Cả băng ở Greenland, Nam Cực và quần đảo Bắc Cực - những dải băng lớn nhất thế giới - đang tan chảy với tốc độ đáng báo động, gây ra nhiều vấn đề lớn cho các hệ sinh thái địa phương cũng như các cộng đồng ven biển. Giờ đây, khi cuộc khủng hoảng khí hậu đang thay đổi mọi thứ theo những cách kỳ lạ và mạnh mẽ, nghiên cứu mới tiếp tục cho thấy rằng cuộc khủng hoảng đang làm cong vênh lớp vỏ Trái đất.
Nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Geophysical Research Letters vào tháng trước, phân tích dữ liệu vệ tinh về lượng băng tan từ năm 2003 đến năm 2018. Các tác giả đã ghép dữ liệu này với một mô hình cho thấy những thay đổi về khối lượng băng ảnh hưởng đến lớp vỏ Trái Đất như thế nào. Mô hình cho thấy phần lớn bán cầu bắc đã dịch chuyển theo chiều ngang do băng tan.
Điều này xảy ra bởi vì lớp ngoài cùng của hành tinh bị chùng hơn một chút so với những gì bạn nghĩ. Khi các tảng băng tích tụ, trọng lượng của chúng khiến lớp vỏ làm nền cho chúng chìm xuống để bù đắp. Khi băng tan chảy với tốc độ kỷ lục do nhiệt độ tăng, lớp vỏ chịu ít trọng lượng hơn nên nó sẽ đàn hồi lại.
Sự tan chảy hiện tại chỉ là sự chuyển động gần đây nhất mà các nhà nghiên cứu đang quan sát. Sophie Coulson, nhà khoa học hành tinh tại Harvard và là tác giả chính của nghiên cứu, giải thích: “Bắc Cực là một khu vực thú vị bởi vì, cũng như các tảng băng ngày nay, chúng ta cũng có một tín hiệu lâu dài từ kỷ băng hà cuối cùng. Một tảng băng đã từng bao phủ khu vực ngày nay là Bắc Âu và Scandinavia trong Kỷ Pleistocen, kỷ băng hà bắt đầu cách đây khoảng 2,6 triệu năm và kéo dài cho đến khoảng 11.000 năm trước. Trái đất thực sự vẫn đang phục hồi sau sự tan băng đó."
Trong Kỷ Băng hà, vỏ Trái Đất bị đè nặng bởi những tảng băng dày hàng nghìn mét. Trái Đất đã đàn hồi trở lại ở những nơi mà từ đó các tảng băng đã tan đi. Nhưng hiện tượng mới là hoàn toàn khác, được thúc đẩy bởi sự suy thoái băng nhanh chóng mà biến đổi khí hậu gây ra.
Một số nghiên cứu trước đây đã xem xét chuyển động lên và xuống mà sự tan chảy của dải băng có thể gây ra, nhưng báo cáo mới đã xem xét kỹ hơn sự thay đổi theo chiều ngang. Ở một số nơi, các nhà nghiên cứu nhận thấy sự thay đổi theo chiều ngang có tác động lớn hơn so với sự dịch chuyển lên và xuống. Những thay đổi này có thể quan sát được ngay cả ở những khu vực cách xa vùng băng mất hàng trăm km. Các nhà nghiên cứu đã sử dụng nhiều loại dữ liệu vệ tinh, bao gồm cả mạng lưới cung cấp GPS.
Sự chuyển động rất nhỏ, trung bình ít hơn một milimet một năm trên toàn cầu. Lớp vỏ phía tây Canada và Mỹ dịch chuyển theo chiều ngang lên tới 0,3 mm mỗi năm. Ở những nơi khác, sự thay đổi lớn nhất diễn ra ngoài rìa phía bắc của Greenland, đặc biệt là trong những thời kỳ băng mất lớn. Tây Nam Cực và Bán đảo Nam Cực, hai điểm nóng về mất băng, cũng chứng kiến sự chuyển động lớn hơn, với lớp vỏ ở phía xa khi Nam Đại Dương trườn trở lại những khu vực băng đang biến mất.
Tuy nhỏ, nhưng những thay đổi nhỏ này cộng lại có thể dẫn đến lượng băng tan nhiều hơn. Coulson nói rằng “sự phục hồi của lớp vỏ đang làm thay đổi độ dốc của lớp nền dưới lớp băng, và điều đó có thể ảnh hưởng đến hình thành băng”. Ví dụ, ở Tây Nam Cực, lớp đá gốc dốc xuống sâu hơn trong đất liền. Lớp vỏ trồi lên ở Nam Đại Dương có thể khiến độ dốc tăng hơn nữa, khiến nước biển chảy sâu hơn vào lớp băng.
Các tác giả hy vọng nghiên cứu của họ sẽ giúp các nghiên cứu trong tương lai và các nhà nghiên cứu khác phát triển một phương pháp mới để theo dõi những thay đổi của khối băng. Phân tích chuyển động này của lớp vỏ là rất quan trọng để dự đoán các chuyển động kiến tạo, động đất và các quá trình địa chất khác.
Đây không phải là lần đầu tiên các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng băng tan đang gây ra những thay đổi lớn trên toàn cầu. Các nghiên cứu trước đây đã phát hiện ra rằng lượng băng tan đã phân phối lại đủ nước để dịch chuyển trục của Trái Đất bằng cách di chuyển các cực quay của nó.
Nghiên cứu mới là lời nhắc nhở rằng cuộc khủng hoảng khí hậu đang dẫn đến những thay đổi lớn trên diện rộng đối với cấu trúc của Trái Đất — và trừ khi thế giới loại bỏ việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch, những thay đổi sâu sắc đó sẽ tiếp tục diễn ra.