Vừa qua, có hơn 10 tiểu đoàn tình nguyện khác nhau tham chiến tại khu vực đông nam Ukraine. Chúng chủ yếu do các chính trị gia hoặc các nhà tài phiệt nước này tài trợ hoạt động tại khu vực nắm quyền hoặc quê hương của các vị này nên nó có tính chất tương tự như những đội quân bản bộ của các “sứ quân phong kiến” ngày xưa.
Những chính trị gia kiêm tài phiệt kếch xù của Ukraine, người ít thì lập 1 đội quân, người nhiều thì sở hữu tới 4, 5 tiểu đoàn “quân tình nguyện… lương cao”. Do đó, khi quân chính phủ Ukraine rệu rã không muốn chiến đấu thì các tiểu đoàn tiễu phạt đã trở thành lực lượng nòng cốt trong cuộc chiến với lực lượng ly khai.
Tiêu biểu trong số này là Thống đốc Dnepropetrovsk Igor Kolomoisky - nhà tỷ phú giàu thứ 3 Ukraine với khối tài sản 2,4 tỷ USD - “ông bầu” của ít nhất 4 tiểu đoàn tiễu phạt.
Vị Thống đốc này nguyên là đồng minh của lãnh đạo phe đối lập - cựu Thủ tướng Yulia Tymoshenko và cũng là một trong những nhà tài trợ chính cho phe đối lập trong chiến dịch biểu tình lật đổ cựu Tổng thống Yanukovich hồi tháng 2 năm nay. Sau đó, ông được chính phủ tạm quyền Kiev bổ nhiệm làm thống đốc Dnepropetrovsk.
Do có những phát ngôn và hành động chống xu thế Liên bang hóa nên bị các tỉnh đông nam Ukraine tẩy chay, nhà tài phiệt kiêm chính trị gia nửa mùa này đã tài trợ thành lập 4 tiểu đoàn tiễu phạt khét tiếng tàn ác là tiểu đoàn Donbass, tiểu đoàn Azov và tiểu đoàn Dnepr-1 và Dnepr-2 với quân số ban đầu lên tới hơn 3000 người.
Ít ai được biết, ông tỷ phú này cũng chính là người đã đề xuất lên Tổng thống Ukraine xây hàng rào kim loại dài gần hai ngàn cây số trên biên giới với Nga vào tháng 6 vừa qua, tạo tiền đề cho ông Thủ tướng Arseny Yatsenyuk vạch ra kế hoạch điên rồ, xây dựng “Vạn lý trường thành” trên biên giới Nga-Ukraine.
Tuy được khoác áo “đội quân tình nguyện” nhưng nhiều nguồn tin cho thấy, binh lính của các tiểu đoàn này là lính đánh thuê đúng nghĩa với mức lương lên tới hàng ngàn USD. Chính tỷ phú Igor Kolomoisky cũng đã từng thừa nhận, số tiền mỗi tháng ông ta chi cho hoạt động của các tiểu đoàn này lên tới hàng chục triệu USD.
Tiểu đoàn Azov hiện đặt đại bản doanh tại khu nhà nghỉ cũ của cựu Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych trong làng Uzuf trên bờ biển Azov, gần khu vực Moriupol, thuộc tỉnh Donetsk (trước ở Berdyansk - tỉnh Zaporozhiye). Chỉ huy tiểu đoàn hiện nay là ông Andriy Bieleski, người vừa được vinh thăng quân hàm trung tá.
Tuy nhiên, về bản chất binh lính tiểu đoàn này không phải là quân nhân đúng nghĩa bởi nó không trực thuộc quân đội mà chỉ tham gia hoạt động phối thuộc với Quân đoàn 8 Ukraine.
Tiểu đoàn này hiện vừa nhận kết cục thảm hại trong chiến dịch “lập lại trật tự” ở khu vực Mariupol, tỉnh Donetssk khi bị lực lượng ly khai tấn công và tiêu diệt chỉ còn vẻn vẹn vài chục tay súng, rút chạy vào trong nội thành. Nếu không có lệnh ngừng bắn chắc tiểu đoàn này sẽ bị tiêu diệt hoàn toàn.
Tiểu đoàn thứ 2 do tỷ phú này chống lưng là tiểu đoàn Donbass, chính là các thành viên cũ của tổ chức dân tộc cực đoan “Khu vực cánh hữu” (Pravyi Sector), do đích danh thủ lĩnh của nhóm này là Dmitry Yaros thành lập. Hiện tiểu đoàn trưởng của nó là Semen Sementchenko.
“Khu vực cánh hữu” là Tổ chức dân tộc cực đoan có nhiều nợ máu với nhân dân Ukraine, trong đó tiêu biểu là “vụ diệt chủng” ở “Tòa nhà Công đoàn” ở tỉnh tây nam Ukraine là Odessa và vụ bắn chết hơn 10 dân thường ở ngoại ô thành phố Slavyansk thuộc tỉnh Donetsk ở đông nam Ukraine cùng trong ngày 2-5 vừa qua.
