Kịch bản lặp lại
Việc Cộng hoà Nhân dân Donesk tự xưng (DPR) đưa ra kế hoạch 3 năm tiến tới thành lập nhà nước độc lập mới với tên gọi là Malorossiya (Tạm dịch là Nước Nga nhỏ) là bước ngoặt mới trong toàn bộ diễn biến tình hình chính trị, an ninh và xã hội ở Ukraine trước đây.
Vùng lãnh thổ Donesk và Luhansk ở miền đông Ukraine đã tuyên bố ly khai khỏi Ukraine từ khi tự xưng là hai nước cộng hoà và với dự định mới nói trên, chuyện ly khai tiến thêm bước dài rất quyết định. Nó có thể làm thay đổi cơ bản cả hình thức lẫn thực chất toàn bộ vấn đề Ukraine.
Từ hơn 3 năm nay, hai vùng này đối địch với chính phủ Ukraine về mọi phương diện. Đối đầu càng quyết liệt và dai dẳng thì cơ hội hoà giải càng suy giảm, khả năng hai vùng này tách khỏi Ukraine càng tăng và triển vọng Ukraine kiểm soát lại được chúng càng thêm mờ mịt.
Kịch bản Nam Ossetia và Abkhazia ở Gruzia trước đây xem ra đang lặp lại ở nơi này. Hai vùng này lúc đầu cũng chỉ tuyên bố ly khai Gruzia nhưng về sau đơn phương tuyên bố trở thành hai quốc gia độc lập, tách biệt hoàn toàn với Gruzia. DPR làm khác với Nam Ossetia và Abkhazia ở chỗ định ra một thời hạn quá độ là 3 năm chứ không ngay lập tức.
Tuy nhiên tình hình miền Đông Ukraine ngày nay khác xa vấn đề Nam Ossetia và Abkhazia thời xưa. Ukraine được Phương Tây ủng hộ hơn hẳn Gruzia khi trước và Nga phải thận trọng và khôn khéo hơn so với khi xưa.
DPR tạo sự đã rồi và dần từng bước củng cố sự đã rồi để nó trở nên không thể bị đảo ngược, nhưng luôn phải lưu ý không gây khó xử và khó khăn cho Nga, đồng thời có thời gian để vận động và thuyết phục các vùng lãnh thổ khác nữa ở Ukraine tham gia nhà nước mới.
Ở Ukraine hiện trên thực tế đã bắt đầu một quá trình mà phía cuối của nó rất có thể là kết quả giống như Kosovo ở Serbia.
Thư ký báo chí của Tổng thống Nga, ông Dmitry Peskov
Sự kiện mới này xảy ra chỉ vài ngày sau khi Liên minh châu Âu (EU) kết thúc quá trình phê chuẩn hiệp ước hợp tác liên kết với Ukraine. Hiệp ước này đánh dấu sự ngả lệch dứt khoát của Ukraine về phía EU và NATO, đoạn tuyệt với Nga.
Đối với phe ly khai ở Ukraine, việc ấy huỷ hoại mọi nền tảng chung cần có cho hoà bình, hoà giải và hoà hợp. Việc ấy khích lệ phe này không chỉ kiên định ly khai mà còn quyết tâm tách biệt hẳn khỏi Ukraine.
Chính phủ Ukraine càng gắn bó với Phương Tây và càng thù địch Nga thì càng đẩy những vùng ly khai này ra xa. Trong chừng mực ấy, việc DPR tuyên bố thành lập nhà nước mới trở nên hợp lí và khó tránh.
Cục diện chính trị mới
Một cục diện chính trị, an ninh và pháp lý mới đã định hình ở nơi đây. Giống như Nam Osseitia và Abkhazia, nhà nước mới đơn phương tuyên bố độc lập và tách ra khỏi Ukraine này chưa thể được nhiều quốc gia trên thế giới công nhận.
Nhưng sự tồn tại trên thực tế của nó cũng không thể bị Phương Tây phủ nhận. Đương nhiên là phía Ukraine không từ bỏ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ đối với những vùng này, cũng như Gruzia đối với Nam Ossetia và Abkhazia. Nhưng thu hồi lại được là chuyện không thực tế và thậm chí bất khả thi.
Bước đi mới của DPR đánh dấu sự phá sản của tiến trình đàm phán Minsk về giải quyết khủng hoảng Ukraine và chấm dứt hiệu lực trên thực tế của mọi thoả thuận đạt được ở Minsk về Ukraine. Các bên liên quan tới khuôn khổ diễn đàn đàm phán này sẽ không công nhận và xác nhận điều đó nhưng thực tế là như vậy.
Ở thời điểm hiện tại, Nga không cản trở và cũng không khích lệ DPR, bởi việc này vừa làm khó thêm cho Nga nhưng cũng lại vừa giúp Moskva có thêm công cụ gây áp lực với Phương Tây.
Chuyện này là quả đắng mới đối với EU và chính phủ Ukraine. Cho tới nay, Phương Tây đã không cản được trào lưu ly khai ở Ukraine và chính biện pháp của họ đối với khu vực ly khai đã đưa đến cục diện mới.
Đó là cái giá mà họ đã phải trả cho chủ ý đối đầu và trừng phạt Nga, coi Nga là nguyên nhân và tác nhân chính gây ra chuyện ly khai ở Ukraine.
Cả EU và chính phủ Ukraine đều đã không rút ra được những bài học cần thiết từ chuyện Nam Ossetia và Abkhazia ở Gruzia.