Tờ Philstar ngày 29/10 đưa tin, Philippines và Mỹ đang cố gắng xác minh thông tin cho rằng, các tàu của Trung Quốc đã rời khỏi khu vực bãi cạn Scarborough ở Biển Đông, cho phép ngư dân Philippines có thể trở lại khai thác quanh khu vực này.
Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana cho biết, theo báo cáo từ lực lượng bảo vệ bờ biển của nước này, ba ngày qua không còn thấy tàu Trung Quốc xuất hiện tại bãi cạn Scarborough. Tuy nhiên, ông này cũng nói thêm rằng, thông tin vẫn cần phải được kiểm chứng.
Ông Lorenzana cũng tiết lộ với hãng tin AP của Mỹ rằng, không quân Philippines có kế hoạch triển khai máy bay giám sát tới bãi cạn Scarborough từ sáng 29/10 để nắm bắt tình hình.
Theo ông Lorenzana, nếu đây là sự thật thì đó là một tin đáng mừng với ngư dân Philippines.
"Nếu các tàu Trung Quốc đã rời đi thì nó cũng đồng nghĩa với việc ngư dân của chúng tôi có thể tiếp tục đánh bắt cá trong khu vực. Tôi hoanh nghênh tiến bộ này. Ngư dân Philippines đã không được đánh bắt ở đó (Scarborough) từ năm 2012. Động thái này mở đường cho họ quay trở lại ngư trường truyền thống”.
Trung Quốc giành quyền kiểm soát bãi cạn Scarborough vào năm 2012. Đến năm 2013, Chính phủ của Tổng thống Philippines Benigno Aquino III đã kiện Trung Quốc lên Tòa trọng tài PCA và đến ngày 12/7, Tòa Trọng tài thành lập theo Phụ lục VII, Công ước của Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982) ra phán quyết cho rằng, Trung Quốc không có cơ sở pháp lý để đòi quyền lịch sử với các nguồn tài nguyên bên trong cái gọi là bản đồ "đường lưỡi bò” do nước này đơn phương vẽ ra ở Biển Đông.
Cũng theo phán quyết của Tòa trọng tài Quốc tế, dù bãi cạn Scarborough nằm trong vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của Philippines nhưng không nước nào có quyền chủ quyền với nó. Vì vậy, tất cả các bên tuyên bố chủ quyền đều có thể đánh cá ở đó.
Tuy nhiên, trong suốt quá trình diễn ra vụ kiện, Trung Quốc tuyên bố không quan tâm cũng như không tham dự. Trung Quốc khẳng định sẽ không công nhận phán quyết của Tòa với lý do Tòa không có đủ thẩm quyền pháp lý để làm điều này và tiếp tục xua đuổi ngư dân Philippines ra khỏi bãi cạn Scarborough.
Trước thông tin Trung Quốc cho rút tàu khỏi bãi cạn Scarborough, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Mark Toner ngày 28/10 cho biết, nước này đang đánh giá các thông tin nêu trên.
Phát biểu với các phóng viên trong cuộc họp báo ở thủ đô Washington, ông Toner nói: “Chúng tôi hy vọng rằng đây không phải là biện pháp tạm thời. Chúng tôi mong muốn đó là dấu hiệu cho thấy Trung Quốc và Philippines đang tiến tới thỏa thuận về quyền tiếp cận khu vực đánh bắt xung quanh bãi Scarborough, theo đó sẽ phù hợp với phán quyết của Tòa trọng tài Quốc tế hồi tháng 7”./.