Theo thông tin từ Nhà Trắng, tổng thống Trump sẽ tuyên bố quyết định trên vào thứ Tư, 6/12, theo giờ địa phương.
Washington Post dẫn lời các trợ lý cấp cao của ông Trump hôm 5/12 cho hay, tổng thống Mỹ sẽ chính thức công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và ra lệnh chuyển đại sứ quán Mỹ tại Israel tới thành phố này. Tuy nhiên, việc di chuyển đại sứ quán sẽ chưa được tiến hành ngay.
Nhiều hãng truyền thông Mỹ đánh giá động thái của chính quyền Trump đã lật ngược chính sách ngoại giao suốt 7 thập kỷ qua của Mỹ tại khu vực, và có thể làm hỏng các nỗ lực của ông Trump nhằm hòa giải giữa Israel với Palestine.
Cơn giận của thế giới Ả Rập
Lường trước phản ứng phức tạp do quyết định này đưa tới, Bộ Ngoại giao Mỹ tuần qua đã phát đi khuyến nghị các đại sứ quán Mỹ trên toàn thế giới tăng cường an ninh.
Theo các quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ, lời khuyến nghị thể hiện lo ngại rằng tuyên bố của tổng thống có thể gây ra cơn thịnh nộ trong thế giới Ả Rập, bất chấp con rể của ông Trump - Jared Kushner - vẫn đang nỗ lực để tháo gỡ vòng đàm phán hòa bình đang thế bế tắc giữa Israel và Palestine.
Một số nhà lãnh đạo Ả Rập đã lên tiếng kêu gọi ông Trump không nên thay đổi chính sách lâu đời của Mỹ đối với Jerusalem. Họ cho rằng việc thừa nhận Jerusalem là thủ đô của Israel, bằng cách đặt đại sứ quán Mỹ tại thành phố này, sẽ khiến các bên không thể đạt được các thỏa thuận hòa bình và khơi mào cho các cuộc biểu tình quy mô lớn, hay các vụ tấn công. Phong trào Hamas đã kêu gọi một "cuộc thánh chiến" mới nhằm chống lại hành động của Mỹ.
Trước đây, đại sứ quán Mỹ đã luôn là mục tiêu của các cuộc biểu tình bạo lực tại thế giới Hồi giáo. Tháng 9/ 2012, người dân tại nhiều quốc gia bao gồm Yemen, Ai Cập và Pakistan, tức giận về một đoạn video chống Hồi giáo và tổ chức hàng loạt các cuộc biểu tình lớn bên ngoài các cơ sở ngoại giao của Mỹ tại các nước này. Những phần tử khủng bố Hồi giáo tại Libya đã tranh thủ sự kiện này để tiến hành vụ khủng bố tại Benghazi, làm bốn công dân Mỹ thiệt mạng.
Thổ Nhĩ Kỳ và Palestine cảnh báo hậu quả ngoại giao "thảm khốc" ở Trung Đông khi ông Trump công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel. Hơn 24 thành viên Liên minh Ả Rập (AL) cũng thảo luận vấn đề này vào chiều tối thứ Ba, 5/12 (Ảnh: AP)
Trong nhiều thập kỉ qua, cả Israel và Palestine vẫn luôn tranh cãi không ngừng về tình trạng của thành phố Jerusalem do cả hai nước đều tuyên bố thành phố này là thủ đô của mình. Hầu hết các quốc gia, kể cả Mỹ từ chối thừa nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và yêu cầu các bên tiến hành đàm phán hòa bình để phân định tình trạng của thành phố linh thiêng này. Phía Palestine giữ quan điểm họ cần phải tham gia quá trình đàm phán này.
Các chuyên gia khu vực cho biết nguy cơ bạo lực và các mối đe dọa tiềm ẩn đối với các sứ quán Mỹ ở các nước Ả Rập phụ thuộc chính xác những gì người đứng đầu Nhà Trắng nói.
Khi còn là ứng viên tổng thống, ông Trump từng hứa sẽ chuyển đại sứ quán Mỹ từ Tel Aviv tới Jerusalem. Các tiền nhiệm của ông cũng đã từng đưa ra những lời hứa tương tự và đều không thực hiện khi đắc cử, với lý do an ninh và tương lai của các cuộc hòa đàm.
