Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng tỉ lệ thai phụ bị trầm cảm thực tế cao hơn nhiều bởi phần lớn cố gắng che đậy cảm giác thực của mình, luôn tự nhận là giai đoạn thú vị, đáng nhớ và cho rằng sự buồn chán chỉ là một trạng thái bình thường.
Nhưng trầm cảm có thể là một vấn đề nghiêm trọng đối với nhiều thai phụ, ảnh hưởng trực tiếp đến phụ nữ ở độ tuổi sinh đẻ.
Truy tìm nguyên nhân
Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến thai phụ mắc trầm cảm. Nhiều chuyên gia tin rằng hormon thai kỳ chính là thủ phạm. Sự tăng giảm của hormon ảnh hưởng đến tất cả phụ nữ có thai nhưng một số sẽ nhạy cảm hơn.
Tâm trạng thay đổi có thể do sự căng thẳng, mệt mỏi, sự thay đổi các hormon thai nghén. Tâm trạng thất thường chủ yếu trong 3 tháng đầu của thai kì (dưới 12 tuần) và xuất hiện lại trong 3 tháng cuối, khi chuẩn bị sinh.
Một nguyên nhân khác có thể dẫn tới trầm cảm là sự phức tạp trong các mối quan hệ, đặc biệt nếu hai vợ chồng đang trục trặc hoặc thai phụ đang mâu thuẫn với gia đình chồng.
Mang thai ngoài ý muốn, đặc biệt là ngay sau khi kết hôn hoặc mới sinh con được một thời gian cũng có thể gây trầm cảm cho mẹ hoặc cho cả bé. Ngoài ra, tài chính khó khăn cũng góp phần làm giảm niềm vui sắp được làm mẹ.
Tư vấn tâm lý cho thai phụ.
Bản thân hay gia đình có tiền sử trầm cảm: Nếu trầm cảm từng xảy ra ở người thân trong gia đình, hoặc nếu bản thân có bệnh thì cũng rất dễ bị trầm cảm khi mang thai. Bất kỳ một biến động nào trong cuộc sống như sự ra đi của một người thân yêu, ly dị hay mất việc đều có thể gây ra trầm cảm.
Sự cô độc của thai phụ hay chồng phải đi xa dài ngày trong giai đoạn có thai; Hoặc bản thân thai phụ đang sống và làm việc trong một thành phố không thân thuộc; Sống xa người thân và thấy nhớ họ; Cảm thấy cô đơn khi không có ai để chia sẻ... đều có thể dẫn tới trầm cảm.
Đối với thai phụ gặp vấn đề về thai sản như nghén nhiều hoặc cảm thấy mình không được nghỉ ngơi đúng như khuyến nghị của bác sĩ. Lý do khác nghiêm trọng hơn như khó thụ thai hay đã từng sẩy thai: nếu đã từng bị sẩy thai trong quá khứ, thai phụ sẽ thấy mình đang lo lắng cho sự an toàn của lần mang thai này như thế nào. Những lời khuyên giữ gìn, cẩn thận... của chồng, người thân và bạn bè cũng góp phần làm thai phụ thêm lo lắng và dẫn tới trầm cảm.
Không dễ nhận biết
Bệnh trầm cảm trong thai kì không dễ phát hiện, nhiều khi dễ nhầm lẫn với một số rối loạn khác khi có thai. Một số dấu hiệu thường gặp: Khả năng tập trung kém, khó tập trung, dễ thay đổi tâm trạng đột ngột. Lo lắng nhiều, liên tục về sức khỏe và sự an nguy của con mình. Rất dễ cáu kỉnh, hoang mang, hoảng loạn.
Thai phụ hay bị rối loạn giấc ngủ. Mệt mỏi quá mức, triền miên hoặc không dứt. Lúc nào cũng thèm ăn hoặc chẳng muốn ăn gì. Mất hứng thú với tình dục hoặc sự gần gũi. Không cảm thấy thích thú, hào hứng hay vui vẻ với bất cứ thứ gì. Buồn bã không dứt và khóc không có lý do rõ ràng. Thu mình với mọi người và tự cô lập mình với gia đình, bạn bè.
