Hệ thống đường sắt của nước Nga, và Liên Xô ngày trước, khá phát triển. Có hàng trăm, hàng nghìn nhà ga đường sắt. Có những nhà ga khá nổi tiếng, ví dụ nhà ga Astapovo là nơi đại văn hào Lev Tolstoy trút hơi thở cuối cùng năm 1910, nhà ga Phần Lan là nơi Lenin trở về nước năm 1917 sau nhiều năm ở nước ngoài để chuẩn bị cuộc cách mạng tháng Mười...
Nhưng trong lịch sử cận đại của nước Nga, có một nhà ga khác cũng không kém phần nổi tiếng.
Cách đây 40 năm, ngày 7/9/1978, tại nhà ga Mineralnye Vody của tuyến đường sắt Bắc Kavkaz đã diễn ra một cuộc gặp vô tiền khoáng hậu trong lịch sử Liên Xô.
Nhà ga Mineralnye Vody. Ảnh: Гвоздев Ростислав
Như chúng ta đã biết, Liên Xô có 15 nước cộng hòa, lãnh thổ rộng lớn chiếm 1/6 diện tích địa cầu. Muốn đi công cán các nước cộng hòa, các vị lãnh đạo Liên Xô thường đi máy bay.
Nhưng vào tháng 9/1978, Tổng bí thư Brezhnev lại chọn đi tàu hỏa để đến Baku, thủ đô nước Cộng hòa Azerbaijan. Đi cùng ông là K.U.Chernenko, Uỷ viên dự khuyết Bộ Chính trị Liên Xô (Ông Chernenko trở thành Ủy viên Bộ Chính trị sau đó 2 tháng, 11/1978).
Buổi chiều 19/9/1978, Brezhnev và đoàn tùy tùng dừng lại ở nhà ga của thành phố Mineralnye Vody (có nghĩa là "Nước khoáng"), ở phía nam tỉnh Stavropol. Đón Tổng bí thư tại ga xe lửa là Chủ tịch KGB Yury Andropov và Bí thư thứ nhất Khu ủy Stavropol Mikhail Gorbachev.
Chính Andropov đã đề nghị Brezhnev dừng lại ở đây, để giới thiệu với Tổng bí thư một gương mặt mới là Gorbachev, người xứng đáng được cất nhắc lên vị trí cao hơn ở Moskva, hơn là cứ chôn chân ở Stavropol.
Bốn đời Tổng bí thư ĐCS Liên Xô
Theo nhiều tài liệu, cuộc gặp ở nhà ga này diễn ra khá chóng vánh, không có gì đặc biệt. Tại đó, Tổng bí thư Brezhnev đã đồng ý với đề xuất cất nhắc Gorbachev của Andropov.
Và điều gì đến phải đến. Tháng 11/1978, tức sau 2 tháng, Gorbachev được điều về Moskva, giữ chức Bí thư Trung ương Đảng. Một năm sau, ông là Ủy viên dự khuyết Bộ Chính trị (11/1979) và trở thành Ủy viên Bộ Chính trị từ tháng 10/1980. Nói chung là thăng tiến thần tốc, như ngôn ngữ thời nay.
Bốn con người tham dự cuộc gặp đó, theo thứ tự thời gian lần lượt đều là các Tổng bí thư Đảng Cộng sản Liên Xô.
Sau khi Brezhnev mất năm 1982, Andropov lên thay và mất năm 1984, Chernenko lên thay và mất ngay sau đó 1 năm (1985). Và như chúng ta đã biết, Gorbachev lên thay từ tháng 3/1985, khởi xướng cải tổ và 6 năm sau Liên Xô sụp đổ. Cuộc gặp mặt tháng 9/1978 ở nhà ga Nước Khoáng sau này được người Nga gọi là "Cuộc gặp của 4 Tổng bí thư".
Gorbachev có sang Việt Nam một lần, tháng 3 năm 1982, tức khi đó đã là Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng như đã viết ở trên. Chính ông này đã đặt phiến đá tượng trưng để xây dựng tượng đài Lenin.
Tình cờ trong một trang mạng xã hội VK của những cán bộ chuyên gia Liên Xô từng giúp Việt Nam xây dựng nhà máy thủy điện Sông Đà, có một bức ảnh Gorbachev tại công trường này.
Ông Gorbachev tại công trường nhà máy thủy điện sông Đà. Ảnh: VK
Ngoài ra còn có ảnh chụp Gorbachev tại Hòa Bình. Nhân vật chếch bên trái của bức ảnh, tóc bạc trắng đứng cạnh bác Đỗ Mười, chính là Karl Vaino-khi đó là Bí thư thứ nhất Trung ương Đảng cộng sản Estonia (một nước cộng hòa vùng Baltic của Liên Xô).
Ảnh: TASS/Getty
Con trai của ông Karl Vaino là Eduard Vaino sau này làm Phó chủ tịch Uỷ ban liên chính phủ Nga-Cuba, hiện là Phó chủ tịch phụ trách đối ngoại của nhà máy ô tô VAZ lừng danh một thuở.
Năm chụp bức ảnh trên, 1982, cháu nội của ông Karl Vaino là Anton Vaino mới tròn 10 tuổi. Hiện Anton Vaino-cháu nội của Bí thư thứ nhất Trung ương Đảng cộng sản Estonia năm xưa là Chánh văn phòng Tổng thống của ông Putin.
Anton Vaino (phải), cháu nội của Bí thư thứ nhất Trung ương Đảng cộng sản Estonia năm xưa là Chánh văn phòng Tổng thống của ông Putin. Ảnh: Kremlin