Những con mèo thì thích mấy cái hộp. Đó là một thực tế không thể phủ nhận. Đã bao giờ bạn đặt mua cho con mèo nhà mình một món đồ chơi online, và rồi nó lại thích cái hộp bọc hàng hơn chưa?
Các nhà khoa học cho biết mèo thích trốn vào hộp, vì ở trong đó, chúng có cảm giác ấm áp và được an toàn. Nhưng điều thú vị hơn là chúng cũng thích những chiếc hộp tưởng tượng.
Bạn hãy thử vẽ một hình vuông bằng băng dính dưới sàn nhà, và xem con mèo nhà mình có ngồi vào bên trong đó hay không? Thậm chí trong một thí nghiệm với 500 con mèo, các nhà khoa học tại Đại học New York còn cho thấy những con "Felis sylvestris catus" có thể giải mã được cả ảo ảnh thị giác được gọi là " Kanizsa illusion ".
Kanizsa illusion vẽ ra một không gian tưởng tượng bằng những đường viền không có thật ở đó. Bản chất nó chỉ là những hình tròn khuyết giống "pacman" được đặt theo một trật tự có chủ ý. Vậy mà những con mèo vẫn nhận ra được một cái hộp. Và chúng sẽ ngồi vào giữa:
Mèo là một loài vật thông minh - chúng có thể lấy lấy đồ, mở cửa, lách qua những chướng ngại vật mà bạn tưởng chừng chúng phải bó tay... Nhưng đôi khi, chúng cũng ngớ ngẩn một cách vui nhộn.
Bất kỳ người yêu mèo nào cũng quen với những thói quen kỳ quặc của chúng, chẳng hạn như niềm vui bất tận của con mèo khi đập đồ vật ra khỏi bàn, sự tò mò và kiên nhẫn đuổi theo con cá giả hay chấm bút laser trên sàn nhà.
Và sau đó, không thể không nhắc đến thói quen ngồi trong các không gian kín. Nếu bạn dành cả ngày để quan sát con mèo nhà mình một cách tinh tế, bạn sẽ thấy nó rất thích chui vào một góc kín để thư giãn.
Không chỉ những chiếc hộp cacton, mèo có thể cuộn tròn trên giá sách, bồn rửa mặt trong phòng tắm, một số chui cả vào giày, túi mua sắm, cốc cà phê, hộp trứng rỗng, nhiều loại không gian nhỏ hẹp mà bạn không nghĩ chúng sẽ thoải mái.
Và trong một nghiên cứu mới trên tạp chí Applied Animal Behaviour Science, các nhà khoa học đã nghiên cứu hành vi này của những con mèo trên một cấp độ mới. Họ đặt tên nghiên cứu của mình là "If I fits I sits", ngụ ý suy nghĩ của những con mèo: "Hễ chỗ nào vừa thì trẫm sẽ ngồi vào".
Quy luật đó áp dụng được cả cho những ảo ảnh thị giác mà lũ mèo có thể nhận ra.
Nghiên cứu được thực hiện ngay trong đại dịch COVID-19, cho nên các nhà khoa học đã kêu gọi sự tham gia của 500 người chủ nuôi mèo ở Mỹ. Họ được yêu cầu dán băng dính xuống sàn nhà để tạo ra một hình chữ nhật, sau đó quay phim lại khoảnh khắc mà con mèo đối diện với chiếc hộp 2D.
Đã từng có một trào lưu bùng nổ trên Twitter vào năm 2017 với tag "#CatSquare" chụp lại những khoảnh khắc dễ thương này. Kết quả cho thấy lũ mèo đã không cưỡng lại sức hấp dẫn của những hình chữ nhật dưới nền nhà, chúng thường sẽ ngồi vào đó.
Để nâng cấp thí nghiệm, các nhà khoa học lại yêu cầu chủ mèo tạo ra một ảo ảnh Kanizsa: gồm bốn hình tròn khuyết giống pacman được định hướng để trông giống như chúng đang tạo thành bốn góc của hình vuông.
Một người bình thường có thể cảm nhận được một hình vuông không thực sự ở đó. Ảo giác xảy ra khi não bộ của chúng ta lắp ghép các thông tin thị giác từ kinh nghiệm và những định kiến vốn có về hình học. Nó sẽ tự tưởng tượng ra những cạnh hình vuông còn thiếu.
Có lẽ đây là một cơ chế mà chúng ta được trang bị nhờ tiến hóa, từ thời tổ tiên của chúng ta bởi nó khá tiện dụng để nhận ra những kẻ thù trong quá khứ như thú săn mồi bị che khuất bởi tán lá.
Nhưng câu hỏi mà các nhà khoa học đặt ra là: Liệu não mèo có cơ chế tương tự để nhận ra được ảo ảnh Kanizsa hay không?
Thí nghiệm với mèo và chiếc hộp 2D ảo giác Kanizsa
Kết quả đúng như dự đoán. "Những con mèo trong nghiên cứu này đã đứng hoặc ngồi vào trong hình vuông ảo giác Kanizsa. Nó cho thấy khả năng nhạy cảm với các đường viền ảo ảnh và ủng hộ giả thuyết của chúng tôi rằng mèo coi một hình vuông ảo tưởng giống như một hình vuông thực", nhà thần kinh học nhận thức Gabriella Smith đến từ Đại học Thành phố New York cho biết.
Nhưng tất nhiên, không phải con mèo nào cũng nhận ra được điều đó. Chẳng hạn như con mèo này:
Thí nghiệm với mèo và chiếc hộp 2D ảo giác Kanizsa
Các nhà nghiên cứu lưu ý rằng kết quả nghiên cứu bị giới hạn bởi kích thước mẫu nhỏ, nhưng công trình của họ đã cho thấy mèo có thể phản ứng với các ảo ảnh thị giác về đường nét. Ngoài ra, đây là lần đầu tiên các thử nghiệm trên mèo được tiến hành trong một môi trường quen thuộc với chúng - ngay tại nhà.
Đó có thể là một chi tiết quan trọng, bởi vì mèo thường không thích ở trong môi trường mới - như khi chúng được đem đến phòng thí nghiệm. Ở môi trường lạ, chúng có ít khả năng thể hiện các hành vi tự nhiên như ở nhà.
Suy cho cùng, đại dịch COVID-19 lại có thể đem đến một cơ hội sáng tạo để thực hiện các nghiên cứu khoa học với mèo.
"So với chó thì hiện tại chúng ta có rất ít nghiên cứu nhận thức của mèo. Việc huy động sự đóng góp của người dân - những chủ nuôi mèo - trong trường hợp này sẽ là tiền đề giúp chúng tôi thực hiện nhiều nghiên cứu hơn nữa để thu hẹp khoảng cách", các nhà khoa học cho biết.
Hiểu được cách mèo cảm nhận ảo ảnh thị giác có thể giúp chúng ta so sánh tầm nhìn của chúng với các loài động vật khác nhau, mà không cần phát phiếu khảo sát hay phỏng vấn những sinh vật lạnh lùng hiếm khi bắt chuyện với con người này.