Thuyết khách số 1
Lặng lẽ rơi nước mắt ở phía sau khi Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in và lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un công bố thỏa thuận lịch sử hôm 27/4 là một người đàn ông đã nỗ lực suốt 2 thập kỷ để thiết lập một cuộc đối thoại giữa hai bên.
Gần 18 năm sau khi Suh Hoon, một quan chức tình báo Hàn Quốc, tới Bình Nhưỡng để thuyết phục cố lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-il tổ chức hội nghị thượng đỉnh đầu tiên, chưa từng có ở thủ đô Triều Tiên năm 2000, cuối cùng ông đã có cơ hội thấy con trai cố chủ tịch Kim, lãnh đạo Kim Jong-un cam kết xác lập hòa bình trên bán đảo Triều Tiên.
Ngày 27/4 là lần đầu tiên một lãnh đạo Triều Tiên đặt chân lên đất Hàn Quốc kể từ chiến tranh Triều Tiên 1950-1953. Cuộc gặp lịch sử giữa hai nhà lãnh đạo xảy ra trong vòng chưa đầy 1 năm sau khi ông Moon lên nắm quyền và quyết định đưa ông Suh lên làm người đứng đầu Cơ quan Tình báo Quốc gia Hàn Quốc.
Ông Moon cho rằng, ông Suh là "người thích hợp" để khôi phục lại quan hệ liên Triều vốn đã căng thẳng suốt nhiều năm nay.
"Còn quá sớm để nói về cuộc gặp thượng đỉnh liên Triều tiếp theo", ông Suh nói trước báo giới năm ngoái sau khi có thông tin bổ nhiệm, đưa ông quay trở lại cơ quan mà ông đã rời đi năm 2008 sau khi chính phủ bảo thủ đắc cử, "Nhưng chúng ta cần điều đó".
Ông Suh, người đã đích thân hỗ trợ sắp xếp hai hội nghị thượng đỉnh liên Triều trước đó năm 2000 và 2007, được xem là chuyên gia hàng đầu của Hàn Quốc về Triều Tiên. Ông nổi tiếng là người Hàn Quốc gặp cố lãnh đạo Kim Jong-il nhiều nhất.
Ông Lee Jong-seok, cựu Bộ trưởng Bộ thống nhất Hàn Quốc, người có dịp tới Bình Nhưỡng cùng ông Suh năm 2003 với vai trò là đặc sứ của Tổng thống khi ấy Roh Moo-hyun, đã gọi ông Suh là "thuyết khách với Triều Tiên số 1" trong hồi ký 2014 của mình.
Lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un bắt tay ông Suh Hoon tại Bàn Môn Điếm. Ảnh: Reuters
Ông Suh, 64 tuổi, đã sống ở Triều Tiên 2 năm hồi những năm 1990, đã từng tham gia vào một kế hoạch xây lò phản ứng hạt nhân - một phần trong thỏa thuận đóng băng chương trình hạt nhân của Bình Nhưỡng năm 1994. Thỏa thuận này sau đó đã sụp đổ.
"Ông ấy vốn đã biết mọi thứ vận hành như thế nào và cần phải làm gì. Ông Moon đã trao cho ông ấy đường hướng chính trị rõ ràng", John Delury, chuyên gia Triều Tiên tại đại học Yonsei nhận định.
Các mối quan hệ
Tháng 3/2018, ông Suh là tham gia vào phái đoàn 10 thành viên tới thăm lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un ở Bình Nhưỡng, trở thành một trong những quan chức đầu tiên của Hàn Quốc gặp ông Kim kể từ khi ông lên nắm quyền năm 2011.
Trong cuộc gặp, ông Kim không chỉ đồng ý gặp ông Moon mà còn khiến ông Suh và các công sứ khác bất ngờ khi tuyên bố sẵn sàng đàm phán phi hạt nhân hóa với Tổng thống Mỹ Donald Trump - mở đường cho cuộc gặp đầu tiên chưa có tiền lệ giữa lãnh đạo 2 nước, dự kiến sẽ diễn ra vào cuối tháng 5 hoặc đầu tháng 6.
Sau đó, ông Suh lại sắp xếp một chuyến đi tới Bình Nhưỡng cho người đồng cấp Mỹ Mike Pompeo để gặp ông Kim Jong-un từ 31/3-2/4 và đặt nền móng cho thượng đỉnh Mỹ - Triều, Reuters dẫn nguồn quan chức Mỹ cho hay.
Theo Tổng thống Mỹ Donald Trump, ông Pompeo, khi đó là giám đốc CIA và giờ là tân Ngoại trưởng Mỹ, đã thiết lập một "quan hệ tốt đẹp" với ông Kim và cuộc gặp của họ diễn ra "rất suôn sẻ".
"Tôi nghĩ mạng lưới quan hệ có liên quan sâu sắc tới việc tổ chức những sự kiện này", ông Moon Hong-sik, học giả nghiên cứu tại Viện Chiến lược An ninh Quốc gia (Seoul) đánh giá. Ông Moon cho rằng, ông Suh không chỉ quen biết ông Pompeo mà còn cả Kim Yong Chol - cựu lãnh đạo tình báo quân đội Triều Tiên.
Ông Suh là một trong hai quan chức mà ông Moon đã lựa chọn để tham gia vào cuộc đối thoại chính thức đầu tiên của mình với ông Kim Jong-un.
"Chỉ cần thấy ông Suh ở đó là có thể thấy ông ấy có vai trò quan trọng tới mức nào trong việc sắp xếp cuộc gặp", Seo Yu-suk, chuyên gia nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Triều Tiên tại Seoul nhận định.