Không quân Israel từ lâu đã là lực lượng thống lĩnh bầu trời Trung Đông. Họ có những phi công siêu đẳng và sử dụng máy bay chiến đấu một cách thiện nghệ.
Trong cuộc chiến tranh 6 ngày năm 1967 (từ 5-10/6/1967) với Liên minh Ả Rập, Israel đã giành thế áp đảo trên không, tiêu diệt 374 máy bay, gồm 302 chiếc của Ai Cập, 20 chiếc của Jordan và 52 chiếc của Syria.
Thế nhưng, vẫn có thời điểm vị trí thống lĩnh đó đã bị thách thức và có thể nói là thời khắc đen tối nhất trong lịch sử quân đội Israel. Thảm kịch này xảy ra trong cuộc chiến Yom Kippur năm 1973, dù kết quả cuối cùng Israel vẫn giành chiến thắng.
Ngày 6/10/1973, với mục đích lấy lại các vùng lãnh thổ đã bị Israel chiếm giữ trong cuộc chiến 6 ngày trước đó, liên minh quân sự Ai Cập – Syria đã phát động một cuộc tấn công bất ngờ nhằm vào Israel.
Để bảo vệ các lực lượng thiết giáp của mình, trong cuộc chiến Yom Kippur năm 1973, liên minh Ai Cập – Syria đã sử dụng kết hợp 2 hệ thống phòng không do Liên Xô chế tạo: Tên lửa đất đối không SA-6 "Gainful" và pháo phòng không tự hành ZSU-23-4 "Shilka."
SA-6 Gainful (Nga định danh là 2K12 Kub) là hệ thống tên lửa đất đối không tầm thấp và tầm trung được thiết kế để bảo vệ lực lượng mặt đất đối phó với các cuộc tấn công từ trên không.
Mỗi khẩu đội 2K12 gồm một số xe bánh xích đặc chủng, trong đó có một xe mang radar 1S91 băng tần G/H, công suất 25 kW với tầm hoạt động 75 km và hệ thống ngắm quang học.
Một khẩu đội 2K12 thường có 4 giàn phóng di động (TEL) và 4 xe chuyên chở, mỗi xe trang bị 3 tên lửa dự phòng có tầm bắn từ 4.000 – 23.000 m với vận tốc 600 m/giây.
Strela-10, ZSU-23-4 và BMP-2 trong cuộc tập trận tại Quânkhu miền Đông ở Khabarovsk ngày 19/12/2016. Ảnh: Bộ QP Nga
Pháo phòng không ZSU-23-4: Nỗi kinh hãi của phi công Israel
ZSU-23-4 khi được Liên Xô đưa vào trang bị cho quân đội năm 1962 đã tạo nên một cuộc cách mạng thật sự về khả năng phòng không.
Hệ thống pháo phòng không tự hành ZSU-23-4 gồm 4 nòng pháo tự động 23mm và 1 radar điều khiển hỏa lực 1RL33 có tầm phát hiện mục tiêu tối đa 20 km, hoạt động trên băng tần J.
Trên toàn thế giới, ZSU-23-4 trở thành nỗi sợ hãi thường trực đối với các phi công điều khiển máy bay tầm thấp. Hiệu quả hoạt động tầm thấp của Shilka đã được chứng tỏ trong nhiều cuộc xung đột lớn. Vào thời điểm khi mới ra đời, không có một hệ thống pháo phòng không nào của NATO có thể đọ được độ sát thương như ZSU-23-4.
Xét tới chiến thuật Israel áp dụng khi đó, ZSU-23-4 thực sự là một hệ thống chết người. Trang bị hệ thống dẫn đường radar và 4 nòng pháo 23mm có khả năng khai hỏa 1.000 phát/phút, ZSU-23-4 đủ sức tấn công các mục tiêu ở khoản cách 3,2 km.
Rất nhiều phi công Israel điều khiển máy bay chiến đấu A-4 Skyhawk, Mirage III, Nesher và F-4 Phantom sớm nhận thấy việc bay ở tầm thấp để tránh các tên lửa phòng không là điều cực kỳ mạo hiểm. Thực tế, trong một đợt không kích, 6 chiến đấu cơ của Israel đã bị hạ gục khi tấn công một khẩu đội tên lửa của liên minh Ai Cập – Syria.
Tuy cuối cùng Israel cũng tìm được cách đối phó với tổ hợp SA-6/ZSU-23 nhưng họ phải viện tới các máy bay của Mỹ do đã để mất gần 100 chiếc máy bay trước đó.
Nhờ chứng tỏ được khả năng trong chiến đấu, ZSU-23-4 đã được xuất khẩu rộng rãi. Tính tới năm 2014, 39 quốc gia đã sử dụng hệ thống này làm hệ thống phòng không chiến thuật cho các lực lượng vũ trang của mình.
Nước Nga sau đó đã thay thế ZSU-23 bằng 2S6 Tunguska và các hệ thống pháo-tên lửa Pantsir cho các đơn vị tiền phương nhưng hệ thống pháo phòng không tự hành ZSU-23-4 sẽ vẫn mãi được nhớ tới vì đã có thời điểm nó gần như xua đuổi được một trong những lực lượng không quân tốt nhất thế giới trên chiến trường.
Video giới thiệu pháo phòng không tự hành ZSU-23-4 Shilka của Nga