Trong tuần này, Mỹ quay cuồng khi số người thiệt mạng vì COVID-19 đạt dấu mốc 100.000 người chết, 40 triệu người thất nghiệp và nhiều thành phố hỗn loạn vì biểu tình phản đối vụ cảnh sát da trắng gây tử vong cho một người đàn ông da màu tên là George Floyd. Trong lúc đó, ông Trump tiếp tục tấn công Trung Quốc, Tổ chức Y tế thế giới, các hãng công nghệ lớn và cựu Tổng thống Barack Obama, một người dẫn chương trình truyền hình và thị trưởng một thành phố đang có biểu tình.
Những tổng thống khác thường tìm cách hạ nhiệt tình hình trong những lúc như thế này, còn ông Trump chọn cách nhắm vào những mục tiêu khác, như khuyến khích nổi dậy trên đường phố để chống lại các biện pháp bảo vệ y tế cộng đồng mà chính phủ của ông ban hành; tung ra cáo buộc giết người đối với một người dẫn chương trình truyền hình nổi tiếng hay chỉ trích ông; cáo buộc người tiền nhiệm phạm những tội ác không biết là gì; tuyên bố sẽ tấn công một công ty mạng xã hội khiến ông nổi giận; dùng bạo lực để đàn áp bạo lực ở Minneapolis.
Ở nhiều thành phố chìm trong biểu tình đường phố sau vụ Floyd chết, nhiều người biểu tình xung đột với cảnh sát, nhưng ông Trump không kêu gọi họ bình tĩnh. Trong hàng loạt đoạn tweet và bình luận với báo chí hôm 30/5, ông đổ lỗi cho phe Dân chủ, nói rằng “những thị trưởng và thống đốc tự do” hãy “mạnh tay hơn” với đám đông, doạ sẽ can thiệp bằng “quyền lực không giới hạn của quân đội” và thậm chí gợi ý những người ủng hộ ông hãy xuống đường phản biểu tình.
Người biểu tình đập xe của cảnh sát New York ngày 30/5. (Ảnh: Reuters)
Tình trạng hỗn loạn lan đến ngay cửa nhà ông Trump vào tối 29/5 khi hàng trăm người kéo đến trước Nhà Trắng để phản đối vì cái chết của Floyd và phản ứng của tổng thống. Một số người ném cả gạch và chai vào Mật vụ và cảnh sát Mỹ, khiến lực lượng này đáp trả bằng hơi cay. Hình ảnh Nhà Trắng được cảnh sát chống bạo động vây quanh càng tô đậm thực trạng xã hội chia rẽ, báo New York Times viết.
Ông Trump khen Mật vụ Mỹ “rất ngầu” và “rất chuyên nghiệp”, nhưng mắng thị trưởng Washington không điều cảnh sát thành phố đến giúp. Trong khi các thống đốc và thị trưởng thúc giục kìm chế, ông Trump tỏ ra chế nhạo người biểu tình, doạ họ sẽ gặp phải chó dữ nếu cố vượt rào vào Nhà Trắng.
“Đám đông được tổ chức chuyên nghiệp, nhưng không ai lại gần để vượt rào. Nếu làm như vậy, họ sẽ gặp phải chó dữ và những vũ khí khó chịu nhất, tôi từng thấy rồi. Đó là khi mọi người sẽ bị thương rất nghiêm trọng. Nhiều nhân viên Mật vụ chỉ chờ ra tay”, ông Trump viết trên Twitter.
Ông gợi ý rằng những người ủng hộ ông nên đến Nhà Trắng vào tối 30/5. “Tối nay, tôi hiểu là sẽ có một đêm MAGA trước cửa Nhà Trắng???” ông viết trên Twitter. MAGA là viết tắt của khẩu hiệu “Đưa nước Mỹ vĩ đại trở lại”.
Khi được hỏi về tweet này sau đó, không phủ nhận hàm ý khuyến khích bạo lực. “Họ yêu những người Mỹ gốc Phi. Họ yêu người da màu. MAGA yêu người da màu”, ông nói.
