Liên tiếp trong hai ngày 31/7 và 1/8, Bệnh viện Đa khoa huyện Đồng Văn đã tiếp nhận 11 trẻ từ 3 đến 12 tuổi bị ngộ độc do ăn quả lạ, theo xác nhận loại quả này có tên là hồng châu.
Theo chia sẻ từ gia đình của các bệnh nhi, các em đi cắt cỏ cho gia súc xong rồi rủ nhau đi hái quả hồng châu ăn. Đến cuối buổi chiều 31/7, tất cả 11 trẻ ở 2 thôn sau khi ăn quả hồng châu đều xuất hiện triệu chứng hoa mắt, chóng mặt, đau đầu, đau bụng, buồn nôn và đã được đưa đến cấp cứu, điều trị tại Bệnh viện Đa khoa huyện Đồng Văn.
Theo như tìm hiểu, hồng châu là loại quả khá bắt mắt và nhìn giống như một loại quả ăn được nên có thể đã thu hút các em. Tuy nhiên, loại quả của núi rừng này lại cực độc và có thể gây nguy hiểm đến tính mạng nếu như ăn phải.
1. Quả hồng châu là gì?
Cây Hồng Châu có tên khoa học là Capparis versicolor Griff, họ Màn màn (Capparaceae). Theo tiếng địa phương, cây hồng châu còn được gọi là cây Rom, cây Mề gà, cây Khua mật, cây Móc quạ, chi pản sloa.
Quả hồng châu khá hiếm gặp, chủ yếu xuất hiện ở vùng núi phía Bắc như Hà Giang, Cao Bằng,...
Để nhận biết loại quả này, mọi người có thể dựa vào một số đặc điểm như:
- Hồng châu là loại thực vật thân leo, vỏ cây có gai nhọn và cứng. Lá hồng châu là dạng lá dài, khoảng 11 – 12 cm, và có chiều ngang tương đương với 2 ngón tay người lớn.
- Quả hồng châu tròn to bằng khoảng nắm đấm tay của trẻ em, vỏ nhẵn mượt không có lông, loại quả này khá hút mắt vì khi quả non vỏ có màu xanh nhạt, đến khi chín chuyển thành màu tím, hơi mềm. Bên trong quả có lớp vỏ màu hồng, có từ 4 - 6 hạt, các hạt có một lớp cùi màu trắng đục, nhiều nước và mềm, bên trong cùi có một hạt to bằng hạt ngô có màu tím và hơi dẹp. Từ tháng 7 đến tháng 9 là mùa nở rộ của quả hồng châu.
Quả hồng châu dễ gây nhầm lẫn là loại quả ăn được (Ảnh: Internet)
2. Tại sao quả hồng châu lại có thể gây ngộ độc
Trong quả hồng châu, cụ thể là hạt của chúng có chứa một độc tố có tên là Alcaloid. Loại độc tố này không chỉ có ở quả hồng châu mà còn chứa trong nhiều loại thực vật khác, điển hình như lá ngón, cà độc dược, ...
Alkaloid có hoạt tính sinh lý rất cao đối với cơ thể con người và động vật, nhất là đối với hệ thần kinh. Một lượng nhỏ alkaloid cũng có thể gây chết người. Đặc biệt, các alcaloid trong thực vật thường ở dạng muối của các axit hữu cơ như axit malic, limonic, oxalic, succinic... dễ tan trong nước. Vì vậy nên dễ được hấp thu qua bộ máy tiêu hoá của người và động vật, gây độc mạnh.
Theo kết quả thử nghiệm trên động vật, liều tối thiểu gây chết qua đường tiêu hóa của hạt có cả cùi đối với thỏ là 18g/kg thể trọng, đối với chuột cống trắng là 72g/kg thể trọng.
Hạt quả hồng châu có chứa độc tố Alkaloid gây nguy hiểm tới sức khoẻ của con người (Ảnh: Internet)
3. Triệu chứng khi bị ngộ độc quả hồng châu
Khi bị ngộ độc quả hồng châu, người bệnh xuất hiện các triệu chứng như buồn nôn, đau bụng, hoa mắt, chóng mặt. Độc tố từ quả hồng châu sẽ nhanh chóng tác động đến tim mạch và phổi, gây ra hiện tượng suy hô hấp phù phổi cấp tính và trụy tim nếu như không được cấp cứu kịp thời.