Vụ thứ nhất, các thành viên của tổ chức này đã dồn đuổi người biểu tình lên tầng 2 của tòa nhà, sau đó vây chặt, bắn súng, ném “cocktail Molotov” (hay còn gọi là bom Molotov, tức 1 loại bom xăng) vào tầng 1 thiêu cháy 46 người và làm cho hàng trăm người bị thương (số người chết tăng lên trong những ngày sau đó).
Cũng trong ngày 2-5, chính Pravyi Sector đã gây ra vụ thảm sát thứ 2 khi nổ súng vào “hàng rào sống” ngăn cản quân chính phủ, do nhân dân lập ra ở làng Andreevka, ngoại ô Slovyansk vào đêm 2-5. Trong khi quân đội chính quy Ukraine không chịu làm điều đó thì các phần tử cực hữu này đã nổ súng khiến hơn 10 thường dân không vũ khí thiệt mạng và hơn 40 người bị thương.
Căn cứ chính của tiểu đoàn Donbass được đặt tại tại tỉnh Dnipropetrovsk, quân số ban đầu khoảng 630 người và hoạt động phối thuộc trong biên chế quân đoàn 8 Ukraine. Trước khi lệnh ngừng bắn được ký kết, tiểu đoàn này cũng vừa hút chết trong vòng vây của lực lượng ly khai ở Ilovaiskaya, thuộc tỉnh Donetsk.
Khi đó, Donbass và năm tiểu đoàn tiễu phạt khác của Ukraine đã bị lực lượng dân quân miền Đông bao vây tại Ilovaiskaya từ hôm 26-8, trong tình trạng hết lương thực và đạn dược. Rất may sau đó họ đã được phép “rút lui trong danh dự”, qua hành lang nhân đạo do lực lượng ly khai mở vào ngày 30-8.
Các tiểu đoàn Dnepr cũng không chịu kém khi sát hại cả người của mình, như vụ các binh sĩ nghĩa vụ bị giết ở Zhitomir vì từ chối bắn vào dân thường ở miền đông hoặc vụ trực tiếp sát hại người dân không có vũ khí ở Krasnoarmeisk. Đây là hành động của các chiến binh thuộc 2 tiểu đoàn Dnepr với tổng quân số khoảng 500 người, dưới quyền chỉ huy của Yuri Bereza.
“Noi gương” nhà tài phiệt Igor Kolomoisky, nhiều chính trị gia và các nhà tài phiệt lớn của Ukraine đang phát triển mô hình “tiểu quân đội” của riêng mình, khiến miền đông Ukraine xuất hiện mười mấy tiểu đoàn với hàng nghìn người được vũ trang với mức lương hàng ngàn USD/tháng, sẵn sàng giết bất kỳ ai chỉ vì tiền.
Hiện tại, ở khu vực Kharkov có 2 tiểu đoàn tiễu phạt là Kharkov-1 và Kharkov-2 (tức tiểu đoàn Sloboda) với khoảng từ 200-300 người, dươi sự chỉ huy của anh em nhà Yangalenko. Các tiểu đoàn này do tỷ phú Baluta, thống đốc mới của tỉnh Kharkov thành lập. Đặc điểm của binh sĩ các tiểu đoàn này là quân phục không có dấu nhận biết.
Ngoài ra, còn có một tiểu đoàn khá nổi tiếng là Aidar của Lugansk (khoảng 150 quân là thành viên tích cực của Euromaidan), được thành lập hồi tháng 5 năm nay. Ngày 17-6 vừa qua, sau khi chiêu mộ thêm một số binh lính, tiểu đoàn này đã “bất tuân thượng lệnh”, một mình tiến hành tổng công kích dân quân ở Lugansk.
Kê hoạch “làm gỏi” dân quân Lugansk đã thất hại thảm bại. Tiểu đoàn này bị dân quân phục kích và gần như bị xóa sổ hoàn toàn (bị tiêu diệt hơn 100 quân), lực lượng tăng viện sau đó cũng bị tiêu diệt. Sau này, tuy tránh được quyết định giải thể nhưng tiểu đoàn này không gượng dậy nổi và cơ bản không còn sức chiến đấu.
Một số tiểu đoàn khác đã tham chiến ở miền đông như: Tiểu đoàn Artemovsk có gần 50 quân do Konstantin Mateichenko chỉ huy, tiểu đoàn phòng vệ lãnh thổ Kiev-1, tiểu đoàn phòng vệ lãnh thổ Prikarpatiye, tiểu đoàn phòng vệ lãnh thổ Ukraine (quân số gần 100 người), tiểu đoàn Rukh Opory của cựu Thủ tướng Yulia Tymoshenko từ Kirovograd.
Ngoài ra, ở đông nam Ukraine còn có hàng loạt các tiểu đoàn mới thành lập ở giai đoạn sau cuộc chiến là Kryvbas, Peacemaker, Ivano-Frankivsk và Volyn do một số chính trị gia khác như thủ lĩnh “đảng Cấp tiến” Oleg Lyashko, thị trưởng Kiev Vitaliy Klichko… thành lập. Tuy nhiên, các tiểu đoàn này không có nhiều “chiến tích” trên chiến trường miền đông.
