Đây là một hình thức tác chiến không thể thiếu trong một cuộc chiến tranh. Từ đầu thế kỷ 20 cho đến khi kết thúc Chiến tranh Lạnh, không chiến là yếu tố quan trọng mang tính quyết định trong các chiến dịch quân sự.
Ngày nay, hầu hết các cuộc chiến tranh đang diễn ra ở trong phạm vi một nước hoặc giữa các nhóm vũ trang, vốn không có lực lượng chuyên trách trên không, trong khi đó ưu thế trên không cho phép Mỹ tham gia vào các cuộc xung đột trên thế giới tương đối tự do và ít có những rủi ro hơn so với tác chiến dưới mặt đất, ví dụ như các chiến dịch không kích nhằm vào phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) đang diễn ra ở Iraq.
Tuy nhiên, trong suốt thế kỷ 20, khi các quân đội truyền thống giao tranh với nhau và trước khi sức mạnh không quân của Mỹ có sự vượt trội, các cuộc không chiến thường kéo dài nhiều giờ, nhiều ngày và với sự tham gia của hàng nghìn máy bay chiến đấu. Những trận chiến này thường đóng vai trò quyết định đến kết cục chiến tranh.
Đại học Norwich (Anh) mới đây đã phát hành một tài liệu (ảnh đồ họa) về các trận không chiến lớn nhất và dài nhất trong lịch sử. Hầu hết trong số đó là diễn ra trong giai đoạn nửa đầu của thế kỷ 20 và trên một quy mô lớn, thậm chí là khó hiểu. Dưới đây là 10 trận không chiến trong lịch sử đáng chú ý nhất:
1. Trận Kursk
Trận không chiến quy mô lớn này được coi là hao tiền tốn của nhất trong các trận chiến trên không mà cuối cùng đã kết thúc với thất bại thuộc về người Đức.
Để chuẩn bị cho cuộc chiến này, Đức đã huy động 1/3 tổng sức mạnh quân sự của mình, sử dụng 2.792 chiếc máy bay chiến đấu đối đầu với 2.000 máy bay Liên Xô. Tổng cộng 500.000 người đã chết, bị thương hoặc mất tích sau cuộc chiến (diễn ra từ ngày 4/7-23/8/1943).
2. Trận chiến ở Anh
Trận giao tranh diễn ra vào ngày 25/8/1940. Để chuẩn bị cho trận đánh lớn này, quân Đức tập trung hơn 2.000 máy bay chiến đấu sẵn sàng để tấn công 675 máy bay của Anh. Không quân Đức gồm có 3 phi đội với 2.800 máy bay chiến đấu, 2/3 trong số này là máy bay ném bom.
Các phi công của phía Đức đều có kinh nghiệm và sự tự tin, đến nỗi chỉ huy của họ dự đoán rằng chiến thắng sẽ đến chỉ trong vài ngày. Tuy nhiên, chiến thắng cuối cùng lại thuộc về người Anh.
3. Không chiến tại ST. Mihiel (Pháp)
Cuộc chiến diễn ra từ ngày 12-16/12/1918. Trong trận này, quân Đồng minh đông gấp 3 lần quân Đức (500 máy bay Đức và 1.476 máy bay quân đồng minh), 60% trong số này là của Pháp, Anh và Italy. Lực lượng Đồng minh đã chiến đấu chống lại quân Đức trong một trận không chiến đầu tiên và lớn nhất mọi thời đại.
Ngày đầu của cuộc chiến, máy bay Mỹ đã xuất kích 390 lần, thả gần 6.500 tấn bom. Ngày cuối của cuộc chiến, máy bay Mỹ xuất kích 2.469 lần, không chiến 145 trận và thả khoảng 20.000 tấn bom. Kết quả cuối cùng, Mỹ và đồng minh giành chiến thắng.
4. Chiến dịch Mole Cricket 19
Chiến dịch diễn ra ở Beqaa Valley, Liban ngày 9/6/1982. Khoảng 100 máy bay chiến đấu tham gia trận chiến này và được cho là một trong những trận không chiến lớn nhất kể từ khi kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ 2.
Trong một chiến dịch tấn công đáng kinh ngạc, 90 máy bay Israel đã phá hủy 80 trong tổng số 100 máy bay chiến đấu của Syria mà không bị tổn thất nào.
Ngoài ra, chỉ trong vòng 2 giờ, Không quân Israel đã phá hủy tổng cộng 19 bệ phóng tên lửa đất đối không của Syria mà không bị thiệt hại một chiếc máy bay nào. Trận chiến kết thúc với sự đề xuất về một lệnh ngừng bắn của Mỹ.
5. Trận chiến trên biển Philippines
700 máy bay Nhật đã chiến đấu chống lại 1.000 máy bay Mỹ trong một trong những trận đánh mang tính quyết định nhất của cuộc Chiến tranh Thế giới thứ 2.
Diễn ra từ ngày 19-20/1944, nhưng trong ngày đầu, Nhật đã thiệt hại 300 trong tổng số 430 máy bay. Cuối cùng, Mỹ giành chiến thắng với thiệt hại chỉ 40 máy bay.
