Tạp chí Time (Mỹ) có bài viết nhận định việc triển khai quân để dập tắt phong trào ly khai thân Nga ở miền Đông của chính phủ Ukraine có thể dẫn đến một thất bại nặng nề, do cả quân đội và tình báo Ukraine chưa được chuẩn bị để đối đầu với người Nga.
Dưới đây là nội dung bài viết:
Cũng như nhiều lãnh đạo cấp cao khác trong cơ cấu chỉ huy mới của quân đội Ukraine, ông Petr Mekhed không thật sự phù hợp cho nhiệm vụ ngăn chặn một cuộc tấn công của người Nga khi ông nhậm chức Thứ trưởng bộ quốc phòng vào tháng 2. Lần cuối cùng ông tham chiến đã cách đây 30 năm, tại cuộc chiến Afghanistan trong vai trò là một đại tá của quân đội Liên Xô. Khi làn sóng nổi dậy tại Ukraine bùng nổ vào mùa đông vừa qua, ông là người có nhiều kinh nghiệm quân sự hơn hầu hết những người khác nhưng kinh nghiệm này là chưa đủ trong trường hợp đất nước phải tham chiến. “Trong nhiều vấn đề, tôi phải tìm hiểu và nghiên cứu từ sách vở”, ông Mekhed cho biết.
Và kết luận mà ông Mekhed rút ra có thể khiến những lãnh đạo chính trị của Ukraine phải khó xử. Theo ông, phương cách duy nhất để đối phó với Nga là thông qua thương lượng, việc dùng vũ lực sẽ không đem lại kết quả nào tốt đẹp. Thông qua thương lượng và đề xuất quyền tự trị lớn hơn cho các tỉnh miền Đông, Ukraine có thể ngăn chặn sự ủng hộ của Nga dành cho phong trào ly khai ở đây. “Cơ hội để giữ lại Donetsk giờ đang nằm trong tay các lãnh đạo chính trị và việc họ có thể đàm phán với những người ở đó hay không”, ông nói.
Các phương tiện quân sự Ukraine được tập kết tới tỉnh Donetsk ngày 15/4. Ảnh: Itar-Tass
Nhưng các lãnh đạo chính trị dường như không chia sẻ ý kiến này. Sáng thứ Ba vừa qua, Tổng thống tạm quyền Ukraine Oleksandr Turchynov ra lệnh bắt đầu chiến dịch quân sự chống lại những tay súng thân Nga đang chiếm một phần Donetsk. Được gọi là một chiến dịch chống khủng bố nên chiến dịch này huy động hơn một chục xe thiết giáp, trực thăng vũ trang, với mục tiêu là khoảng 30 tay súng đang chiếm sân bay gần Kramatorsk.
Tuy Ukraine có đủ khả năng cho những chiến dịch tương tự nhưng ngay cả các quan chức quân sự và tình báo cấp cao của họ cũng không chắc nước này có thể đối phó với những hệ quả sau đó. Dù Nhà Trắng tuyên bố ủng hộ các chiến dịch quân sự ở miền Đông nhưng chưa chắc phương Tây sẽ hỗ trợ về quân sự. Trong khi đó, chiến dịch này có thể thúc đẩy Nga đáp trả quân sự trên quy mô lớn. Và thất bại cho Ukraine có thể đến khá nhanh.
Cho đến thời điểm này, giới lãnh đạo Ukraine vẫn đang vui mừng trước những thành công ban đầu. Sau khi nhận được tin quân Ukraine đã chiếm lại được sân bay gần Kramatorsk vào hôm thứ Ba (15/4), Tổng thống Turchynov đã phát biểu trước Quốc hội rằng: “Tôi tin tưởng rằng mọi tên khủng bố sẽ sớm bị quét sạch khỏi Donetsk cùng những khu vực khác, và bị xét xử trước pháp luật”.
Tất nhiên Tổng thống Nga Putin sẽ không ngồi yên trước tình hình này. Trong cuộc điện đàm với Tổng thư ký Liên Hiệp Ban Ki-moon, ông Putin mô tả cuộc khủng hoảng tại Ukraine đã trở nên nghiêm trọng và nhấn mạnh rằng thế giới cần lên án những hành động vi hiến này. Cộng đồng quốc tế tuy không lên án nhưng cũng không cung cấp bất kì sự hỗ trợ nào cho Ukraine.
Khi Nga bắt đầu chiếm giữ Crimea hồi tháng 3, ông Mekhed đã có chuyến đi đến Brussels và trao đổi với NATO. Không mang ảo tưởng về việc NATO sẽ hỗ trợ quân sự cho Ukraine, nhưng ông hy vọng có thể được chia sẻ thông tin tình báo, vì phía Ukraine gặp rất nhiều khó khăn trong việc tìm hiểu về tình hình và lực lượng đối phương.
