Ở tuổi 69, nghệ sĩ Kiều Mai Lý còn rất trẻ và khỏe. Nhưng điều đặc biệt nhất là bà còn rất đắt show, trong khi nhiều nghệ sĩ kém bà tới 20 tuổi đã "ế ẩm", ít người mời vai...
"Ba má tôi nghèo rớt mùng tơi, nghèo chịu không nổi"
Nghệ sĩ Kiều Mai Lý tên thật là Nguyễn Thị Lý sinh năm 1949 trong một gia đình nghèo có tới 10 anh chị em ở quận Bình Thạnh, TP.HCM.
Một lần mẹ nằm mơ con gái bị rớt xuống mương nước chết. Không biết nghe ai mách, ông bà cho Nguyễn Thị Lý đi làm con nuôi một cặp vợ chồng hiếm muộn gần nhà. Năm đó, cô bé chưa được 1 tuổi.
"Tôi nghĩ đó là phần số của mình. Chắc cha mẹ ruột tôi cũng không ngờ rằng gửi con cho cặp vợ chồng này thì mất con luôn.
Bởi lẽ sau này tôi thương cha mẹ nuôi hơn bởi họ cưng tôi lắm. Cha mẹ ruột kêu về nhưng tôi không chịu. Khi đi hát có tiền, tôi vẫn lo cho cha mẹ hai bên. Với anh chị em vẫn hòa hợp chứ không bỏ ai", nữ nghệ sĩ chia sẻ.
Nhà nghèo nên từ nhỏ Nguyễn Thị Lý đã sớm biết phụ giúp cha mẹ công việc trong nhà. Sau 2, 3 lần được mẹ nuôi dắt đi chợ, cô bé 8 tuổi mạnh dạn xin đội thúng đi lấy hàng một mình.
Cứ 3 giờ sáng, Nguyễn Thị Lý đội thúng ra chợ lấy bún, lấy rau. Mắt thì nhắm nghiền vì cơn buồn ngủ nhưng chân theo phản xạ vẫn đi tới đúng chỗ bà bán bún. Đội thúng bún về đưa mẹ xong, Nguyễn Thị Lý lại leo lên giường ngủ tiếp tới 6 giờ sáng dậy đi học.
Ngày đó, Sài Gòn chưa có hệ thống nước vào tận nhà. Đồng hồ nước chỉ có trong các doanh trại quân đội, bệnh viện và trường học. Người dân muốn có nước dùng phải ra các phông-tên được lắp đặt sẵn tại những nơi công cộng trong thành phố để gánh về. Từ đó xuất hiện nghề gánh nước mướn.
Nghệ sĩ Kiều Mai Lý trong chương trình kịch "Ngày nảy ngày nay..."
Nhà nghèo, cha mẹ không có tiền mướn người gánh nước nên cô bé 10 tuổi Nguyễn Thị Lý lại xung phong. Khi đã thành thạo, cô bé còn đi gánh nước mướn để có tiền mua dép xỏ ngón.
Nhớ lại những ngày tháng ấy, nghệ sĩ Kiều Mai Lý kể: "Thấy người ta mang dép kẹp đẹp quá mà nhà mình nghèo không có tiền mua nên tôi đi gánh nước mướn. Tôi được 1 người đứng ra lãnh mối cho gánh thuê. Gánh cả tháng được vài đồng lại bị đầu lậu giật hết tiền công.
Má nuôi tôi giận quá, khóc đòi đi chửi người ta. Má nói: "Con đừng đi gánh nước nữa, má cực để má cực được rồi, má không muốn con cực đâu". Tôi bảo: "Thôi, má đừng đi chửi, tại con ngu nên con chịu".
Sau đó, tôi đến nói chuyện với mấy nhà thuê mình gánh nước, kêu họ từ nay trả trực tiếp tiền công cho tôi, khỏi qua đầu lậu nữa".
Cha mẹ nuôi bán bánh canh từ sáng sớm, làm từ sớm tinh mơ tới chiều nên ông bà mướn người rửa chén cho đỡ mệt. Nghĩ mỗi thứ mỗi tốn, tiết kiệm được đồng nào cho cha mẹ hay đồng ấy nên cô bé lại giành rửa. "Ba má để chén đó, chiều con đi học về con rửa hết".
Trả công thầy dạy hát bằng ly cà phê, tô hủ tíu
Hồi đó, Nguyễn Thị Lý học trường Hà Huy Tập. Gần trường có ngôi đình là nơi đoàn hát của nghệ sĩ Thanh Hương - Hồng Minh "đóng đô". Vì mê cải lương nên trưa nào tan học, cô bé cũng chạy lên đình ngồi 2, 3 tiếng chỉ để nghe hát và bắt chước.
