Để biết nhà máy Giga là gì thì cần quay lại tháng 11/2013, khi CEO Tesla Elon Musk nhắc đến thuật ngữ nhà máy Giga. Khi ấy, họ đang lên kế hoạch xây dựng nhà máy Giga đầu tiên có quy mô tương đương với tất cả nhà máy sản xuất pin lithium-ion khác trên thế giới.
Thuật ngữ "nhà máy Giga"
Giga là một đơn vị đo lường, đại diện cho hàng tỷ. Ví dụ, 1 Gigabyte tương đương 1 tỷ byte. Giga cũng xuất phát từ tiếng Hy Lạp - gigas, có nghĩa là khổng lồ. Từ đó cho ra một thuật ngữ đậm chất marketing qua cái đầu khôn khéo của Elon Musk: nhà máy Giga, hay đơn giản là "nhà máy khổng lồ".
Nhà máy Giga là trung tâm của cái mà Elon Musk gọi là "cỗ máy tạo ra cỗ máy". Tất nhiên đã có nhiều nhà máy làm pin Lithium-ion cho xe điện, nhưng trước Giga 1 của Tesla ở Nevada, Mỹ, chưa có nhà máy pin nào đạt được quy mô "khổng lồ", tương đương với năng suất cả ngành công nghiệp của Nhật, Hàn và Trung Quốc thời đó cộng lại.
Nhà máy Giga 1 của Tesla ở Nevada, Mỹ
Nhà máy thứ hai ở Buffalo, New York. Nhà máy thứ ba ở Thượng Hải, Trung Quốc. Rồi nhà máy Giga 4 ở Berlin, Đức. Và mới nhất là nhà máy Giga 5 ở Austin, nơi sẽ sản xuất pin và Cybertruck, xe bán tải mới của Tesla cùng với những chiếc xe khác.
Nhà máy Giga hoành tráng cỡ nào?
Hãy nhìn vào nhà máy Giga đầu tiên ở Nevada, Mỹ để dễ hình dung. Khi được hoàn thiện, nó trở thành tòa nhà lớn nhất thế giới tính theo diện tích và lớn thứ hai theo khối lượng khi đó. Đáng tiếc là đến nay, nhà máy mới được xây dựng trên khoảng hơn 176.000m2, chỉ bằng 30% so với thiết kế (500.000m2, 5 tầng). Dù vậy, thì nó đã trở thành nơi sản xuất động cơ và pin cho Tesla Model 3, cũng như các sản phẩm lưu trữ năng lượng Powerwall và Powerpac.
Tesla sẽ bao phủ hoàn toàn nhà máy Giga Nevada trong các tấm pin mặt trời vào cuối năm 2022, đưa cơ sở này trở thành công trình "bền vững" nhất thế giới. Mặc dù đã trở thành nhà máy sản xuất pin lớn nhất thế giới, nhà máy này vẫn chưa hoàn thiện đúng như ý đồ Elon Musk đặt ra.
Elon Musk đã gọi nhà máy Giga là "cỗ máy tạo ra cỗ máy". Đó là một nhà máy có quy mô lý tưởng có thể tạo ra bất cứ thứ gì Tesla bán ra - pin, pin mặt trời, giải pháp lưu trữ năng lượng gia đình và tất nhiên, ô tô điện - tất cả đều dưới một mái nhà. Nguyên liệu thô vào ở một đầu, và thành phẩm sẽ ra ở đầu kia.
Sau khi đi vào hoạt động mới được hai năm, đến năm 2018, nhà máy Giga đã sản xuất hơn 20 GWh pin và rất nhanh chạm mốc 35 GWh, tức chiếm khoảng 60% lượng pin lithium-ion được sản xuất trên thế giới, sớm hơn cả kế hoạch đề ra năm 2020. Công ty sản xuất hàng triệu tế bào pin mỗi ngày.
Nhà máy Giga trở thành xu hướng
Ban đầu thì ai cũng cười Elon Musk. Họ cho rằng dự án quá "trên trời" ngay cả với một tay khùng như Musk. Nhưng giờ thì người ta bắt đầu "khùng" theo Elon Musk.
Nhiều nhà sản xuất ô tô khác cũng tuyên bố xây dựng nhà máy Giga, chẳng hạn như tập đoàn PSA. Peugeot và Citron đã công bố kế hoạch xây dựng hai nhà máy Giga ở châu Âu, một ở Pháp và một ở Đức. Kết hợp với nhau, hai nhà máy Giga sẽ tạo ra 48 GWh pin mỗi năm khi hoạt động hết công suất.
