Mọi người đóng kín cửa sổ, đeo khẩu trang và bật máy lọc không khí để thoát khỏi “ngày tận thế trên không” ở Bắc Kinh.
Chất lượng không khí ở Bắc Kinh xấu đến mức nổi tiếng toàn cầu. Nhằm khắc phục vấn nạn này, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã phát động cuộc chiến chống ô nhiễm trị giá hàng tỷ USD.
Một thập kỷ trôi qua, những nỗ lực đó đang mang lại kết quả. Theo một báo cáo vừa được công bố hôm 29/8, mức độ ô nhiễm của Trung Quốc năm 2021 đã giảm 42% so với năm 2013. Câu chuyện của Trung Quốc là một thành công hiếm hoi tại châu Á, nơi tình trạng ô nhiễm ngày càng trầm trọng ở một số nơi.
Kênh CNN đưa tin Báo cáo Chỉ số Chất lượng Cuộc sống Không khí hàng năm do Viện Chính sách Năng lượng thuộc Đại học Chicago (Mỹ) thực hiện đã ca ngợi thành công đáng kinh ngạc của Trung Quốc trong chống ô nhiễm.
Theo báo cáo, mức độ ô nhiễm trên toàn cầu đã giảm nhẹ từ năm 2013 đến năm 2021 và điều này hoàn toàn là nhờ vào sự cải thiện ở Trung Quốc. Nếu không có nỗ lực của Trung Quốc, mức độ ô nhiễm trung bình của thế giới sẽ tăng lên.
Và sự cải thiện trên đồng nghĩa với việc tuổi thọ trung bình của công dân Trung Quốc hiện được cộng thêm 2,2 năm.
Các thành phố của Trung Quốc từng đứng đầu bảng xếp hạng toàn cầu về chất lượng không khí tồi tệ nhất thế giới. Mặc dù một số vẫn còn nằm trong danh sách đó, nhưng đa phần đều đứng sau các thành phố khác ở Nam Á và Trung Đông.
Vào năm 2021, Bắc Kinh đã ghi nhận chất lượng không khí hàng tháng tốt nhất kể từ khi bắt đầu theo dõi vào năm 2013. “Bầu trời xanh Bắc Kinh đã dần trở thành bình thường mới của chúng tôi”, Bộ trưởng Môi trường Trung Quốc tuyên bố tại thời điểm đó.
Bầu trời trong xanh phía bên trên một công viên cây xanh ở Bắc Kinh tháng 4/2023. Ảnh: AFP
Tuy nhiên, báo cáo trên lưu ý rằng Trung Quốc vẫn cần hành động nhiều hơn nữa vì quốc gia này vẫn xếp hạng ô nhiễm thứ 13 trên thế giới. Mức độ hạt ô nhiễm trong không khí của Bắc Kinh vẫn cao hơn 40% so với quận ô nhiễm nhất nước Mỹ.
Báo cáo cho biết, mặc dù mức độ hạt ô nhiễm của Trung Quốc nằm trong tiêu chuẩn quốc gia nhưng chúng vượt quá đáng kể so với quy định của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
Tuy nhiên, những tiến bộ đạt được ở Trung Quốc cho thấy rằng có thể thay đổi nếu chính phủ cùng với người dân sẵn sàng và nỗ lực thực hiện.
Chẳng hạn, kể từ năm 2014, chính phủ Trung Quốc đã hạn chế số lượng ô tô lưu thông ở các thành phố lớn; cấm xây dựng các nhà máy than mới ở những khu vực ô nhiễm nhất; cắt giảm khí thải hoặc đóng cửa các nhà máy hiện có; và giảm hoạt động công nghiệp gây ô nhiễm cao như sản xuất sắt thép.
Bản báo cáo nhận xét: “Nền tảng của những hành động đó là các yếu tố chung: ý chí chính trị và các nguồn lực, cả về con người và tài chính, đã củng cố lẫn nhau. Khi công chúng và các nhà hoạch định chính sách có những công cụ này, khả năng hành động sẽ cao hơn nhiều”.
Không khí độc hại ở Nam Á
Ở một số khu vực khác của châu Á, tình hình còn trở nên tồi tệ hơn.
Báo cáo cho biết Nam Á hiện là “trung tâm ô nhiễm toàn cầu”, nơi tập trung đến 4 quốc gia ô nhiễm nhất gồm Bangladesh, Ấn Độ, Nepal và Pakistan, chiếm gần 1/4 dân số thế giới.
Tại mỗi quốc gia này, người dân trung bình đang mất đi 5 năm tuổi thọ vì ô nhiễm. Con số đó thậm chí còn cao hơn ở những khu vực ô nhiễm nhất.
Trong khi ô nhiễm không khí đã giảm đều đặn ở Trung Quốc thì trong những năm qua lại gia tăng ở Nam Á đến mức gây ảnh hưởng đến tuổi thọ nhiều hơn cả hút thuốc lá.
Người tham gia giao thông ở New Delhi trong điều kiện khói mù ô nhiễm cản trở tầm nhìn. Ảnh: AFP
Ở Ấn Độ, nguy cơ này là đặc biệt cao, một phần do mật độ dân số và lượng người sống ở các khu đô thị bị ô nhiễm nặng. Báo cáo cho biết vào năm 2021, mức độ ô nhiễm dạng hạt của Ấn Độ cao hơn 10 lần so với hướng dẫn của WHO.
Nhiều yếu tố khác nhau đang diễn ra: những quốc gia này đã chứng kiến sự tăng trưởng dân số, phát triển kinh tế và công nghiệp hóa bùng nổ trong 20 năm qua. Nhu cầu năng lượng và sử dụng nhiên liệu hóa thạch theo đó cũng tăng vọt.
Ở Bangladesh, số lượng ô tô tham gia giao thông đã tăng gấp ba lần trong giai đoạn từ năm 2010 đến năm 2020.
Các hoạt động khác như đốt cây trồng để làm rẫy và sử dụng lò gạch cũng góp phần làm gia tăng ô nhiễm.
Chính phủ ở các khu vực này đã bắt đầu xây dựng các sáng kiến và chính sách nhằm giảm thiểu ô nhiễm, nhưng có thể phải đối mặt với nhiệm vụ khó khăn hơn do chênh lệch về sức mạnh kinh tế và cơ sở hạ tầng.
Báo cáo cho biết các quốc gia đang trải qua tình trạng ô nhiễm tồi tệ nhất hiện nay không có các công cụ cần thiết để lấp đầy những lỗ hổng quản lý chất lượng không khí cơ bản, chẳng hạn như thiết lập dữ liệu chất lượng không khí đáng tin cậy và có thể truy cập công khai.
Châu Phi, một điểm nóng khác về ô nhiễm, cũng phải đối mặt với những khó khăn tương tự. Mặc dù có những quỹ toàn cầu lớn để giúp các nước châu Phi chống lại các nguy cơ sức khỏe như HIV/AIDS, sốt rét và bệnh lao, nhưng không có quỹ tương tự dành riêng cho chống ô nhiễm.
Báo cáo cho biết thêm viện trợ từ các tổ chức quốc tế và các nhà tài trợ tư nhân có thể giúp ích rất nhiều trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết, nhưng hiện tại, điều đó chưa xảy ra.