Thấy con mê hát lại có làn hơi nên cha mẹ nuôi dù nghèo cũng ráng lo cho cô bé đi học. Nghe người ta mách xóm Lò Heo có ông thầy Năm Đồng dạy đờn ca tài tử không ham tiền bạc nên cha mẹ nuôi đánh liều xuống gặp.
Nghe cô bé ca thử, thầy Năm Đồng nhận dạy ngay dù thù lao chỉ là ly cà phê, hay tô hủ tíu. Năm ấy Nguyễn Thị Lý 12 tuổi.
Nghệ sĩ Kiều Mai Lý thời trẻ.
Bà nhớ lại: "Thầy có 4, 5 người đệ tử. Ai cũng học trả tiền nhưng thầy thương tôi như con đẻ nên mang hết tâm huyết ra dạy mà không nghĩ tới lúc tôi đi hát phải quay lại trả ơn. Thầy không cầu vật chất chỉ mong trò thành tài nên tôi mang ơn thầy lắm".
Vừa có làn hơi, vừa sáng dạ nên Nguyễn Thị Lý học đâu giỏi đó, không xót bài bản nào. Học được một thời gian, thầy Năm Đồng dắt đi hát và đặt nghệ danh cho Nguyễn Thị Lý là Kiều Mai Lý.
Trong một lần hát đám cưới, tiếng hát của Kiều Mai Lý lọt vào tai ông bầu đoàn Hoa Xuân Minh Há. Vừa lúc ông bầu này đang cần một cô đào chánh. Năm đó Kiều Mai Lý 16 tuổi.
Nghệ sĩ Kiều Mai Lý kể: "Đào chánh, đào thương, đào lẳng, đào độc... vai nào tôi cũng nhận hết. Khi các chị trong đoàn nghỉ sinh nở, tôi nhận luôn cả vai già 60, 70 tuổi dù lúc đó tôi mới 17, 18.
Đóng vai già, các chú trong đoàn đòi vẽ mặt cho tôi nhưng vẽ không ra mặt già mà ra con cọp. Tôi bước ra sân khấu, từ khán giả tới anh chị em trong đoàn đều nhìn tôi cười, suýt không hát được".
Nhờ không kén vai nên cô đào Kiều Mai Lý càng lúc càng giỏi nghề và liên tục được các bầu đoàn hát săn đón. Bà từng là cô đào ăn khách ở nhiều đoàn hát như Dạ Lý Hương, Thanh Nga, Trần Hữu Trang...
Nghệ sĩ Kiều Mai Lý cũng để lại nhiều vai diễn ấn tượng trên sân khấu cải lương trước khi bước sang lĩnh vực hài kịch và trở thành tên tuổi được nhiều người nể trọng như ngày hôm nay. Trong đó, phải kể tới các vở "Nạn con rơi", "Gái nhảy", "Bốn triệu đô la một bộ trà"...
33 năm nghĩa vợ chồng chưa từng làm đám cưới...
Nghệ sĩ Kiều Mai Lý nói bà tin vào duyên phận. Hồi mới về hát ở đoàn Dạ Lý Hương, đêm nào Kiều Mai Lý cũng được tặng hoa và danh thiếp của những người trẻ tuổi, giàu có mời đi ăn nhưng không nhận lời một ai.
Nghệ sĩ Kiều Mai Lý trên sân khấu cùng danh hài Bảo Quốc và Gia Bảo.
Cho tới một ngày, Kiều Mai Lý dự đám cưới của một cô bạn thì gặp ông Nguyễn Văn Giỏi. Ông hơn bà tới 20 tuổi và đã 1 lần lỡ dở hôn nhân. Hai người chào hỏi làm quen kết bạn, vậy mà chỉ vài tháng sau họ về ở với nhau.
Năm đó Kiều Mai Lý 24 tuổi, đang là cô đào nổi tiếng, xinh đẹp, tiền kiếm nhiều không kể hết. Thế nên cha mẹ ai cũng phản đối cuộc tình duyên này.
Thương thì thương, dọn về ở chung nhà nhưng Kiều Mai Lý nhất định không chịu làm đám cưới. 3 năm sau, cô con gái Hồng Đào của họ chào đời. Lúc này cha mẹ bà mới chịu nhìn nhận con rể và cháu ngoại.