Và trong khi các công ty khác không hoàn toàn thừa nhận sử dụng cụm từ "nhà máy Giga" thì chắc chắn họ cũng đang xây dựng chúng. Northvolts, công ty sản xuất pin của Thụy Điển do cựu giám đốc Tesla sáng lập, hứa hẹn làm ra nhà máy sản xuất pin EV lớn nhất ở châu Âu. Các công ty như LG Chem đã vận hành một nhà máy Giga ở Ba Lan và SK Innovation vận hành một nhà máy Giga ở Hungary. Đức có kế hoạch trở thành trung tâm của các nhà máy Giga với công suất 200GWh. Dự kiến tới năm 2030, châu Âu sẽ trở thành trung tâm nhà máy Giga lớn thứ hai thế giới với 16 nhà máy cho ra công suất sản xuất hàng năm 446 GWh.
Hình ảnh dự kiến của nhà máy Giga 4 của Tesla ở Đức sau khi được hoàn thiện. Nhà máy Giga đang trở thành xu hướng trên thế giới, bất kể người ta có dùng thuật ngữ mà CEO Tesla đã khởi xướng hay không.
Trung tâm nhà máy Giga lớn nhất là ở Trung Quốc, chiếm 70%. Với các dự án hiện tại, đến cuối thập kỷ này, các nhà máy Giga ở đây có thể chế tạo ra số pin có dung lượng gần 2.000 GWh.
Đứng đầu về năng lực sản xuất pin là Panasonic và CATL. Gotion High-Tech, đơn vị hợp tác với VinFast, đứng thứ năm, chuyên sản xuất pin xe điện, thiết bị lưu trữ điện, thiết bị truyền tải và phân phối điện. Ngoài ra còn là đơn vị cung cấp nguyên vật liệu hàng đầu cho các nhà máy sản xuất pin.
Nhà máy Giga của VinFast sẽ như thế nào?
Nhà máy Giga không chỉ sản xuất pin cho xe điện, chúng còn là trọng tâm của tương lai năng lượng tái tạo, bởi nếu muốn lưu trữ năng lượng tái tạo để sử dụng khi không có sẵn nguồn cung cấp thì cần phải lưu trữ năng lượng ở một nơi nào đó, mà pin chính là giải pháp hoàn hảo.
Hiện chưa có thông tin cụ thể về nhà máy Giga của VinFast. Nhưng dựa trên khái niệm mà Elon Musk khởi xướng, nhà máy Giga của VinFast sẽ có quy mô rất lớn, sản xuất mọi thứ liên quan đến xe điện, ít nhất đủ để thực hiện mục tiêu bán ra 160.000-180.000 xe điện VinFast tại Mỹ hàng năm.
Vậy thì khi đó nơi nào sẽ trở thành "trung tâm Giga" của Việt Nam? Hiện chưa có nhiều thông tin về vấn đề này. Việc xây dựng nhà máy được dự đoán sẽ còn mất thời gian vì các bên liên quan sẽ còn qua nhiều vòng đàm phán.
Trước đó, UBND tỉnh Hà Tĩnh từng tuyên bố chào đón VinFast mở dự án nhà máy sản xuất ô tô kết hợp cảng biển quy mô 2.000ha tại Khu kinh tế Vũng Áng, cách không xa nhà máy lắp ráp, sản xuất chính của VinFast đặt tại Cát Hải, Hải Phòng.
Vũng Áng có vị trí "vàng" trong hành lang hàng hải quốc tế, có điều kiện để phát triển thành trung tâm logistics tầm cỡ.
Không những vậy, nơi đây còn ở trung tâm khu vực Bắc Trung Bộ cùng lợi thế cảng nước sâu, dễ dàng trung chuyển hàng hóa ra cả nước cũng như tuyến hành lang kinh tế Đông - Tây nối với đường hàng hải quốc tế, có thể trở thành cửa ngõ xuất nhập khẩu hàng hóa bằng đường biển cho Lào và cả vùng Đông Bắc Thái Lan.
Nhà máy VinFast ở Hải Phòng.
Theo kế hoạch, quy mô tổ hợp nhà máy sản xuất ô tô kết hợp cảng biển sẽ nằm trên diện tích 2.000ha. Dự kiến giai đoạn 1 sẽ xây dựng trong 2 năm kể từ khi có giấy phép xây dựng, giai đoạn 2 sẽ xây dựng sau khi giai đoạn 1 vận hành 3-5 năm.