Cuộc đối đầu về thương mại giữa siêu cường Mỹ và Trung Quốc đã nổ ra từ mùa hè năm nay. Liên tục bất đồng trong nhiều vấn đề, sự căng thẳng về chính sách giữa giới lãnh đạo cấp cao của hai nước đã phủ bóng lên toàn cầu. Nhiều quốc gia, trong đó có Nhật Bản, dường như đang bị mắc kẹt giữa mối quan hệ này - báo Nikkei nhận định.
Người đứng giữa
Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ có cuộc gặp bên lề hội nghị cấp cao G20 tại Buenos Aires, dự kiến diễn ra ngày 1/12. Theo một quan chức Nhật Bản, mặc dù cuộc trao đổi trên có thể mang đến một thoả thuận thương mại, nhưng cuộc đối đầu giữa hai cường quốc không dễ gì mà giải quyết được.
Trong hoàn cảnh này, Tokyo đã âm thầm nghiên cứu cách thức hợp tác với Washington trong việc đối phó với Bắc Kinh. Các vấn đề được đưa lên bàn nghị sự bao gồm các chính sách liên quan đến công nghệ di động thế hệ thứ năm (5G).
Nhật Bản là nước đăng cai tổ chức Thế vận hội mùa hè 2020, vì vậy, Tokyo đang khuyến khích các công ty viễn thông lớn của nước này triển khai các dịch vụ 5G tốc độ cao ở tất cả các quận trong vòng hai năm tới.
Hệ thống 5G sẽ tăng tốc độ truyền dữ liệu lên 100 lần. Trở ngại lớn nhất cho kế hoạch trên là làm thế nào để xây dựng và triển khai đồng bộ các trạm máy chủ và cơ sở hạ tầng liên quan khác.
Chính quyền Trump đã cấm các công ty của Nhật Bản đang làm việc cho Chính phủ Mỹ giao dịch với các nhà sản xuất thiết bị viễn thông hàng đầu Trung Quốc là Huawei Technologies và ZTE.
Trong khi đó, Tokyo chưa có lệnh cấm các hợp đồng với Huawei và ZTE, Chính phủ Nhật Bản đã đưa ra một số hạn chế đối với việc hai công ty Trung Quốc gia nhập thị trường thiết bị 5G kể từ mùa hè này.
“Tokyo và Washington chia sẻ nhiều thông tin bí mật và công nghệ quân sự. Nếu xảy ra rò rỉ thông tin từ Nhật Bản, đây sẽ là một vấn đề ngoại giao nghiêm trọng. Do đó, Tokyo phải đưa ra một số biện pháp dựa trên động thái của Mỹ”, một nhà chiến lược an ninh trong Chính phủ Nhật Bản cho biết.
Tuy nhiên, việc Nhật đưa ra các hạn chế với Huawei và ZTE không chỉ làm tăng chi phí cơ sở hạ tầng viễn thông, mà còn gây ra những phản đối mạnh mẽ từ Trung Quốc.
Bước đi nào cho Nhật Bản?
Đứng giữa mối quan hệ một bên là đồng minh lâu năm, một bên là đối tác thân thiết trong vài năm trở lại đây, Tokyo đang vô cùng khó xử. Nhật Bản có thể cùng Mỹ hạn chế hợp tác với công ty Trung Quốc trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng viễn thông 5G, nhưng khó mà đồng lòng với Washington về vấn đề tự do thương mại với Bắc Kinh.
Mỹ đã thành công trong việc ngăn cản Mexico - Canada ký kết thỏa thuận thương mại tự do với Trung Quốc thông qua Hiệp định Mỹ - Mexico - Canada. Hiện nay, Washington muốn thêm điều khoản tương tự vào các hiệp định thương mại với Nhật Bản và Liên minh châu Âu.
Tuy nhiên, đối với Tokyo, việc ký một thỏa thuận “chống Trung Quốc” là không phù hợp trong hoàn cảnh hiện nay, khi nước này đang chuẩn bị kết thúc đàm phán Hiệp định Đối tác kinh tế khu vực toàn diện (RCEP), một hiệp định tự do thương mại gồm 16 nước bao gồm cả Trung Quốc, vào cuối năm nay.
“Chúng tôi đã đàm phán RCEP trong nhiều năm và chuẩn bị đi đến những bước cuối cùng. Rất khó cho Tokyo nếu phải từ chối một hiệp định thương mại tự do với Trung Quốc”, một quan chức Chính phủ Nhật Bản cho biết.
Quan hệ Tokyo - Bắc Kinh trong vài năm trở lại đây đã dần được cải thiện, thay đổi từ cạnh tranh thành hợp tác. Nhưng so với Mỹ, mối quan hệ Nhật - Trung vẫn đang ở mức thấp hơn.
Với tư cách là đồng minh của Washington, Tokyo cần hợp tác với Mỹ, thúc giục Trung Quốc hành động có trách nhiệm hơn, chẳng hạn như trong vấn đề quyền sở hữu trí tuệ và không gian mạng.
Ông Tsuneo Watanabe, nhà nghiên cứu cao cấp tại Quỹ Hòa bình Sasakawa nhận định, Nhật Bản nên hành động theo một chiến lược dài hạn nhằm hướng Trung Quốc đến việc tôn trọng quy tắc quốc tế, vì sự ổn định của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Chắc chắn rằng, quan hệ không êm đẹp giữa Mỹ - Trung sẽ là một yếu tố làm phức tạp chiến lược ngoại giao - an ninh của Nhật Bản thời gian tới và Tokyo cần phải có những bước đi khôn ngoan để giải quyết vấn đề này.