Ngân sách quốc phòng chống Trung Quốc của Biden: Kế hoạch khủng hay “muối bỏ bể”?

Kế hoạch ngân sách quốc phòng của Biden

Đề xuất ngân sách sắp tới của Tổng thống Mỹ Joe Biden sẽ chi 715 tỷ USD cho Lầu Năm Góc trong năm nay nhằm đối phó với "thách thức hàng đầu" từ Trung Quốc. Đề xuất này là dấu hiệu gần đây nhất từ chính quyền Mỹ mới giữa bối cảnh Washington coi việc cạnh tranh với Trung Quốc là một ưu tiên cấp bách.

"Đề xuất này ưu tiên yêu cầu cần đối phó với mối đe dọa từ Trung Quốc như một thách thức hàng đầu của Bộ Quốc phòng", bản tóm tắt kế hoạch ngân sách mà Nhà Trắng công bố hôm 9/4 cho hay.

Tổng thống Biden vẫn chưa công bố danh sách đầy đủ và chi tiết về kế hoạch ngân sách của ông nhưng bản tóm tắt dài 58 trang trên bao gồm các khoản chi tiêu cho việc đầu tư "có trách nhiệm và có khả năng thực hiện" vào hạm đội Hải quân Mỹ, "các chương trình hiện đại hóa hạt nhân đang diễn ra" và "việc nâng cấp khả năng tấn công tầm xa".

Tài liệu tóm tắt kế hoạch ngân sách này cũng bao gồm "việc phát triển và thử nghiệm khả năng tấn công siêu thanh", cùng với các khoản đầu tư vào "các công nghệ đột phá giúp định hướng sáng tạo và nhấn mạnh đến khả năng phòng thủ của thế hệ tiếp theo".

"Với Sáng kiến Răn đe Thái Bình Dương cũng như việc thúc đẩy hợp tác với các đồng minh và đối tác ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương và Tổ chức Hiệp ước Bắc đại Tây Dương (NATO), Bộ Quốc phòng sẽ đảm bảo rằng Mỹ sẽ xây dựng cơ sở, khả năng và lập trường cần thiết nhằm đáp ứng với các thách thức này", bản tóm tắt trên nhận định.

Ông Biden đã gọi Trung Quốc là nhân tố thúc đẩy đằng sau kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng trị giá 2.300 tỷ USD mà ông mới thông báo hồi tuần trước.

"Các bạn nghĩ rằng Trung Quốc đang chờ đợi để đầu tư vào hạ tầng số cũng như các nghiên cứu và phát triển lĩnh vực này sao? Tôi có thể khẳng định rằng họ không hề chờ đợi. Nhưng họ đang hy vọng rằng Mỹ sẽ phát triển chậm chạp, hạn chế và đối mặt với nhiều chia rẽ trong quá trình theo kịp sự phát triển này", ông Biden nhận định.

Ngày 8/4, các thành viên hàng đầu đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện cũng thông báo một dự luật mới tập trung vào việc đối phó với Trung Quốc. Dự luật dài 281 trang này dự kiến sẽ gia tăng lệnh trừng phạt với các quan chức Trung Quốc, giám sát chặt chẽ hơn các chiến dịch quân sự và những yêu sách chủ quyền của Bắc Kinh, đồng thời thực hiện một số biện pháp khác.

Phản ứng trái chiều

Đề xuất ngân sách quốc phòng của Tổng thống Biden là động thái gần đây nhất cho thấy chính quyền mới muốn biến cuộc cạnh tranh với Trung Quốc thành một nỗ lực tập hợp sự đoàn kết của lưỡng đảng nhằm tăng thêm các khoản đầu tư liên bang và các đạo luật có ảnh hưởng rộng rãi. Tuy nhiên, thực tế không phải lúc nào cũng như vậy.

Mặc dù kế hoạch đề xuất ngân sách của Tổng thống Biden chưa đi vào cụ thể nhưng các nghị sĩ Mỹ đã nhanh chóng đưa ra bình luận từ những gì họ được biết cho tới nay. Quốc hội sẽ là cơ quan đưa ra quyết định cuối cùng về việc thông qua ngân sách cho Lầu Năm Góc cũng như các cơ quan còn lại của chính phủ liên bang.

Trong khi một số nghị sĩ đảng Dân chủ cho rằng mức ngân sách mà ông Biden đề xuất cho quốc phòng là quá lớn thì phần lớn đảng Cộng hòa nhận định sự gia tăng này chẳng khác nào “muối bỏ bể”.

Hạ nghị sĩ đảng Dân chủ bang California Ro Khanna, đồng thời là thành viên của Ủy ban Quân vụ Hạ viện đã gọi đề xuất tăng ngân sách cho Lầu Năm Góc mà Tổng thống Biden đưa ra là "đáng thất vọng".

"Chúng ta nên quay lại mức độ chi tiêu thời cựu Tổng thống Obama. Không nên đổ thêm tiền để làm lợi cho những nhà thầu quân sự và những dự án lãng phí", nghị sĩ này nhận định.

