Ngày 9/2/2025, tại Sydney, ánh nắng chiếu rọi lồng bát giác khi cô đứng giữa sàn đấu, chiếc đai vàng thắt quanh eo. Mồ hôi chảy dài, nhịp thở chưa đều, nhưng ánh mắt cô ánh lên vẻ kiên định. Trọng tài giơ tay cô lên, tuyên bố Trương Vĩ Lệ bảo vệ thành công danh hiệu khi đánh bại Tatiana Suarez. Tiếng hò reo vang dội, cô chỉ khẽ gật đầu, bình thản giữa cơn sóng ồn ào.

Rất nhanh chóng, người ta tính ra rằng Trương Vĩ Lệ có thu nhập cơ bản từ trận đấu nói trên là 800 nghìn USD, thêm 400 nghìn USD từ 500.000 lượt PPV (Pay Per View), và 42.000 USD từ tài trợ, tổng cộng 1,742 triệu USD (44 tỷ đồng).

Sau trận đấu, Trương Vĩ Lệ trả lời: “ Tôi khá cứng đầu. Tôi thích thử thách điểm mạnh của đối thủ, rồi củng cố điểm mạnh của mình. Chỉ vậy mới vượt qua bản thân. Sợ kỹ thuật vật của đối thủ chỉ tự giới hạn mình” . Sau đó Trương Vĩ Lệ đưa ra phát biểu gợi nhớ tới câu nói nổi tiếng của Lý Tiểu Long, thần tượng của cô: “ Hãy như nước, tùy hình dạng mà biến đổi”.

Con gái người thợ mỏ trở thành võ sĩ

Để trở thành "võ sĩ triệu đô" như ngày nay, Trương Vĩ Lệ đã trải qua một hành trình dài: con gái thợ mỏ, giáo viên mẫu giáo, nhân viên phòng gym, đến nhà vô địch UFC. Trương Vĩ Lệ nói về cuộc đời của mình: “Cuộc đời giống như lồng bát giác. Có người thấy hàng rào, tôi thấy chân trời”.

Năm 2002, tại Hàm Đan, Hà Bắc (Trung Quốc), Trương Vĩ Lệ khi đó 12 tuổi lớn lên trong tiếng còi mỏ than. Cha cô, một thợ mỏ, ngày ngày lao động trong hầm tối rồi trở về nhà với đầy bụi trên người.

Gia đình Trương Vĩ Lệ không giàu có, nhưng cha mẹ dạy luôn cô: “ Không có tiền thì cũng phải có cốt khí ”. Cha của Trương Vĩ Lệ nhận ra con gái mình khỏe mạnh và năng động nên cho cô học võ.

Ở võ đường trong thị trấn, Trương Vĩ Lệ nhanh chóng bộc lộ năng khiếu. Cô dần nhận ra cơ bắp của mình rắn chắc và có khả năng chịu đau vượt trội. Thậm chí Trương Vĩ Lệ không ngần ngại đấu tay đôi với đám con trai để chứng minh bản thân.

Sau mỗi trận đấu, Trương Vĩ Lệ đầy vết bầm, máu mũi chảy, nhưng khi mẹ hỏi có muốn dừng, Trương Vĩ Lệ đáp: “Không luyện võ, con còn làm được gì? ”. 7 tháng sau, Trương Vĩ Lệ đánh bại mọi đối thủ khiến huấn luyện viên công nhận.

Năm 2004, 14 tuổi, Trương Vĩ Lệ vô địch tán thủ giải thanh thiếu niên Hà Bắc. Đứng trên bục nhận giải, cô cảm nhận con đường mình sẽ không dừng lại. Nhưng chấn thương lưng từ luyện tập cường độ cao buộc cô rời đội tán thủ năm 17 tuổi. Bác sĩ cảnh báo: “ Nếu tiếp tục luyện võ, sau này sẽ ảnh hưởng tới cuộc sống bình thường ”. Dù không cam lòng, Trương Vĩ Lệ vẫn phải dừng lại.

Cuộc đời của Trương Vĩ Lệ như bị nhấn nút tạm tạm dừng khi mà ở độ tuổi của cô, nhiều người bắt đầu nghĩ về tương lai. Trương Vĩ Lệ làm giáo viên mẫu giáo và nhanh chóng thích nghi với cuộc sống mới. Nhưng mỗi ngày nhìn trời dần tối, Trương Vĩ Lệ vô thức siết chặt nắm tay, các khớp ngón tay phát ra tiếng kêu nhỏ – nhiều năm sau, cô hiểu rằng đó là tiếng gọi của giấc mơ.