6. Trận không chiến El Mansoura
Ngày 14/10/1973, Không quân Israel đã thực hiện một cuộc tấn công từ trên không quy mô lớn chống lại Không quân của Ai Cập ở El Mansoura (Ai Cập). Trận không chiến này xuất hiện trong cuộc chiến Yom Kippur.
Trận chiến Israel - Ai Cập chỉ kéo dài hơn 1 giờ, nhưng nó là trận đánh trên không dài nhất giữa các máy bay phản lực.
Israel huy động khoảng 120-164 máy bay đối đầu với 62 máy bay của Ai Cập. Kết quả, Ai Cập chiến thắng với thiệt hại khoảng 3-7 máy bay trong khi Israel bị phá hủy 10-18 máy bay.
7. “Ngày thứ Năm đen tối”
Đây là cuộc chiến diễn ra với nỗ lực của Liên Xô và CHDCND Triều Tiên chống lại Mỹ. Các chuyên gia cho rằng cuộc không chiến này tạo nền tảng cho sự ra đời của các máy bay chiến đấu hiện đại.
MiG Alley được cho là "nơi sản sinh ra cuộc chiến của máy bay chiến đấu phản lực". "MiG Alley" là cái tên được các phi công thuộc lực lượng quân sự của Liên Hợp Quốc đặt cho khu vực chia cắt phía tây bắc của Triều Tiên. Trong cuộc chiến tranh Triều Tiên, tại khu vực này diễn ra một loạt các trận không chiến giữa các phi công của lực lượng Liên Hợp Quốc với phi công của Triều Tiên và đôi khi là của Trung Quốc hoặc Liên Xô.
Các cuộc không chiến diễn ra ở MiG Alley của Triều Tiên là thường xuyên, nhưng một sự cố tồi tệ nhất đã xảy ra đối với Mỹ vào ngày 12/4/1951. Không quân Mỹ đã gọi đó là "Ngày thứ Năm đen tối".
Chỉ 30 chiếc máy bay MiG-15 do Liên Xô sản xuất đã tấn công 136 máy bay Mỹ, trong số này có 36 pháo đài bay B-29 và 100 chiếc F-80 Shooting Star và F-84 Thunder. Cuộc tấn công này đã chứng tỏ rằng máy bay ném bom B-29 đang bị lỗi thời.
Kết quả, Liên Xô thắng trong trận giao tranh này mà không bị tổn thất chiếc máy bay nào, trong khi Mỹ thiệt hại 12 chiếc.
8. Không chiến ở Nis Serbia
Diễn ra vào ngày 7/11/1944, trận không chiến này là cuộc xung đột quân sự trực tiếp duy nhất từng xảy ra giữa Liên Xô và Mỹ trong lịch sử.
Các máy bay ném bom của Mỹ đã vì một lý do chưa được xác định đã bay 400 km chỉ để nhằm phát hiện bộ binh của Liên Xô triển khai ở Belgrade. Sau đó, vụ đụng độ đã xảy ra giữa các máy bay ném bom P-38 của Mỹ với 9 chiếc máy bay chiến đấu Yak của Liên Xô trong vòng 15 phút.
Thương vong chắc chắn là có, nhưng cho đến nay con số thiệt hại chính xác của hai bên vẫn chưa được tiết lộ.
9. Cuộc tấn công Dieppe
Đây được coi là trận không chiến trong một ngày lớn nhất trong Chiến tranh Thế giới thứ 2, diễn ra giữa Đức và quân Đồng minh vào ngày 19/8/1942 ở Dieppe, Pháp.
Nó diễn ra trong cuộc tấn công của lực lượng hải quân Đồng minh nhằm vào cảng Dieppe vốn bị chiếm đóng bởi quân Đức. Liên quân đã sử dụng 74 phi đội máy bay, 237 tàu chiến và 5.000 binh sĩ của Canada, 1.000 quân Anh cùng 50 biệt kích Mỹ.
Kết quả, người Đức đã giành chiến thắng với thiệt hại 170 máy bay, 311 binh sĩ tử trận, trong khi phía Đồng minh là 4.384 binh sĩ tử trận, 106 máy bay, 34 tàu chiến và 10 xe tăng bị phá hủy.
10. Ngày thứ Sáu đen tối
Quân đội Đức ở Sunnfjord, Na Uy với khoảng 300.000 người đã yêu cầu các tàu tiếp tế và các tàu này trở thành mục tiêu tấn công chủ yếu của quân Đồng minh.
Hơn 50 máy bay chiến đấu đã tham gia tấn công các tàu tiếp tế trên vào ngày 9/2/1945. Nhưng cuối cùng quân Đồng minh đã thất bại trong việc ngăn chặn tàu khu trục tiếp cận điểm cần đến. Đức chỉ có 4 binh sĩ thiệt mạng so với con số 14 của phe Đồng minh, trong khi không một chiếc tàu nào bị đánh chìm.
Đức đã thắng trong trận chiến này, nhưng điều làm cho trận không chiến Sunnfjord trở nên nổi tiếng là thực tế không có thương vong dân sự nào.
