Giữa những năm 1960, cùng lúc nghiên cứu chế tạo các tầu ngầm nguyên tử có khả năng phóng tên lửa hành trình, ý tưởng thiết kế một chiến hạm cực mạnh trang bị lò phản ứng hạt nhân cũng được hai cường quốc lúc đó là Liên Xô và Mỹ bắt tay thực hiện.
Thiết kế bị hoài nghi
Trong khi phiên bản của Mỹ là tuần dương hạm CGN-9 Long Beach thất bại vì đi theo lối mòn sử dụng pháo cỡ nòng lớn như các tuần dương hạm trong Chiến tranh thế giới thứ hai thì người Nga đã có thành tựu hơn khi trang bị tên lửa chống hạm cho phiên bản của họ.
Mặc dù đi đúng hướng nhưng dự án chế tạo tuần dương hạm tên lửa của Viện Thiết kế Severnoe do Giám đốc Kupenskiy làm chủ, vẫn vấp phải sự hoài nghi của các nhà lãnh đạo Liên Xô khi đó.
Chỉ đến khi một chiếc tầu tên lửa nhỏ của Ai cập đánh chìm khu trục hạm “Eylat” của Israel năm 1967 bằng tên lửa chống hạm P-15 Termit, thể hiện rõ sự ưu việt của loại vũ khí này thì dòng vốn cho dự án mới được cấp đều đặn.
Dự án 1144 về chiếc tuần dương hạm nguyên tử của Nga được các nhà lãnh đạo Liên Xô yêu cầu thỏa mãn nhiều nhiệm vụ rất ngặt nghèo: tên lửa chống hạm ưu việt, trang bị tên lửa phòng không và tên lửa chống tầu ngầm thế hệ mới nhất, có khả năng đối phó với mọi mối đe dọa trên biển cũng như trên đất liền.
Năm 1977, chiếc đầu tiên thuộc lớp Kirov được đóng và cho đến khi Liên Xô tan rã, siêu cường này kịp hoàn thành bốn chiếc là Kirov, Frunze, Kalinin và Yuri Andropop, còn 8 chiếc khác đang được chế tạo dang dở.
Sau khi Liên Xô tan rã, do không đủ kinh phí sửa chữa và bảo dưỡng, chiếc Kirov đã được tháo dỡ để lấy phụ tùng và vật liệu phục vụ duy trì cho ba chiếc còn lại, đã lần lượt được đổi tên thành Đô đốc Lazarev, Đô đốc Nakhimov và Piotr Velikiy.
Tầm hoạt động chỉ bị giới hạn bởi... thực phẩm
So với các thế hệ tầu chiến hiện đại, Kirov thuộc vào hàng lớn nhất; có chiều dài 252 m, rộng 28,5 m, cao 9,1 m với lượng dãn nước 28.000 tấn lúc mang đầy đủ vũ khí. Kích thước này thậm chí còn lớn hơn cả chiếc hàng không mẫu hạm HMS Illustrious thuộc lớp Invincible của Hải quân hoàng gia Anh.
Cũng nhằm mục đích đối phó với đối thủ chính là hàng không mẫu hạm, Kirov được trang bị hệ thống phòng không cực mạnh với 96 tên lửa S-300 phiên bản dành cho tầu chiến (định danh NATO: SA-N-6 Grumble) tầm bắn tới 150 km; thậm chí, chiến hạm mới nhất thuộc lớp Kirov là Piotr Velikiy còn được trang bị 96 tên lửa S-400 với tầm bắn tới 400 km, được hỗ trợ bởi 2 radar Tomb Stone có khả năng phát hiện máy bay địch từ khoảng cách 600 km.
Cũng nhằm mục đích đối phó với đối thủ chính là hàng không mẫu hạm, Kirov được trang bị hệ thống phòng không cực mạnh với 96 tên lửa S-300 phiên bản dành cho tầu chiến (định danh NATO: SA-N-6 Grumble) tầm bắn tới 150 km; thậm chí, chiến hạm mới nhất thuộc lớp Kirov là Piotr Velikiy còn được trang bị 96 tên lửa S-400 với tầm bắn tới 400 km, được hỗ trợ bởi 2 radar Tomb Stone có khả năng phát hiện máy bay địch từ khoảng cách 600 km.
Không chỉ phòng thủ tốt từ xa, 192 tên lửa 9K311 Tor (tầm bắn 12 km) hoặc 44 tên lửa OSA-MA (tầm bắn 15 km) sẽ bảo vệ tầu khỏi các mục tiêu bay tầm trung và cuối cùng là 6 hệ thống phòng thủ tầm ngắn CADS-N-1 Kashtan sẽ làm nhiệm vụ tiêu diệt các tên lửa bay đến cùng các mục tiêu bay tầm ngắn.
Hệ thống Kashtan được vũ trang bằng hai pháo bắn nhanh 30 mm 6 nòng với vận tốc bắn 12.000 viên đạn mỗi phút cùng 8 tên lửa 9M311 sẽ là cửa ải cuối cùng, vô hiệu hóa mọi mối đe dọa từ trên không đến con tầu.
Với yêu cầu phòng thủ toàn diện mọi mối đe dọa, để chống lại tầu ngầm, Kirov được trang bị hệ thống rocket chống ngầm Udav-1 trang bị 102 rocket tầm bắn 3 km cùng hai ống phóng ngư lôi 533 mm có khả năng phóng tên lửa chống ngầm Vodopad-NK, với tầm bắn tới 120 km.
Phía sau thân tầu còn được trang bị nhà chứa máy bay ngầm đủ chỗ cho ba trực thăng săn ngầm Ka-27 PL. Những trực thăng này được trang bị các loại máy dò siêu âm, ngư lôi săn ngầm có thể dò tìm và tiêu diệt tầu ngầm đối phương, đồng thời có khả năng dẫn đường cho tên lửa chống ngầm Vodopad-Nk trên tầu mẹ tự động dò tìm và tiêu diệt mục tiêu.
Cuối cùng, cũng như mọi chiến hạm khác, pháo hạm là trang bị không thể thiếu trên chiếc tầu chiến này. Kirov được trang bị một khẩu pháo AK-130 cỡ 130 mm hai nòng ở vị trí phía sau tầu. Khẩu pháo này được điều khiển hoàn toàn tự động bằng radar có tầm bắn 22 km và tốc độ bắn tối đa tới 35 phát mỗi phút, có khả năng oanh tạc các mục tiêu trên đất liền hoặc các tầu chiến nhỏ của đối phương.