Nếu gặp trường hợp ngộ độc do ăn quả hồng châu, mọi người nên đưa người bệnh đến bệnh viện nhanh chóng để được các y bác sĩ xử lý kịp thời, tránh các biến chứng sau đó.
Hiện chưa có thuốc điều trị trúng độc quả hồng châu. Những người bị ngộ độc quả hồng châu sẽ được điều trị các triệu chứng và điều trị căn nguyên.
Các biện pháp sơ cứu bao gồm gây nôn, rửa dạ dày, uống than hoạt tính. Các biện pháp điều trị tập trung tăng cường thải độc tố, duy trì chức năng sống (trợ tim, trợ hô hấp, chống co giật, chống phù phổi cấp), xét nghiệm, theo dõi và điều chỉnh chất điện giải trong máu.
Một vài lưu ý khi sơ cứu cho người bị ngộ độc quả hồng châu đó là nếu người bệnh hôn mê, co giật nên cho người bệnh nằm nghiêng. Trong quá trình di chuyển đến cơ sở y tế gần nhất, người chăm sóc nên quan sát người bệnh liên tục và xem những phản ứng bất thường, nếu có các biểu hiện thở yếu, ngưng thở cần hô hấp nhân tạo hoặc hà hơi thổi ngạt ngay lập tức.
Đặc biệt, không để cho người bệnh đi bộ vì khi hoạt động nhiều có thể khiến độc tố xâm nhập vào cơ thể nhanh hơn.
Buồn nôn, đau bụng, hoa mắt, chóng mặt là các triệu chứng khi bị ngộ độc quả hồng châu (Ảnh: Internet)
4. Một số thực vật phổ biến chứa Alkaloid gây ngộ độc
Không chỉ quả hồng châu, một số thực vật khác có hàm lượng Alkaloid cao, đáng lưu ý hơn những thực vật này phổ biến ở các vùng núi phía Bắc, là nguyên nhân gây ra nhiều vụ ngộ độc cây rừng.
- Lá ngón: Các nhà khoa học đã tìm thấy 17 loại Alkaloid trong lá ngón, bao gồm gelsenicin, gelsamydin, gelsemoxonin, gelsemicine, sempervirine, koumicine, koumine, kouminicine và kounidine…. trong đó chất gelsenicin là chất độc mạnh nhất. Nếu ngộ độc lá ngón mà không được cấp cứu kịp thời, nguy cơ tử vong là rất cao.
Lá ngón được nhận biết thông qua các đặc điểm như là loại cây dây leo, thân và cành không có lông, trên thân hơi có khía dọc. Lá mọc đối, hình trứng thuôn dài, hình mác, cuống nhọn, mép nguyên, bóng nhẵn. Hoa mọc thành chùm ở đầu cành hay ở kẽ lá, cánh hoa màu vàng. Quả một nang, màu nâu, hình thon.
- Cây mã tiền: Mã tiền là vị thuốc trong Đông Y nhưng rất độc nếu không biết cách sử dụng. Hạt cây mã tiền và một số cây cùng loại chứa 2 alcaloid chính, gồm strychnin và brucin. Liều hạt cây mã tiền gây ngộ độc từ 30-100 mg ở người lớn có thể gây tử vong.
Cây mã tiền là cây thân gỗ cao, cành nhẵn, không có móc, đôi khi có gai ở kẽ lá, vỏ màu xám có lỗ bì. Hoa mọc thành chùy, có màu trắng hoặc vàng nhạt, quả hình cầu, đường kính từ 3-6cm, vỏ cứng, nhẵn bóng.
Có thể nói, hàng năm có rất nhiều người bị ngộ độc cây rừng. Để phòng tránh tình trạng này, nhất là trẻ em dễ bị thu hút bởi những loại quả lạ và bắt mắt, mọi người không nên ăn những loại cây, quả không biết rõ. Giáo dục trẻ không ăn bất kì loại thực vật lạ nào trên rừng, kể cả là hái để chơi đùa.