Theo điều luật do Quốc hội Mỹ thông qua vào năm 1995, Tổng thống phải công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và bắt đầu di chuyển sứ quán Mỹ từ Tel Aviv - hoặc cứ sáu tháng một lần phải tuyên bố việc di chuyển này sẽ mâu thuẫn với các lợi ích an ninh quốc gia của Mỹ. Hồi tháng 6 vừa qua, tổng thống Trump đã hưởng quyền miễn trừ 1 lần về việc tuyên bố này.
Tổng thống Trump có thể cố gắng xoa dịu sự khác biệt thông qua tuyên bố Jerusalem là thủ đô của Israel nhưng vẫn giữ nguyên đại sứ quán Mỹ tại Tel Aviv. Nhưng với thông tin mới nhất ngày 5/12, ngay cả điều này cũng không trở thành hiện thực, Mỹ sẽ tiến hành song song công nhận Jerusalem là thủ đô Israel và di chuyển sứ quán.
Ông Rashid Khalidi, giáo sư Đại học Columbia, Mỹ - một học giả bênh vực Palestine - nói: "Mỹ đang tự loại mình khỏi vai trò người trung gian khách quan khi luôn ủng hộ công khai quan điểm của phía Israel".
Trả lời về mối quan ngại về an ninh nếu tuyên bố chuyển trụ sở đại sứ quán Mỹ về Jerusalem, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ nói: "Tổng thống luôn nói Mỹ sẽ làm điều này. Vấn đề là thực hiện vào lúc nào mà thôi."
Tòa nhà đại sứ quán Mỹ hiện nay ở Tel Aviv (Ảnh: Times of Israel)
Đồng minh Mỹ lo ngại
Các đồng minh Mỹ cũng đã lên tiếng cảnh báo về những hệ quả khi chính quyền Trump thay đổi chính sách về Jerusalem. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đã chia sẻ mối bận tâm này với người đồng cấp Mỹ.
Trong chuyến thăm Washington tuần trước, vua Abdullah của Jordan, một đồng minh lâu năm của Mỹ và nhân vật trung gian quan trọng trong các vấn đề giữa các nước Ả Rập với Israel, đã kêu gọi các nghị sĩ quốc hội Mỹ tránh các hành động gây gia tăng căng thẳng tại Trung Đông.
Theo thông cáo của chính phủ Jordan sau cuộc gặp gỡ của nhà vua Abdullah, "Việc chuyển đại sứ quán Mỹ ở giai đoạn này sẽ có ý nghĩa lớn đối với Palestine, Ảrập, thế giới Hồi giáo và đe doạ giải pháp của hai nhà nước. Những kẻ khủng bố có thể lợi dụng sự kiện này để kích động sự giận dữ, tuyệt vọng và truyền bá ý thức hệ của chúng".
Tổ chức Hợp tác Hồi giáo, đại diện cho các nước Hồi giáo, tuyên bố hôm 4/12 rằng việc Mỹ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel hoặc chuyển đại sứ quán tại Israel đến thành phố này là "một sự xâm lăng trắng trợn" trên "quyền lợi hợp pháp của người dân Palestine", và vi phạm luật pháp quốc tế.
Jared Kushner, cố vấn cao cấp Nhà Trắng, cuối tuần qua đã xuất hiện tại diễn đàn Saban của Viện Brookings tại thủ đô Washington, khá ngập ngừng khi được hỏi về bản dự thảo hòa bình cho Israel và Palentine mà ông và một số phụ tá đã chuẩn bị trong nhiều tháng qua.
Tuy nhiên, Kushner đã chia sẻ những thay đổi ở Trung Đông, đặc biệt trong bối cảnh các nước Ả Rập đang ngày càng lo ngại về sự trỗi dậy của Iran, đang tạo ra 1 cơ hội lý tưởng để giải quyết xung đột kéo dài hàng thập kỷ giữa Palestine-Israel.
"Nếu chúng ta muốn tạo ra sự ổn định trong khu vực này, chúng ta cần phải giải quyết vấn đề này," ông nói.