1. Phật thủ mang nhiều giá trị tâm linh
Phật thủ là một trong những loại quả có hương thơm rất dễ chịu và có ý nghĩa rất đặc biệt vào ngày Tết của người Việt.
Theo quan niệm dân gian, quả phật thủ có hình dáng giống như bàn tay của Phật nên quả phật thủ có ý nghĩa rất thiêng liêng.
Quả phật thủ thường được bày trên mâm ngũ quả vào ngày Tết hoặc đặt trên bàn thờ để thắp hương tổ tiên, được đặt ở vị trí chính giữa và cao nhất trong mâm ngũ quả.
Phật thủ còn gọi là phật thủ phiến, phật thủ cam. Tên khoa học Citrus medica L. var. sarcodactylus (Citrus medica L var. digitata Riss.). Thuộc họ Cam Rutaceae.
Hoa phật thủ có mùi thơm và quả không có nước, không có ruột mà chỉ có phần lõi xốp bên trong. Vì vậy mà không ăn được, nhưng có thể dùng để làm nguyên liệu chế biến các món ăn bổ dưỡng và dùng làm các bài thuốc quý .
Quả phật thủ thường được bày vị trí cao nhất trong mâm ngũ quả ngày tết của người Việt.
Để làm thuốc dùng quả phật thủ phơi khô (Fructus Citri sarcodactyli) của cây phật thủ.
Cây phật thủ nhỏ xanh tốt quanh năm, lá mọc so le, hình trứng, mép có răng cưa nhỏ, gai ngắn mọc ở phía dưới lá. Vào đầu mùa hạ cây ra hoa màu trắng, quả chín vào mùa đông, vỏ ngoài màu vàng nâu, trên một số những múi chạy dài dọc quả phía dưới tách ra trông như ngón tay cho nên có tên phật thủ.
Phật thủ được trồng tại nhiều nơi trong nước ta. Cây phật thủ còn được trồng ở Trung Quốc (Tứ Xuyên, Quảng Đông, Phúc Kiến, Triết Giang, Vân Nam, Quý Châu).
Phật thủ được hái quả về, thái dọc thành từng miếng mỏng rồi phơi khô. Lưu ý trong quá trình chế biến tránh mốc vì phật thủ rất dễ bị mốc.
Thành phần hóa học: Trong phật thủ có tinh dầu và một chất flavonoid gọi là hesperidin C25H21O15.
Vỏ quả chứa tinh dầu. Trong quả chứa limettin, xitropten C11H10O4 0,007%. Ngoài ra, phật thủ còn chứa diosmin C34H44O15.
Cây phật thủ cho nhiều giá trị hữu ích cho con người.
2. Phật thủ, một vị thuốc quý ít ai biết
Theo tài liệu cổ, phật thủ vị cay, đắng và chua, tính ôn, vào hai kinh phế và tỳ.
Phật thủ có tác dụng lý khí, cầm nôn mửa, mạnh tỳ, hóa đờm, giúp tiêu hóa, chữa ho .
Phật thủ dùng trong những trường hợp bụng đầy đau, biếng ăn, nôn mửa, ho.
Ngày dùng 3 đến 6g dưới dạng thuốc sắc hay thuốc bột.
Ngoài ra, phật thủ có thể làm siro phật thủ trị ho, viêm họng ; quả phật thủ dùng để ngâm rượu giúp hỗ trợ chữa trị các bệnh như đau bụng kinh, chữa ho đờm và viêm phế quản; cháo quả phật thủ giúp hỗ trợ chữa chứng ho do sốt...
Kiêng kỵ: Trong sách cổ nói "phầm âm hư không dùng được". Những người âm hư tránh dùng phật thủ (Người âm hư thường có các chứng như ngủ có mồ hôi trộm , người gầy, sắc mặt sạm đen…).
Bản thân phật thủ là một loại trái cây không có độc, hoàn toàn lành tính và vô hại. Tuy nhiên, một số loại dùng để chưng tết trên mâm ngũ quả thì bạn nên lưu ý. Thường những loại này đã được nhà vườn chăm sóc kỹ lưỡng, phun thuốc hóa học để trái to, màu bắt mắt chưng cho đẹp. Do đó, sau khi hết tết, bạn không nên lấy quả này để dùng.