Nhà thờ Đức Bà - Hơn 850 năm thăng trầm của "Trái tim Paris"

Khoảng 19h thứ Hai ngày 15/4 (giờ địa phương), Paris chấn động vì vụ hoản hoạn kinh hoàng diễn ra tại Nhà thờ Đức Bà - biểu tượng nổi tiếng nhất của thủ đô nước Pháp, một trong những nhà thờ nổi tiếng nhất Âu châu, AP đưa tin.

Sau những giây phút chìm trong ngọn lửa khổng lồ, Nhà thờ Đức Bà Paris bị tàn phá nặng nề. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron chia sẻ trên Twitter: "Nhà thờ Đức Bà chìm trong biển lửa. Nỗi niềm của cả nước Pháp. Của những người theo đạo Công giáo và tất cả người dân Pháp. Giống như mọi đồng bào, tôi rất đau lòng khi chứng kiến cảnh tượng nhà thờ bị tàn phá trong biển lửa."

Không đau lòng sao được khi công trình kiến trúc có lịch sử hơn 850 năm, được mệnh danh là "Trái tim của Paris" sừng sừng giữa lòng thủ đô qua hàng thế kỷ bị ngọn lửa vô tình thiêu cháy, hủy hoại.

Hai tòa tháp vuông mang đậm phong cách kiến trúc Gothic nằm sừng sững giữa dòng sông Seine như thách thức thời gian sau gần một nghìn năm tồn tại. Nguồn: TOMAS SEREDA/GETTY IMAGES

Để hiểu vì sao công trình thế kỷ này được người dân Paris nói riêng và người dân nước Pháp nói chung ví như phần máu thịt của mình, National Geographic sẽ đưa chúng ta trở về lịch sử 850 năm hình thành và tồn tại, bất chấp mọi thử thách khắc nghiệt của thời gian và biến cố lịch sử.

Nhà thờ Đức Bà nằm trên đảo Île de la Cité ở giữa dòng sông Seine, trung tâm thành phố Paris.

Vào thế kỷ thứ 10, Paris được xem là trung tâm của một cường quốc châu Âu mới nổi. Thương mại chính là chìa khóa giúp thành phố này phát triển mạnh mẽ thời bấy giờ. Không chỉ mạnh về kinh tế, Paris còn là một trung tâm tâm linh nổi tiếng.

Theo truyền thuyết, Thánh Denis truyền bá Kitô giáo vào thành phố Paris khoảng năm 250 SCN. Sau khi xảy ra những biến cố, Thánh Denis bị bức tử (chặt đầu) trên ngọn đồi Montmartre vào giữa thế kỷ thứ 3.

Truyền thuyết của những tín đồ Kitô giáo kể lại rằng, sau khi bị chặt đầu, Thánh Denis từ từ nhặt đầu mình lên và ung dung bước đi hơn 10km nữa, tiếp tục giảng về sự ăn năn. 9 thế kỷ sau, chính tại điểm ông dừng chân mãi mãi, một Vương cung thánh đường được xây dựng vào thế kỷ thứ 12 để tưởng nhớ đến vị thánh được tôn sùng trong Giáo hội Công giáo với tư cách là Vị Thánh bảo trợ của Pháp và Paris.

Giám mục ở Paris Maurice de Sully, một người được tận mắt chứng kiến quá trình Vương cung thánh đường Thánh Denis xây dựng, rất ngưỡng mộ phong cách kiến trúc của các kiến trúc sư tiên phong - những người đang xây dựng thánh đường Thánh Denis theo phong cách Gothic mới lạ với trần nhà cao vút, ánh sáng tràn ngập khắp thánh đường.

Giám mục Maurice de Sully quyết định cho xây dựng một công trình ngay tại trái tim của Paris: Một nhà thờ kỳ quan dành riêng cho Đức Trinh nữ Maria.

"Thiên thời, Địa lợi, Nhân hòa" cùng hội tụ giúp giám mục Maurice de Sully nhanh chóng hoàn thành ước mong của mình. Thời Trung Cổ khi đó được đánh dấu bằng sự bùng nổ về kinh tế ở châu Âu, đặc biệt là Pháp. Với sự hậu thuẫn của nhà vua, giám mục Maurice de Sully đã tuyển mộ được một kiến trúc sư (không rõ danh tính) để thiết kế nhà thờ mới vào năm 1160.

Viên gạch móng đầu tiên của nhà thờ Đức Bà được đặt vào tháng 6/1163 dưới sự chứng kiến của Giáo hoàng Alexander III.

Quá trình xây dựng nhà thờ Đức Bà mất gần hai thế kỷ. Sử gia ví nhà thờ chính là công trình và ước mong trọn đời của giám mục Maurice de Sully.

Năm 1182, dưới triều đại của vị vua mới, Philip II, chính điện của nhà thờ đã xây xong. Giám mục Maurice de Sully sắp có thể cử hành Thánh lễ đầu tiên trong nhà thờ mới nhưng ông lại qua đời vào năm 1196, gần 150 năm trước khi các cấu trúc chính của nhà thờ Đức Bà hoàn thành trong những năm 1300. Giám mục Eudes de Sully tiếp tục chỉ đạo xây dựng công trình.

Ban đầu, mái nhà thờ được xây dựng rất nặng nề, đòi hỏi các kiến trúc sư phải thiết kế các bức tường dày để chống đỡ. Điều này đã hạn chế kích thước của cửa sổ, làm giảm lượng ánh sáng tự nhiên đi vào các tòa nhà. 

