Nước mắm Phú Quốc được chế biến từ cá cơm đặc hữu vùng biển Tây Tổ quốc. Ảnh: Lục Tùng
Biển Tây bao quanh đảo Phú Quốc quanh năm nắng ấm đã tạo điều kiện cho loài cá cơm có được sự đặc sắc không đâu có được. Ảnh: Lục Tùng
Nguyên liệu chính của nước mắm Phú Quốc (NMPQ) là cá cơm sọc tiêu và muối đặc sản xứ Bà Rịa - Vũng Tàu. Đó là loài cá đặc hữu của vùng biển Phú Quốc, có thân to, nhiều thịt, ruột nhỏ, có vị béo độc đáo và mùi vị đặc trưng nhất trong họ nhà cá cơm.
Sau khi rửa sạch bằng nước biển, cá được ủ chượp ngay tại ghe trước khi chở về tới nhà thùng theo tỷ lệ 3 phần cá – 1 phần muối.
Và muối tinh khiết của xứ Bà Rịa (Vũng Tàu). Ảnh: Lục Tùng
Tất cả chỉ có vậy, tuyệt đối không được bỏ thêm bất cứ hóa chất nào. Cách làm này không chỉ đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, mà còn tạo ra sự độc đáo có 1 không 2. Bởi nó vừa giữ được độ ngọt, vừa tận dụng được độ tươi của cá để tạo ra sự đậm đà của màu nước mắm.
Vì vậy, NMPQ luôn có màu tự nhiên của sắc “vàng cánh gián” và sẽ lên màu mật sóng sánh dưới ánh mặt trời sau 12 - 18 tháng ủ chượp.
NMPQ thu hút người tiêu dùng bởi sự độc đáo từ cái nhìn bên ngoài với màu vàng cánh gián và sóng sánh như mật ong dưới ánh mặt trời. Ành: Lục Tùng
Cá và muối được ủ chượp trong các thùng gỗ được chế tác từ một vài loài cây đặc thù, với công thức thủ công bí truyền... đã tạo nên sự đặc sắc cho nước mắm được sản xuất hoàn toàn tự nhiên. Ảnh: Lục Tùng
Tuy nhiên, NMPQ chỉ thực sự phát huy mùi - màu khi và chỉ khi được ủ chượp trong thùng gỗ được làm từ một vài loài cây đặc thù trên đảo, như: Trai, dên dên, quỷnh...
Gần đây, vận dụng tiến bộ khoa học, nhiều nhà thùng ở Phú Quốc còn thành lập phòng kiểm soát tại chỗ với việc trang bị thiết bị kiểm soát chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm trước khi đưa ra thị trường.
Những năm gần đây, nhiều cơ sở sản xuất còn trang bị thiết bị kiểm soát nên nước mắm truyền thống này tạo được niềm tin cho khách hàng nước ngoài. Ảnh: Lục Tùng
Với sự đa dạng về mẫu mã, MNPQ đã, đang và sẽ vươn ra biển lớn. Ảnh: Lục Tùng
Vì vậy, từ chỗ sản xuất sử dụng trong gia đình, trong xóm, chinh phục người tiêu dùng trong nước bởi vị ngọt đậm đà, beo béo, màu sắc bắt mắt và hương thơm đặc thù,... NMPQ còn được bổ sung thêm hàm lượng khoa học nên nó còn “đốn tim” khách Tây.
Bà con dân tộc Chăm Bình Thuận mua nước mắm Phú Quốc khi tham quan Đảo Ngọc. Ảnh: Lục Tùng
Du khách nước ngoài tham quan, tìm hiểu NMPQ. Ảnh: Lục Tùng
Vì vậy, với NMPQ, không đơn thuần là gia vị, là thực phẩm, mà còn là cả một nền văn hóa của lao động sáng tạo trong khai thác thiên nhiên một cách khôn ngoan. Hơn thế nữa, đó còn là hồn cốt, là sức mạnh truyền thống của lịch sử khai phá và gìn giữ biển đảo của cha ông thời dựng nước.
NMPQ được công nhận “Làng nghề truyền thống” và “Nghề truyền thống“. Ảnh: Lục Tùng.
Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi tháng 12.2012, NMPQ là sản phẩm đầu tiên của Việt Nam được công nhận "chỉ dẫn địa lý", được khối Liên minh Châu Âu công nhận. Và đến ngày 18.8.2017, MNPQ tiếp tục được công nhận “Nghề truyền thống” và “Làng nghề truyền thống”.
Do đó, dù thời gian qua phải hứng chịu nhiều cơn bão, nhưng NMPQ vẫn đứng vững bằng chính sự độc đáo tích lũy hàng trăm năm.
NMPQ còn là loại hình du lịch cho du khách đến Đảo Ngọc. Ảnh: Lục Tùng
"Vàng thật không sợ lửa", chắc chắn rồi đây NMPQ và nước mắm truyền thống sẽ tiếp tục vượt qua bùn lầy để đơm bông, khoe sắc...
Tháng 11.2016 khi khảo sát MNPQ, đoàn công tác của Tổ chức Xúc tiến mậu dịch Nhật Bản (Jetro) tỏ ra rất hài lòng và tin tưởng bởi chất lượng an toàn của loại hình nước mắm truyền thống này. Ảnh: Lục Tùng.
Hiện Phú Quốc có hơn 80 doanh nghiệp sản xuất nước mắm, hàng năm cung cấp cho thị trường hơn 30 triệu lít, doanh số trên 600 tỷ đồng, giải quyết việc làm cho hàng nghìn lao động tại chỗ và nhiều lao động ở nhiều nơi thông qua việc lưu thông, phân phối và quan trọng hơn góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch cho “Thiên đường nghỉ dưỡng” Phú Quốc.