Ảnh hưởng của trầm cảm khi mang thai
Bệnh trầm cảm khi mang thai ngoài việc mang đến những hậu quả không tốt cho thai phụ còn ảnh hưởng rất lớn đến thai nhi như sẩy thai, đẻ non, đẻ con nhẹ cân, thai kém phát triển. Sau đẻ trẻ có thể chậm phát triển ngôn ngữ, rối loạn hành vi, cảm xúc, tự kỉ.
Đối với các thai phụ bị trầm cảm nếu không được chăm sóc đúng mức có thể có những hành vi tiêu cực như uống rượu, hút thuốc lá, nghiện ma túy, bỏ phá thai, thậm chí tự vẫn.
Ứng phó với trầm cảm như thế nào?
Đừng nghĩ rằng mình vẫn sẽ tiếp tục làm được mọi việc bình thường như trước khi mang thai. Hãy luôn ưu tiên bản thân trong danh sách những thứ cần làm: Thay vì làm việc nhà, hãy đọc sách, ăn sáng trên giường và đi dạo trong công viên. Hãy chăm sóc bản thân nhiều hơn. Tâm sự những điều làm bạn sợ hãi và lo lắng với cô bạn thân. Luôn trò chuyện với chồng một cách cởi mở và bạn sẽ nhận được sự chân thành từ chồng.
Những cảm xúc tiêu cực dù nói ra hay không đều có ảnh hưởng đối với đứa trẻ trong bụng. Vậy nên điều quan trọng là tìm được người thân hay cô bạn đồng cảm, giúp mình thoát ra khỏi những suy nghĩ không vui.
Các thai phụ thường được khuyên là nên nghe, đọc, xem những thứ trong sáng để em bé sinh ra cũng sẽ có những suy nghĩ, tư tưởng như thế. Để lấy lại bình tĩnh, hãy nghe một bản nhạc cổ điển hàng ngày. Ngoài ra, có thể dành 30 phút để nghĩ tới những điều tốt đẹp.
Nghỉ ngơi và ngủ đủ cũng giúp tâm trạng tốt lên, tươi mới hơn. Duy trì lối sống khoa học và chia nhiều bữa nhỏ, ăn thường xuyên để đảm bảo đủ dinh dưỡng cho cả mẹ và con, đồng thời cũng giúp thai phụ cảm thấy mình khỏe khoắn, đầy sức sống.
Lời khuyên của thầy thuốc
Điều trị trầm cảm trong thai kỳ cần có sự kết hợp của thầy thuốc chuyên ngành sản khoa, nội khoa, tâm thần, các bác sĩ gia đình, thai phụ sẽ được tư vấn về các nguy cơ ảnh hưởng của trầm cảm đến sức khỏe của mẹ và con, các biện pháp điều trị sẽ được áp dụng.
Đối với bệnh thể nhẹ điều trị chỉ cần loại bỏ các yếu tố nguy cơ và liệu pháp tâm lý, điều chỉnh hành vi, lối sống, luyện tập, thư giãn... Đối với bệnh thể nặng phải kết hợp biện pháp tâm lý và thuốc chống trầm cảm.
Dự phòng trầm cảm cho thai phụ thuộc về gia đình, xã hội và quan trọng nhất là bản thân thai phụ. Thai phụ phải nhận được sự quan tâm đầy đủ về vật chất cũng như tinh thần của gia đình và xã hội. Thai phụ phải biết tự cân bằng trước những stress. Những tác động tiêu cực về tinh thần, đừng để lo lắng ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và bé, hãy luôn vui vẻ, yêu đời và tận hưởng thời gian đặc biệt ngọt ngào của 9 tháng thai kỳ.
Xem thêm thông tin sức khỏe do BS. Phan Văn Quý tư vấn