Về sau, vào năm 1220, một phát kiến vĩ đại trong phong cách Gothic đã ra đời, trần nhà được thiết kế theo kiểu mái vòm, giúp các kiến trúc sư thiết kế được nhiều cửa sổ hơn, mang theo nhiều ánh sáng tự nhiên hơn vào các tòa nhà - thỏa đúng ước nguyện của giám mục Maurice de Sully quá cố.

Vẻ đẹp tráng lệ bên trong Nhà thờ Đức Bà Paris. Nguồn: Westcoaster

Vào những năm 1240, "Bậc thầy kiến trúc" Jean de Chelles hoàn thành gian giữa và hai tòa tháp của mặt tiền chính ở phía tây nhà thờ. Người kế nhiệm tiếp theo của Jean de Chelles là Pierre de Montreuil giám sát việc lắp đặt cửa hoa hồng mới ở các bức tường lớn tại phía bắc, nam và tây của nhà thờ.

Những nét chạm trổ cuối cùng được thực hiện vào những năm 1300 bởi "Bậc thầy xây dựng" Jean Ravy, một trong những người đầu tiên áp dụng phong cách kiến ​​trúc Gothic sáng tạo vĩ đại khác: Tường chống có vòm. Kiến trúc này vừa tạo nét duyên dáng và tăng sự uy nghi của nhà thờ. Đây là một trong những cấu trúc tiêu biểu nhất của Nhà thờ Đức Bà về sau.

Năm 1350: Chính thức xây dựng xong Nhà thờ Đức Bà.

Sau những biến cố thời cuộc, Nhà thờ Đức Bà Paris vẫn toát lên nét đẹp tráng lệ, cổ kính, làm mê đắm lòng người.

Vào thế kỷ 18, trong triều đại của Vua Louis XIV, Nhà thờ Đức Bà phải đối mặt với một cuộc tân trang triệt để và gây tranh cãi nhất. Hàng loạt các tác phẩm điêu khắc, hệ thống cửa kính màu thế kỷ 12 và 13 bị thay thế bằng kính trong suốt. Chỉ có 3 cửa hoa hồng - nét đặc trưng của kiến trúc Gothic - được giữ lại.

Kiến trúc cửa hoa hồng đặc trưng của Gothic trong Nhà thờ Đức Bà Paris. Nguồn: Internet

Nhà thờ tiếp tục đối mặt với sự tàn phá nặng nề hơn vào năm 1789, thời Cách mạng Pháp diễn ra. 28 bức tượng trong Phòng trưng bày các vị vua của nhà thờ bị phá hủy trong quá trình nhà thờ bị lục soát.

Các tác phẩm điêu khắc lịch sử trang trí cho các ô cửa, các bức tượng đồng và mái nhà... cũng bị hủy hoại dưới những biến cố thời cuộc. Thậm chí, những chiếc chuông đồng nặng hàng chục tấn cũng bị mang xuống nấu chảy để làm pháo.

Cuối cùng, vào năm 1801, Napoléon Bonaparte đã ký sắc lệnh với Tòa thánh, theo đó Giáo hội Công giáo sẽ giành lại quyền kiểm soát Nhà thờ Đức Bà. Các kỹ sư nhanh chóng bắt tay vào tu sửa nhà thờ. Đến năm 1804, nhà thờ được phục hồi ở mức tạm chấp nhận. Năm đó cũng là năm Napoléon Bonaparte được trao vương miện với tư cách là Hoàng đế nước Pháp.

Thế kỷ 19, Nhà thờ Đức Bà trở lại nét đẹp linh thiêng vốn có thời Trung Cổ, nhờ một phần không của tác phẩm "Nhà thờ Đức Bà Paris" (1831) của văn hào vĩ đại Pháp Victor Hugo.

Vốn yêu mến chủ nghĩa lãng mạn Pháp, Victor Hugo tiên phong trong việc hồi sinh sự quan tâm, yêu thích của công chúng đến công trình thế kỷ mang đậm nét nghệ thuật Gothic tuyệt đỉnh này.

Thông qua tác phẩm "Nhà thờ Đức Bà Paris", Nhà thờ Đức Bà Paris đẹp tráng lệ sau những biến cố lịch sử và thời cuộc. Qua thời gian, Nhà thờ Đức Bà trong "Trái tim Paris" càng được phủ lên nét đẹp cổ kính, làm rung động không ít thi nhân và họa sĩ (trong đó có Henri Matisse và Picasso).

Nhà thờ Đức Bà Paris nổi bật giữa lòng thủ đô. Ảnh: Internet

Nhờ sự yêu mến của công chúng, nước Pháp không chỉ cho tu sửa và trang hoàng lại nhà thờ mà còn dỡ bỏ những tòa nhà xung quanh xuống để công trình linh thiêng này rộng mở trước người dân.

Lần đầu tiên, người dân Paris có thể đứng lại và chiêm ngưỡng thánh đường trong tất cả sự hùng vĩ của nó. Kể từ đó, hình ảnh của Nhà thờ Đức Bà đã trở nên không thể tách rời với hình ảnh của thủ đô Paris tráng lệ.

Thêm một lần nữa, biến cố của thế kỷ 21 lại thử thách sự trường tồn của Nhà thờ Đức Bà, nhưng như Tổng thống Pháp Emmanuel Macron chia sẻ trên Twitter: "Cả nước Pháp sẽ tái thiết "Trái tim của Paris" một lần nữa."

Chú thích: Tính từ năm bắt đầu xây dựng nhà thờ, từ 1163 - 2019.

Bài viết sử dụng nguồn: National Geographic, The Guardian, AP