Nhưng..." - luật sư Nguyễn Đức Chánh(Đoàn luật sư TP.HCM) nói về 'quyền lim lặng' của nghi can vụ thảm sát ở Bình Phước.
Về “quyền im lặng” của nghi can Nguyễn Hải Dương
Hai nghi can Nguyễn Hải Dương (SN 1991, quê An Giang) và Vũ Văn Tiến (SN 1991, quê Bình Phước, cùng tạm trú huyện Hóc Môn, TP.HCM) thực hiện hành vi tội ác rúng động giết hại 6 người như thế nào?
Mấy ngày qua dư luận đều biết qua thông tin báo chí.
Bài viết này, tôi không phân tích hay bình luận gì về hành vi của 2 người trên - đến thời điểm nay đang giữ tư cách bị can, bị cáo buộc là đã gây ra tội ác…chỉ bàn về một số vấn đề liên quan đến vụ án mà dư luận còn băn khoăn.
Đầu tiên phải nói đến tình tiết bị can Nguyễn Hải Dương khi bị cơ quan công an mời làm việc, lấy lời khai lần thứ hai, đã yêu cầu “giữ quyền im lặng" và yêu cầu có luật sư.
“Quyền im lặng” của người làm việc với cơ quan công an, tố tụng được sử dụng rộng rãi ở nhiều nước trên thế giới. Nhưng ở Việt Nam, quyền này đang được lấy ý kiến và chờ Quốc hội thông qua.
Tuy nhiên, có thể xác định, việc Dương yêu cầu được sử dụng “quyền in lặng” như nói trên là hiếm có trong các vụ án hình sự ở nước ta; nhưng đây là yêu cầu hoàn toàn chính đáng.
Phải nói rõ rằng, Dương yêu cầu được “quyền giữ im lặng” và có luật sư tại giai đoạn bị mời lấy lời khai, là yêu cầu không thể thực hiện được.
Bởi theo quy định của Luật Tố tụng hình sự Việt Nam, “quyền giữ im lặng” vẫn chưa được ghi nhận và luật sư chỉ được tham gia tố tụng kể từ khi giai đoạn khởi tố bị can.
Nhiều người cho rằng, nếu yêu cầu của Dương được cơ quan tố tụng đáp ứng thì dễ gì nghi phạm này thừa nhận hành vi phạm tội, mà sẽ quanh co, chối tội?
Nhưng chúng ta quên mất rằng: “Lời nhận tội của bị can, bị cáo chỉ có thể được coi là chứng cứ, nếu phù hợp với các chứng cứ khác của vụ án”.
Và thêm nữa, “không được dùng lời nhận tội của bị can, bị cáo làm chứng cứ duy nhất để kết tội”.
Việc lấy lời khai của nghi phạm, nếu có sự tham gia của luật sư, sẽ giúp cho việc thu thập chứng cứ khác của cơ quan điều tra minh bạch, khách quan hơn.
Mặt khác, việc áp dụng “quyền im lặng” sẽ giúp cơ quan điều tra, điều tra viên không quá chú trọng lời khai nhận tội của nghi phạm như là...chứng cứ của mọi chứng cứ.
Lúc đó, cơ quan điều tra phải sử dụng nhiều nghiệp vụ như: tập trung kỹ thuật để khám nghiệm hiện trường, lấy lời khai của người làm chứng, tìm kiếm các thông tin khác về nghi phạm để làm sao các cáo buộc của cơ quan điều tra đối với nghi phạm đó chắc chắn hơn.
Cá nhân tôi và rất nhiều người khác trông chờ “quyền im lặng” cho đến khi có luật sư, sẽ sớm được Quốc hội thông qua.
Khi đó người dân nếu đứng trước cáo buộc nào đó bất lợi cho mình thì họ có thể sử dụng quyền này để tự bảo vệ cho đến khi họ bị chứng minh là những cáo buộc đó là có căn cứ, đúng pháp luật.
Áp lực “luật sư của quỷ” và chuyện khai thác đời tư những người liên quan
Đã có 3 luật sư của đoàn Bình Phước được cơ quan điều tra chỉ định bảo vệ cho 2 bị can Dương và Tiến ngay sau khi họ bị khởi tố bị can.
Điều này không chỉ đảm bảo quyền bào chữa cho bị can mà còn giúp cho việc điều tra, nhất là trong quá trình hỏi cung sẽ minh bạch, khách quan và sự thật vụ án sẽ được điều tra đến cùng.
Thực tế lịch sử tố tụng trong nước, đã có những vụ án oan sai xuất phát từ khâu lấy lời khai, hỏi cung bằng các biện pháp “nghiệp vụ” của lực lượng điều tra...
Và như vậy, các luật sư này sẽ phải vượt qua áp lực khá lớn từ dư luận, do một số người chưa hiểu và mặc định họ là “luật sư của quỷ”?
Xã hội đã phân công vai trò, trách nhiệm cho mỗi người, mỗi nghề nên việc bào chữa cho bị can, bị cáo là trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp của nghề luật sư, dù thân chủ của họ là ai, đã gây ra hành vi tội ác rúng động như thế nào?
Một vấn đề cần phải nói đến xung quanh vụ án, là nên sớm chấm dứt các trang báo, thông tin điện tử khai thác quá nhiều về đời tư của gia đình các nạn nhân lẫn gia đình của 2 bị can.
Điều này là không đúng, vì rõ ràng pháp luật bảo vệ quyền riêng tư của họ. Mặt khác, các nghi phạm hay bị can, bị cáo rõ ràng chưa phải là người có tội khi chưa có phán quyết của tòa án.
Pháp luật nước ta cá thể hóa trách nhiệm hình sự.
Chúng ta khai thác quá nhiều về đời sống riêng tư của những thân nhân của 2 người đang bị cáo buộc có dấu hiệu phạm tội đó, có thể vô tình đẩy họ vào khó khăn, nghịch cảnh trước những định kiến xã hội với họ.
"Cha thằng sát nhân" hay "mẹ của thằng máu lạnh"...có thể sẽ làm họ không thể chịu đựng hơn được nữa, xuất hiện những ý định tiêu cực.
Vụ án này đã quá ầm ĩ. Có quá nhiều “thám tử”, “thám tử mạng”, "chuyên gia tội phạm học”... đặt ra các nghi vấn, dù có thể chưa hề có chút nghiệp vụ nào, cũng chẳng tiếp cận được tài liệu, hồ sơ hay hiện trường vụ án.
Với sự suy diễn đó, họ đã vô tình tạo ra những tin đồn thất thiệt, gây nhiễu loạn thông tin và tạo ra nghi ngờ của dư luận đối với hoạt động điều tra.
Cứ để các cơ quan tiến hành tố tụng và luật sư thực hiện công việc của mình. Các bị can, bị cáo có tội hay không, hãy đợi phán quyết của tòa trong phiên xử công khai sắp đến.
