Thật khó đưa ra định nghĩa chính xác như thế nào là tiểu nhân, rõ ràng khái niệm này không dùng để chỉ người ít tuổi hay vóc dáng nhỏ con, đừng hiểu nhầm giữa tiểu nhân với người nhỏ bé, nói cách khác tiểu nhân có thể điển trai, xinh gái hơn người khác, ăn nói cũng lưu loát văn vẻ chẳng kém ai, rất nhiều kẻ tiểu nhân tướng mạo đường đường, có vẻ thông minh lịch lãm.
Tuy nhiên, chỉ cần chú ý quan sát thể nghiệm, vẫn có thể nhận biết được kẻ tiểu nhân.
Nói chung nên hình dung tiểu nhân là người có tâm hồn thấp kém, lòng dạ ích kỷ, hẹp hòi, hành động, cử chỉ thiếu văn hóa, bất chấp lẽ phải, không biết ứng xử theo đúng đạo lý, sẵn sàng áp dụng những thủ đoạn bỉ ổi, độc ác để đạt được mục đích mưu lợi cho mình, trong lời ăn tiếng nói và hành vi thường nổi lên một số đặc điểm như sau:
1. Thích bịa đặt ăn không nói có, khi không gây chuyện. Không phải họ gây dư luận hoặc dựng chuyện một cách vô cơ, mà nhắm phục vụ cho lợi ích riêng, đó cũng là bản năng sinh tồn của họ.
2. Gây xích mích chia rẽ quan hệ của người khác. Vì động cơ mờ ám, họ kiếm chuyện làm cho quan hệ giữa bạn bè, đồng sự trở nên căng thẳng, người này xa lánh người kia, họ thích thú chứng kiến việc này với mục đích vụ lợi.
3. Có thói bợ đỡ xu nịnh, vì muốn được lòng bề trên, họ sẵn sàng hạ mình xum xoe nịnh nọt, nếu được bề trên tin dùng, thì họ quay ra bắt nạt ức hiếp kẻ dưới, vênh váo kênh kiệu, nói xấu người khác, ton hót chuyện này chuyện nọ với cấp trên, mục đích là tự đề cao mình.
4. Hay lật lọng, hành động này thể hiện tính cách giả dối của họ, đối xử với người một cách giả tạo, ngoài mặt và trong lòng không thống nhất.
5. Ham theo đuổi quyền lực, thấy ai được thế, thì dựa dẫm vào người đó, khi người đó thất thế thì bỏ đi, đây là đặc điểm nổi bật của kẻ tiểu nhân.
6. Nếu xét thấy có lợi cho mình, thì có gan dẫm lên xác của người khác để tiến thân, coi người khác chỉ là vật hy sinh cho họ, không quan tâm đến mất mát, khổ đau của người khác.
7. Có thói xấu dậu đổ bìm leo, khi ai đó bị vấp váp, thì tìm cách nhấn chìm họ luôn, khi người khác gặp bất hạnh thì trong lòng họ thấy hả hê.
8. Thích tìm kẻ mạnh, khi họ mắc lỗi, thì tìm cách đổ vấy cho người khác để họ chịu tội thay cho mình.
Thực ra, những thói xấu của kẻ tiểu nhân không chỉ có bấy nhiêu, nếu đưa ra một nhận xét mang tính tống quát, thì mọi việc phi đạo đức, bất chấp lẽ phải, không có tình người đều là cách biểu hiện đặc trưng của tiểu nhân.
Đàn ông chính trực khi gặp phải tiểu nhân nên ứng xử ra sao? Một số nguyên tắc như sau thường được đề cập đến:
1. Chớ làm họ mất lòng.
Nói chung, tiểu nhân thường nhạy cảm hơn quân tử, bên trong lòng họ thường mang mặc cảm tự ti, vì thế khi tiếp xúc, bạn chớ nên xúc phạm, đả kích họ, hoặc động chạm vào quyền lợi của họ, không vì lẽ phải mà vạch trần những mặt xấu của họ, cách xử sự này trước hết gây hại cho bạn.
Từ xưa tới nay, quân tử thường phải chịu thua tiểu nhân, nếu như tiểu nhân làm điêu ác, thì hãy để nhà chức trách xử lý họ.
2. Duy trì khoảng cách. Không nên thân mật gần gũi với tiểu nhân, nên tỏ vẻ hờ hững lạnh nhạt với họ nhằm dùy trì một khoảng cách thích đáng, có nghĩa là cũng không nên xa quá, khiens họ cảm thấy mình khinh thường họ, trong bụng họ sẽ nghĩ rằng: Con người ấy có gì là ghê gớm đâu cơ chứ, mà khi nào cũng lên mặt khinh người" chắc chắn điều tệ hại sẽ đến với bạn.
3. Khi nói chuyện với tiểu nhân, chỉ nói chuyện vô thưởng vô phạt, ví dụ như chuyện thời tiết, nhân tình thế thái, chớ kể chuyện đời tư ai đó, chuyện thất bại của ông này bà nọ, hay mâu thuẫn ông A bà B, vì những mẩu chuyện đó sẽ làm cái cớ cho họ gây nên sóng gió làm hại ngời khác, và có khi gậy ông lại đập lưng ông, bạn phải dơ lưng chịu đòn.
4. Chớ dây dưa quyền lợi kinh tế với tiểu nhân. Tiểu nhân hay tụ tập băng nhóm, bè phái tạo thế lực mưu lợi, bạn đừng bao giờ phảng phất ý nghĩ dựa vào họ để kiếm được lợi ích cho mình, vì họ sẽ đòi hỏi nhiều hơn những gì bạn kiếm được, có thể họ sẽ bám lấy bạn dai như đỉa đói, bạn khó lòng dứt khỏi vòng cương tỏa của họ.
5. Nếu va chạm với tiểu nhân, bạn bị thiệt thòi chút đỉnh cũng sẵn sàng bỏ qua, đôi khi do vô tình, tiểu nhân gây hại cho bạn, xét không lấy gì làm nghiêm trọng thì bạn nên cho qua, chớ để tâm, nếu bạn dây với họ mong lấy lại những gì đã mất, thì không chừng bạn còn bị thua thiệt nhiều hơn, bạn bị họ để bụng thù hằn, tốt nhất là bạn đừng chấp loại người đó.