Bạch tuộc và cá, hai loài sinh vật biển vốn thường hoạt động độc lập, nhưng những quan sát gần đây lại cho thấy rằng chúng đã tạo nên một liên minh săn mồi bất ngờ ngoài khơi bờ biển phía nam Israel. Theo một nghiên cứu mới đây, sự kết hợp này không chỉ mang lại hiệu quả cao trong việc săn mồi mà còn thể hiện những đặc điểm hành vi xã hội phức tạp chưa từng thấy.
Sự hợp tác đặc biệt giữa bạch tuộc và cá
Trong nhiều trường hợp, bạch tuộc là loài săn mồi đơn độc, sử dụng những chiếc xúc tu khéo léo để bắt con mồi một cách tinh tế. Tuy nhiên, qua những đoạn video được quay ngoài khơi Eilat, Israel, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng bạch tuộc đã hợp tác cùng các loài cá địa phương để cùng săn mồi. Sự cộng tác kỳ lạ này giúp cả hai loài đạt hiệu quả cao hơn so với việc săn mồi riêng lẻ.
Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature Ecology & Evolution đã làm sáng tỏ những chiến thuật săn mồi đầy phức tạp giữa bạch tuộc xanh lớn ( Octopus cyanea ) và các loài cá khác nhau. Trong suốt 120 giờ quan sát, các nhà nghiên cứu đã ghi nhận 13 trường hợp bạch tuộc và cá cùng săn mồi. Thông thường, các nhóm này nhắm vào các loài động vật thân mềm hoặc cá nhỏ hơn.
Bạch tuộc là “thủ lĩnh” trong cuộc săn
Theo tác giả chính của nghiên cứu, Eduardo Sampaio, bạch tuộc không chỉ đơn thuần là thành viên trong nhóm săn mồi, mà còn đóng vai trò như “người quyết định” trong toàn bộ chiến dịch săn bắt. “Chắc chắn có một dấu hiệu cho thấy một số nhận thức đang diễn ra ở đây”, Sampaio chia sẻ với Nature News .
Điều đáng chú ý là mặc dù trước đây các nhà nghiên cứu từng phát hiện bạch tuộc săn mồi cùng cá, nhưng bản chất của mối quan hệ này vẫn chưa rõ ràng. Nghiên cứu mới đã cung cấp bằng chứng rõ ràng về sự hợp tác chặt chẽ giữa hai loài, cho thấy rằng cá không chỉ đơn thuần là ăn bám mà thực sự có vai trò quan trọng trong cuộc săn.
Chiến lược săn mồi đầy tinh tế
Bạch tuộc và cá hợp tác săn mồi theo một chiến lược có tính tổ chức cao. Cá đóng vai trò “trinh sát”, khám phá môi trường xung quanh và tìm kiếm con mồi, sau đó dẫn đường cho bạch tuộc đến vị trí thích hợp. Bạch tuộc, với những chiếc xúc tu dài, có thể dễ dàng kéo con mồi ra khỏi các khe đá hay rạn san hô mà cá không thể tiếp cận. Khi bạch tuộc ra tay, cả nhóm đều được hưởng lợi.
“Cá không chỉ đơn thuần theo sau bạch tuộc”, Sampaio giải thích, “chúng đang làm việc cùng nhau, với cá tìm kiếm con mồi và bạch tuộc đưa ra quyết định cuối cùng để bắt con mồi”.
Mặc dù sự hợp tác này mang lại lợi ích chung cho cả hai loài, nhưng bạch tuộc tỏ ra không khoan nhượng với những con cá chỉ muốn hưởng lợi mà không đóng góp vào cuộc săn. Trong quá trình quan sát, các nhà nghiên cứu đã ghi lại cảnh bạch tuộc đấm hoặc đẩy cá ra khỏi nhóm nếu chúng không thực hiện phần việc của mình.
Hành vi này được quan sát rõ nhất với cá mú đầu đen, loài cá thường đứng bên lề và chờ đợi cơ hội để “ăn ké” mà không tham gia tích cực vào việc săn mồi. Bạch tuộc không ngần ngại tỏ thái độ khi cảm thấy nhóm bị trì trệ, đôi khi đấm cá để thúc đẩy động lực trong nhóm.
Điều thú vị là cá không bao giờ phản ứng lại khi bị bạch tuộc đấm, có thể do chúng nhận ra rằng sự hiện diện của bạch tuộc đóng vai trò quyết định trong việc kiếm ăn của cả nhóm. Sampaio cũng lưu ý rằng ông muốn tiếp tục nghiên cứu để xem liệu bạch tuộc có thể nhận ra và nhớ được từng con cá trong nhóm không, đặc biệt là những con có xu hướng lười biếng.
Sự phức tạp trong động lực xã hội
Kết quả của nghiên cứu này đã thách thức nhiều quan điểm trước đây về sự tương tác giữa các loài trong tự nhiên. Trước đây, các nhà khoa học cho rằng những động lực xã hội phức tạp chỉ xuất hiện ở các loài động vật có hệ thống xã hội phát triển cao, nhưng nghiên cứu về bạch tuộc và cá đã chứng minh điều ngược lại.
“Chúng ta đang thấy một sự phức tạp đáng kinh ngạc trong mối quan hệ giữa hai loài vốn không liên quan”, Sampaio nói. “Điều này mở ra những câu hỏi mới về sự hợp tác giữa các loài trong tự nhiên”.
Nghiên cứu về sự hợp tác săn mồi giữa bạch tuộc và cá ngoài khơi bờ biển Israel đã mang lại những phát hiện đáng ngạc nhiên về hành vi xã hội của các loài động vật dưới nước. Bạch tuộc không chỉ là kẻ săn mồi đơn độc mà còn đóng vai trò lãnh đạo trong một liên minh săn mồi với các loài cá, thể hiện sự thông minh và khả năng phối hợp đáng kinh ngạc.
Liên minh này không chỉ giúp cả hai loài săn mồi hiệu quả hơn mà còn cho thấy sự phức tạp trong động lực xã hội của các loài động vật mà trước đây con người chưa hiểu hết. Điều này mở ra một cánh cửa mới cho các nghiên cứu về sự hợp tác giữa các loài và cách chúng tương tác với nhau trong môi trường tự nhiên.
Liệu những mối quan hệ như thế này có phổ biến trong thế giới động vật hơn chúng ta nghĩ? Câu trả lời có thể sẽ tiếp tục được tìm thấy qua những nghiên cứu tương lai.