Có con, ông Giỏi không cho bà đi hát tỉnh, chỉ nhận show ở thành phố để bà có thời gian cho gia đình. Thậm chí, ông sẵn sàng chi tiền hao hụt khi vợ không đi hát được miễn để vợ vui với nghề.
Sinh con được ít lâu, vợ chồng nghệ sĩ Kiều Mai Lý dồn hết tài sản vào mở đoàn hát Tây Giang Kiều Mai Lý và đăng ký hoạt động ở Cần Thơ.
Do thời cuộc, đoàn hát bị thu hồi làm tài sản tập thể. Từ người giàu có, bỗng chốc vợ chồng bà tay trắng, nhà cửa cũng không còn, con lại quá nhỏ.
Mất đoàn hát, bà về bán từng cái quần, cái áo để có tiền mua gạo. Bà đi chợ đen mua được 1 lít gạo trắng về nấu cháo cho con, còn hai vợ chồng chỉ dám ăn gạo vàng và hôi.
Sau đó, Kiều Mai Lý xin về hát ở đoàn Thanh Nga. Còn ông Giỏi được nhận làm soát vé. Hai vợ chồng tháng làm được 9 đồng gửi 5 đồng về cho ông bà nuôi cháu, họ chỉ giữ lại phân nửa để chi tiêu và tiết kiệm.
Có những hôm đi hát về gặp trời mưa, trong ngôi nhà nhỏ xíu, hai vợ chồng thay nhau ngồi bê thau hứng chỗ dột trong nhà.
Nghệ sĩ Kiều Mai Lý và con gái duy nhất - diễn viên Hồng Đào.
Nghệ sĩ Kiều Mai Lý nhớ lại những ngày tháng túng quẫn ấy: "Ngay như chuyện ăn uống, trong bụng tôi có 5 món thì ông ấy cũng có 5 món, chưa bao giờ ông ấy ăn hơn tôi món gì. Đi hát về, mua được miếng thịt bằng nửa bàn tay đem kho tiêu. Hai vợ chồng quẹt ăn cả tuần vẫn còn nguyên miếng thịt vì người này nhường người kia".
Thế rồi từ từ trời cũng thương cho những vai diễn trong và ngoài nước. Hai vợ chồng bà gầy dựng lại từ tay trắng để có cơ ngơi như ngày hôm nay. Xây được nhà, vợ chồng bà mừng rơn cả đêm không ngủ được. Họ tưởng đó là giấc mơ, sợ ngủ rồi tỉnh dậy không thấy nhà nữa.
Cuộc sống sung sướng chưa được bao lâu thì năm 2006, ông đổ bệnh rồi bỏ mẹ con bà ra đi. Nghệ sĩ Kiều Mai Lý nói: "Có lẽ số phần của ông ấy là lo cho mẹ con tôi xong rồi đi mà không được hưởng. Nhiều khi ngồi ăn món gì, tôi đều nhớ tới ông ấy.
Vợ chồng từ lúc tay trắng dựng lại đến giờ, đi qua những thăng trầm sóng gió vẫn có thể nắm chặt tay nhau được như vậy là tôi mang ơn ông ấy nhiều lắm.
Vợ chồng nắm tay nhau tới ngày mất mới biết người đó có phải chồng mình, vợ mình không. Chúng tôi ở với nhau 33 năm không có một đám cưới, không có bất cứ giấy tờ kết hôn nào nhưng cho tới ngày chết, ông ấy đúng là một người chồng thực sự".
Nghệ sĩ Kiều Mai Lý tự hào mình có một gia đình hạnh phúc nhưng không vì thế mà bà phủ nhận những lúc vợ chồng gây gổ nhau.
"Vợ chồng gây gổ thì phải có nhưng ăn thua là ở mình. Lúc mới về sống chung, tôi nói với ông ấy rằng gây thì được nhưng đánh là tôi bỏ liền. Ông ấy hứa và đúng là trong suốt 33 năm chồng vợ, ông ấy chưa bao giờ đánh, thậm chí hù đánh tôi cũng không có.
Vợ chồng tôi cũng có lúc gây nhau dữ lắm nhưng chưa bao giờ kêu nhau một tiếng mày – tao. Chính vì thế, con gái tôi ngưỡng mộ cha nó đến mức, bây giờ vẫn chưa chịu lập gia đình dù 41 tuổi rồi. Nó bảo, khi nào kiếm được người tính tình giống cha mới chịu cưới, nếu không sẽ ở giá", nghệ sĩ Kiều Mai Lý nói.