Trong khi đó, Hạ nghị sĩ đảng Cộng hòa Mike Turner bang Ohio thì đánh giá trong một tuyên bố: "Việc tăng 3 - 5% ngân sách quốc phòng trước mức độ lạm phát của năm tài khóa 2021 là điều cần thiết để đảm bảo nước Mỹ và các đồng minh của chúng ta an toàn. Tuy nhiên, khoản ngân sách "hạn hẹp" mà Tổng thống Biden đề xuất không thể đạt tới con số này và điều đó nghĩa là các chương trình quan trọng sẽ bị cắt giảm".

Ông Turner cũng cho rằng trong khi ông "khuyến khích chính quyền ông Biden ủng hộ hiện đại hóa hạt nhân giữa bối cảnh mối đe dọa từ Trung Quốc, Triều Tiên, Iran và Nga gia tăng thì bất kỳ sự cắt giảm ngân sách quốc phòng nào sẽ đều mối lo ngại".

Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện Mitch McConnell và các quan chức đảng Cộng hòa khác cũng chỉ trích đề xuất ngân sách của Tổng thống Biden vì tăng không đáng kể ngân sách quốc phòng, trái ngược với sự gia tăng 16% mà Tổng thống đề xuất cho các chương trình phi quốc phòng.

Các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa cảnh báo, kế hoạch ngân sách quốc phòng của ông Biden sẽ không theo kịp Trung Quốc giữa bối cảnh Bắc Kinh "có tham vọng vượt Washington để trở thành siêu cường chi phối thế giới".

"Trong thập kỷ qua, chi tiêu quốc phòng của Trung Quốc đã tăng 200 tỷ USD trong khi Mỹ giảm 400 tỷ USD. Các khoản đầu tư cho quân sự của Trung Quốc phục vụ cho tham vọng vượt qua Mỹ và đe dọa đến các lực lượng quân sự của chúng ta", các nghị sĩ Cộng hòa nhận định.

Ông Biden đề xuất tăng ngân sách cho các chương trình phi quốc phòng thêm 16%, tức là tăng khoảng 105 tỷ USD so với mức độ hiện nay. Trong khi đó, ngân sách cho quốc phòng chỉ tăng 1,7%, tương đương với 12,3 tỷ USD.

Các thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa cũng cảnh báo nếu đề xuất ngân sách của ông Biden thấp hơn con số mà đảng Cộng hòa mong muốn thì đảng này sẽ ngăn cản cơ hội dự luật trên được thông qua.

Tuy nhiên, Chủ tịch Ủy ban Ngân sách Thượng viện Bernie Sanders thì cho rằng ông có những "lo ngại sâu sắc" về đề xuất 753 tỷ USD.

"Vào thời điểm khi Mỹ chi cho quân sự nhiều hơn 12 nước cộng lại, đã đến lúc chúng ta cần nhìn nhận nghiêm túc về khoản chi phí khổng lồ này, sự lãng phí cũng như gian lận hiện xảy ra trong Lầu Năm Góc".

Một số nghị sĩ khác của đảng Dân chủ cũng cho rằng Lầu Năm Góc đang lấy đi khoản ngân sách có thể dành cho những chính sách tập trung hơn vào người dân, chẳng hạn như chăm sóc y tế, giáo dục và nhà ở.

Dù vậy, Eric Sayers, cựu cố vấn của Đô đốc Harry Harris, người đứng đầu Bộ Chỉ huy Thái Bình Dương của Hải quân Mỹ nhận định những nội dung chi tiết trong đề xuất ngân sách của ông Biden có vẻ sẽ hứa hẹn.

"Dự luật ngân sách này đưa ra những ưu tiên chiến lược tập trung vào Trung Quốc, đóng tàu, tấn công tầm xa và hiện đại hóa hạt nhân", chuyên gia Sayers nhận định.

"Tuy nhiên, chúng ta cần chờ đợi kế hoạch cụ thể để đánh giá mức độ ưu tiên chính sách trong những lĩnh vực này".

"Tôi cảm thấy kế hoạch này sẽ đề cập đến Sáng kiến Răn đe Thái Bình Dương, một nỗ lực được tiến hành nhằm phản ứng với những đe dọa ngắn hạn của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc trong những năm 2020", chuyên gia này cho hay.

Một thành viên khác trong Ủy ban Quân vụ Hạ viện, nghị sĩ đảng Dân chủ bang Maryland Anthony Brown nhận định, bản đề xuất của Tổng thống Biden "phản ánh những thực tế của an ninh toàn cầu".

"Một kế hoạch ngân sách quốc phòng thiết thực sẽ giúp Mỹ và đồng minh của chúng ta duy trì mức độ răn đe cần thiết, đảm bảo sự hòa bình và ổn định nhằm chống lại các quốc gia như Trung Quốc, Nga, Triều Tiên, Iran và các mạng lưới khủng bố".

Trong một bức thư gửi tới Quốc hội, quyền giám đốc Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng cho biết toàn bộ kế hoạch ngân sách này sẽ được công bố "trong một vài tháng nữa".