Bên cạnh đó, hầu hết vũ khí của Ukraine có liên quan đến công nghệ của Nga. Trong những năm qua, sức mạnh quốc phòng của Ukraine đã bị hủy hoại một cách có hệ thống vì nạn tham nhũng, thờ ơ, quản lý kém. Nhưng để nâng cấp chúng thì cần có các phụ tùng, linh kiện từ Nga. Tất nhiên Nga giờ đây từ chối bán các mặt hàng này cho Ukraine. Chỉ vài giờ trước khi Ukraine mở chiến dịch tái chiếm sân bay, bộ quốc phòng Nga tuyên bố dừng mọi hợp đồng quân sự với Ukraine.
Trong điều kiện đó, Ukraine không thể sửa chữa, đại tu phần lớn kho vũ khí của mình, ngay cả khi NATO hỗ trợ, vì không một thành viên nào của khối này sử dụng hay sản xuất những thiết bị mà Ukraine đang cần. “Chúng tôi cần tìm nguồn cung mới để trang bị cho quân đội và phục vụ công tác huấn luyện tân binh”, ông Mekhed cho biết. Song việc này có thể mất nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, chưa kể đến hàng tỷ USD chi phí mà nền kinh tế kiệt quệ hiện nay của Ukraine khó có thể kham nổi.
Năng lực tình báo của Ukraine cũng ở trong tình trạng đáng báo động. Cũng tương tự trong lĩnh vực quân sự, mối liên hệ chặt chẽ với Nga là nguyên nhân khiến tình báo Ukraine gặp rất nhiều khó khăn. Theo ông Igor Smeshko, cựu giám đốc cục an ninh quốc gia Ukraine từ 2003 đến 2005, giữa Nga và Ukraine thậm chí từng có thỏa thuận không do thám lẫn nhau. “Chúng tôi không bao giờ có thể nghĩ tới việc người anh em Nga một ngày nào đó gây chiến với chúng tôi”, ông nói.
Việc xem nhẹ công tác tình báo đối với Nga khiến Ukraine rất bị động trong việc đối phó với các hoạt động quân sự của Nga. Những tay súng tham gia chiếm các trụ sở công quyền ở miền Đông có nhiều đặc điểm giống các đơn vị đặc nhiệm mà Nga đã dùng để chiếm giữ Crimea trước đó. Cách hữu hiệu nhất để đối phó, theo ông Smeshko, là dùng những nhóm đặc nhiệm quy mô nhỏ tương tự.
Thay vào đó, Kiev đang triển khai cảnh sát của Bộ nội vụ kết hợp với các đơn vị quân đội. Họ cũng gửi đi các đơn vị vệ binh quốc gia mới được thành lập, những người tuy có tinh thần chiến đấu rất cao nhưng được huấn luyện rất sơ sài. Tuy vậy, người đứng đầu Hội đồng an ninh – quốc phòng Ukraine, Andriy Parubiy, vẫn tin tưởng và viết trên Facebook của mình: “Tình hình rất khó khăn, nhưng chúng ta nhất định thắng lợi, vì có Chúa và Ukraine bên cạnh”. Parubiy chưa từng có kinh nghiệm quân sự trước đây, trừ việc bảo vệ các lán trại trong đợt biểu tình ở Kiev. Trong khi đó, người đồng cấp ở Nga, Nikolai Patrushev, có 17 năm công tác ở KGB, và là người giám sát chiến dịch quân sự của Nga ở Chechnya trong giai đoạn 1999-2000.
Sự đối đầu ở miền Đông còn gây nguy cơ lớn cho dân chúng địa phương. Phần lớn những người tham gia chiếm giữ các tòa nhà công quyền là dân thường, trà trộn trong đó là những tay súng thân Nga. Quân đội Ukraine sẽ gặp rất nhiều khó khăn để phân biệt.
Trong khi đó, ông Mekhed có thể cảm thấy may mắn khi chỉ phải phụ trách một nhiệm vụ ít nặng nề hơn, đó là ổn định cho hàng nghìn binh sĩ Ukraine từng kẹt lại ở Crimea. “Chúng tôi phải di tản người và thiết bị, tận dụng tất cả những gì có thể, xây dựng doanh trại mới. Tất cả đều mất rất nhiều thời gian. Hành động quân sự của Nga đã đẩy lùi chúng tôi lại nhiều năm”, ông Mekhed cho biết.
