vào tháng Tư.
Một sự kiện rất quan trọng khác là cuối tháng 6/2013, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ đã tiếp Tổng tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Thượng tướng Tướng Đỗ Bá Tỵ trong chuyến thăm lần đầu tiên tới Mỹ. Đoàn Việt Nam còn có các sỹ quan cao cấp như Tư lệnh Quân chủng Phòng không - không quân, Phó Tư lệnh Hải quân và Phó Tổng cục trưởng Tổng cục tình báo.
Quan hệ song phương Việt – Mỹ đã vươn lên tầm cao mới khi Tổng thống Mỹ Barack Obama tiếp Chủ tịch Trương Tấn Sang tại Nhà Trắng vào tháng 7/2013. Hai nhà lãnh đạo đã nhất trí “mở ra một giai đoạn mới trong quan hệ song phương” bằng việc đưa quan hệ giữa hai nước lên “đối tác toàn diện”.
Cả hai nhà lãnh đạo đều bày tỏ hài lòng với việc thực hiện MOU năm 2011và nhất trí tiếp tục tổ chức các cuộc Đối thoại chính trị, an ninh và quốc phòng và Đối thoại Chính sách Quốc phòng giữa hai nước.
Trong quan hệ tương lai, hai bên quyết định mở rộng hợp tác nâng cao năng lực tìm kiếm - cứu hộ, ứng phó thảm họa thiên tai cho Việt Nam và tăng cường hợp tác về an ninh phi truyền thống. Tuyên bố chung giữa hai nước cũng bao quát nhiều vấn đề, từ chống khủng bố, thực thi luật pháp hàng hải đến an ninh mạng. Tổng thống Obama ủng hộ và hỗ trợ Việt Nam lần đầu tiên tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc.
Trong Đối thoại chính sách Quốc phòng lần thứ 4, Việt Nam và Mỹ đã nhất trí đẩy mạnh hợp tác hải quân và hợp tác giữa các nhà trường, học viện quốc phòng hai nước. Biên bản ghi nhớ giữa Lực lượng bảo về bờ biển Mỹ và Cảnh sát biển Việt Nam cũng đã được ký kết.
Thời gian gần đây, Việt Nam đã đưa ra sáng kiến xây dựng lòng tin chiến lược với Mỹ. Cuối tháng 8/2013, bên lề Hội nghị ADMM + tại Brunei, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Phùng Quang Thanh đã mời Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel sang thăm Việt Nam vào năm 2014 và ông Hagel đã nhận lời.
Theo thỏa thuận năm 2003, Việt Nam và Mỹ đồng ý trao đổi các chuyến thăm cấp bộ trưởng quốc phòng mỗi ba năm một lần. Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam thăm Washington vào năm 2003 và 2009. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đến thăm Hà Nội năm 2006 và 2012. Chuyến thăm vào năm tới của ông Hagel có thể là tín hiệu kết thúc chu kỳ ba năm và giữa bộ trưởng quốc phòng 2 nước sẽ có các liên lạc thường xuyên hơn.