Trương Vĩ Lệ cứ tưởng mình đã quen với cuộc sống mới, nhưng mỗi đêm khuya vắng lặng, trong lòng luôn có một giọng nói hỏi: “Sống thế này mãi sao? Chỉ vậy thôi sao?”.

Rốt cuộc, Trương Vĩ Lệ từ bỏ công việc mà cô cho là an toàn, làm một nhiều nghề như lễ tân khách sạn, bảo vệ, nhưng không công việc nào gắn bó lâu dài cả. Đến khi bước vào 1 phòng gym, thấy bao cát treo ở góc, tim cô đập mạnh. Trương Vĩ Lệ hỏi quản lý: “Lúc rảnh, tôi luyện được không?” , Quản lý liền gật đầu. Từ đó, sau giờ làm, cô đấm bao cát, giải phóng sức mạnh bị kìm nén.

Tại đây, cô gặp Ngô Hạo Thiên, 1 võ sĩ MMA. Nhận thấy tài năng của Trương Vĩ Lệ, Ngô Hạo Thiên đã gợi ý cô nên theo MMA. Hành trình theo MMA của Trương Vĩ Lệ bắt đầu từ đó.

Thái Cực Quyền và triết lý của Lý Tiểu Long

Năm 2018, Trương Vĩ Lệ ký hợp đồng với UFC. Năm 2019, cô vào Top 10 thế giới. Tháng 8/2019, tại Thâm Quyến, Trương Vĩ Lệ hạ gục Andrade, trở thành nhà vô địch UFC đầu tiên của Trung Quốc và châu Á. Tuy nhiên ánh hào quang không kéo dài với Trương Vĩ Lệ. Tháng 4/2021, cô thua Rose Namajunas sau 78 giây và mất đai vô địch.

Sau thất bại này, Trương Vĩ Lệ sang Mỹ học đấu vật với nhà vô địch đấu vật tự do Henry Cejudo nhằm biến điểm yếu thành vũ khí. Trận tái đấu tháng 11/2021, Trương Vĩ Lệ thể hiện xuất sắc ở 2 hiệp đầu, nhưng kiệt sức và thua lần nữa. Dù vậy, Trương Vĩ Lệ vẫn không chịu bỏ cuộc.

Sau khi trở về quê nhà Hàm Đan, Trương Vĩ Lệ tận hưởng khoảng thời gian yên bình hiếm hoi sau nhiều năm tập luyện. Cũng trong thời gian này, cô gặp một bậc thầy Thái Cực Quyền họ Dương và phát hiện sức mạnh của môn võ lâu đời này. “Tôi cảm thấy cơ thể mình trống rỗng hẳn đi. Dù tôi áp sát cơ thể ông ấy, tay tôi vẫn trống không, sức mạnh của tôi khó mà theo kịp chuyển động của ông ta. Khi tôi đẩy đến giới hạn, ông dùng chính sức của tôi nâng lên, khiến tay tôi trở nên vô lực", Trương Vĩ Lệ tâm sự.

Cũng trong thời gian này, Trương Vĩ Lệ hiểu được câu nói kinh điển của Lý Tiểu Long: “Be water, my friend” (Hãy là nước, bạn nhé). Trương Vĩ Lệ nhận ra, cô cần như nước, thích nghi với sự thay đổi của luật lệ, thay vì đối đầu với nó. Cô áp dụng triết lý này vào kỹ thuật vật, nâng cao khả năng kiểm soát và phản ứng khi đối mặt với đối thủ.

Trương Vĩ Lệ lần lượt đánh bại Joanna Jedrzejczyk và Carla Esparza, giành lại đai vàng UFC. Từ đỉnh cao rơi xuống vực sâu, Trương Vĩ Lệ lại leo lên đỉnh vinh quang. Đến nay, cô đã 4 lần bảo vệ thành công danh hiệu vô địch hạng rơm nữ.

Khi phóng viên hỏi cô định nghĩa mình là “huyền thoại mới của UFC” thế nào, Trương Vĩ Lệ phát biểu: “Cái gọi là huyền thoại, chính là biến cụm từ ‘đến đây là hết’ trở thành ‘chưa kết thúc và còn tiếp nữa”.