Tới nay, dịch viêm phổi do virus corona (NCP) bùng phát tại Vũ Hán đã khiến hơn 900 người tử vong với hơn 40.000 người lây nhiễm tại 26 quốc gia.
"Hiện tại, các biện pháp được áp dụng tại Trung Quốc giống như việc cố gắng bắt lại một đàn ngựa xổng chuồng đang phi nước đại," Stephen Morse, một nhà dịch tễ học tại Đại học Columbia, cho biết.
Dưới đây là 3 khả năng kết thúc đại dịch corona:
Trường hợp 1: Dịch bệnh sẽ không bao giờ thực sự chấm dứt
Theo nghiên cứu của WHO, một người bình thường trung bình sẽ lây bệnh cho 1,4 đến 2,5 người khác. Tổ chức Y tế Thế giới đã tuyên bố Tình trạng Khẩn cấp Y tế Toàn cầu vào ngày 30/1 vừa qua.
"Tình trạng lây bệnh từ người sang người đang diễn ra, chủ yếu tại Trung Quốc," Amesh Adalja, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Trung tâm An ninh Y tế tại Johns Hopkins, cho biết.
Bốn loại virus corona khác đều có tính đặc hữu - tức là luôn luôn tồn tại - trong cộng đồng dân số thế giới. Tất cả chúng đều gây cảm cúm thông thường, nhưng trong số ít trường hợp có thể gây viêm phổi và tử vong. Những virus corona này đều yếu và chúng có tên lần lượt là: OC43, 229E, HKU1 và NL63.
Theo ông Adlja, loại virus corona mới (có tên 2019-nCoV hoặc NCP), có thể trở thành một chủng virus corona đặc hữu thứ 5. Điều này cũng đồng nghĩa với việc NCP sẽ không bao giờ biến mất, và do đó sẽ có 2 kịch bản phụ cho trường hợp này.
Kịch bản 1a: Virus corona sẽ xuất hiện theo mùa
Trong trường hợp này, NCP có thể biến mất vào mùa hè nhưng sẽ trở lại vào mùa thu và mùa đông hàng năm.
"Nếu chúng ta nhìn vào hoạt động của virus corona, cách thức chúng lây lan trong cộng đồng và đối chiếu với cách thức chúng ta chữa trị những bệnh cúm và cảm khác trong mùa lạnh, thì virus NCP có thể sẽ trở thành một virus theo mùa," ông Adalja nói.
"4 chủng virus corona còn lại cũng xuất hiện theo mùa. Vậy nên số ca lây nhiễm mới có thể sẽ giảm khi hết mùa xuân và khi mùa hè đến".
Cúm là bệnh theo mùa bởi nhiệt độ thấp giúp lớp màng bảo vệ giống gel quanh virus hoạt động hiệu quả hơn khi chúng ở trong không khí. Một lớp bảo vệ như vậy giúp đảm bảo rằng chúng có thể tồn tại đủ lâu trong không khí để lây từ người này sang người khác.
Amanda Simanek, một nhà dịch tễ học tại Đại học Wisconsin ở Milwaukee, nói: "Virus cúm tồn tại lâu hơn trong môi trường khô, lạnh".
Kịch bản 1b: Virus corona trở nên yếu hơn và giống 4 loại virus đặc hữu còn lại
Tuy nhiên, chuyên gia dịch tễ Morse cho biết ông không nghĩ rằng trường hợp này sẽ xảy ra.
"Tôi không lạc quan tới độ nghĩ rằng virus corona chủng mới sẽ biến đổi như vậy. Có thể cuối cùng NCP sẽ tiến hóa thành một loại bệnh giống với 4 chủng kia, nhưng sẽ tốn nhiều thời gian".
Trường hợp 2: Virus corona sẽ bị kiểm soát nhờ hoạt động y tế
Vụ bùng phát dịch NCP cũng giống dịch SARS ở nhiều điểm: cả 2 đều có khả năng cao xuất phát từ dơi, cả hai đều do động vật lây bệnh sang người ở các chợ động vật. Hai loại virus có cấu trúc gen giống nhau 80%. Vậy nên có khả năng kết thúc của dịch bệnh năm nay cũng giống như SARS.
SARS đã khiến 774 người tử vong và lây nhiễm hơn 8.000 người từ tháng 11/2002 tới tháng 7/2003 nhưng đã biến mất vào năm 2004. Khi đó, các chuyên gia y tế và chính quyền đã tăng cường kiểm tra, tìm kiếm và cách ly người bệnh để virus "không thể thoát".
Trong đợt bùng phát SARS, Trung Quốc đã tăng cường kiểm dịch, phong tỏa thành phố, kiểm tra sức khỏe ở sân bay - đây cũng là những biện pháp mà Trung Quốc và các nước khác đang làm hiện nay.
Theo ông Morse, nếu những nỗ lực này khiến số người nhiễm virus corona mới giảm xuống dưới một ngưỡng nhất định, thì dịch bệnh sẽ được kiểm soát.
Trong bối cảnh đó, NCP sẽ biến mất hoặc trở thành một loại virus giống Zika và H1N1 - những virus này sẽ tiếp tục lây lan, nhưng sẽ không thể tiếp cận được nhiều người như trước.
Tuy nhiên, SARS có độ lây nhiễm kém hơn virus NCP rất nhiều. SARS chủ yếu xuất hiện tại môi trường y tế và người bệnh không thể lây cho tới khi họ có những triệu chứng ban đầu.
Theo những phát hiện mới đây, virus NCP có thể lây kể cả khi người bệnh không có triệu chứng. Điều này khiến việc ngăn chặn sự lây lan ngày càng khó khăn hơn.
Trường hợp 3: Các công ty dược điều chế được vaccine
Hai chuyên gia y tế Morse và Adalja đều cho biết vaccine là yếu tố quan trọng nếu thế giới muốn kiểm soát hoàn toàn virus NCP.
"Can thiệp y tế chỉ là biện pháp kiểm soát virus trong ngắn hạn cho tới khi chúng ta điều chế được vaccine," ông Morse nói.
Các công ty dược hàng đầu đã thông báo kế hoạch nghiên cứu và điều trị loại virus mới. Một số công ty đang phát triển vaccine dựa trên mã gen của corona. Một số khác đang thử nghiệm các loại thuốc đã có để xem liệu thuốc có tác dụng khống chế virus này hay không.
Điều chế được vaccine để bán ngoài thị trường là một quá trình khó khăn và tốn nhiều thời gian. Ví dụ, cần tới 20 năm để điều chế được vaccine Ebola. Tuy nhiên, hiện tại, có khả năng sẽ có vaccine cho virus corona trong vòng hơn 2 tháng tới.
Việc sử dụng vaccine sẽ giúp giảm đáng kể số người nhiễm corona và tạo thành "bức tường lửa" ngăn cản sự lây lan, ông Morse nói.