Thị trưởng Washington Muriel E. Bowser đáp lại lời ông Trump rằng sở cảnh sát thành phố này sẽ bảo vệ bất kỳ ai ở đây, trong đó có Tổng thống. Nhưng bà gọi Tổng thống là nguồn gốc chia rẽ. “Trong khi ông ấy trốn sau hàng rào sợ/một mình, tôi đứng bên người dân thực hiện quyền được Hiến pháp quy định sau vụ giết hại GeorgeFloyd & hàng trăm năm kỳ thị chủng tộc. Không có con chó dữ hay vũ khí nguy hiểm nào. Ở đó chỉ có một người đàn ông sợ hãi…”, bà Bowser viết.
Hôm sau, ông Trump hạ giọng, dành phần mở đầu trong bài phát biểu tại Trung tâm vũ trụ Kennedy nhân vụ phóng tên lửa SpaceX để nói về bất ổn trên đường phố và cố gắng xoa dịu.
“Tôi hiểu nỗi đau mà người dân đang cảm thấy. Chúng tôi ủng hộ quyền biểu tình hoà bình và chúng tôi nghe thấy nỗi lòng của họ. Nhưng điều chúng ta đang thấy hiện nay trên đường phố không liên quan gì đến công lý hay hoà bình. Ký ức về Georgie Floyd đang bị những kẻ nổi loạn, cướp bóc và vô chính phủ chà đạp”, ông Trump nói.
Từ khi lên nắm quyền, ông Trump bị cho là người có thiên hướng kích thích xung đột nhiều hơn hoà giải, hay gây chiến hơn là kiến tạo hoà bình. Cuộc khủng hoảng y tế, kinh tế và giờ là bất ổn xã hội đang thử thách phương pháp lãnh đạo của ông và khiến ông tiếp tục chật vật tìm chỗ đứng của mình khi chỉ còn vài tháng nữa là đến cuộc bầu cử tổng thống.
“Hiện nay, khi người Mỹ cực kỳ cần hàn gắn, tổng thống lại tập trung vào những trận chiến cá nhân với những người ông coi là kẻ thù”, Carlos Curbelo, cựu nghị sĩ đảng Cộng hoà và là người hay chỉ trích ông Trump, nói với NYT.
Năm 2020 là thời điểm đầy xáo trộn với xã hội Mỹ, với nhiều vấn đề tích luỹ gây ra những thách thức lớn cho đất nước và người dân. Nhưng theo một số cách, ông Trump bị cho là đang khiến nước Mỹ chia rẽ hơn là cố gắng hàn gắn nó.
Ông Trump không tổ chức lễ tưởng niệm quốc gia khi số người chết vì COVID-19 vượt mốc 100.000 mà chỉ treo cờ rủ ở Nhà Trắng, đăng một đoạn tweet và phát biểu vài lời trước ống kính khi được hỏi đến. Thay vì tìm kiếm sự đồng thuận về cách tốt nhất và an toàn nhất để khôi phục cuộc sống hằng ngày của xã hội, ông doạ sẽ “làm thay” những thống đốc ngăn cản những nơi cầu nguyện và thờ cúng tập trung đông người.
“Khủng hoảng lãnh đạo đòi hỏi Nhà Trắng phải làm nhiều hơn là những đe doạ vô trách nhiệm trên mạng xã hội”, Meena Bose, giám đốc Trung tâm nghiên cứu tổng thống Mỹ Peter S. Kalikow thuộc ĐH Hofstra, nói với NYT.
Nhưng nhiều người bênh vực ông Trump, bác bỏ ý kiến cho rằng ông đã sai lầm khi xử lý khủng hoảng. Họ cho rằng phe Dân chủ và báo chí phải chịu trách nhiệm cho những hỗn loạn trên đường phố, bắt đầu từ Minneapolis rồi lan ra New York, Atlanta, Washington, Louisville, Portland và các thành phố khác.
“Theo dõi những thành phố nơi hàng trăm triệu đô la tài sản bị phá hoại và nhiều thương vong xảy ra. Tất cả người của đảng Dân chủ thống trị các thành phố bằng chính sách thân thiện với tội phạm. Đây là tương lai sẽ đến nếu các bạn bầu cho người Dân chủ”, Rudolph W. Giuliani, cựu thị trưởng New York và từng là luật sư cá nhân của ông Trump, viết trên Twitter tối 29/5.