Đối với Ukraine, hệ thống phòng thủ hiệu quả quyết định liệu Kiev có thể ứng phó với chiến dịch tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái (UAV) của Nga vào các thành phố và cơ sở hạ tầng quan trọng trong mùa đông tới hay không.
Còn đối với Nga, khả năng ngăn chặn UAV của Ukraine và tên lửa do phương Tây cung cấp sẽ rất quan trọng với việc quân đội Nga có thể điều động lực lượng và tiếp tế cho các hoạt động trên bộ sắp tới hay không.
Hệ thống phòng không hiệu quả là điều rất quan trọng đối với cả Nga và Ukraine để chống lại UAV giám sát và UAV mang theo chất nổ trên chiến trường, nơi loại vũ khí này có thể làm tê liệt các hoạt động quân sự.
Xe chở đạn kiêm bệ phóng và radar thuộc hệ thống Buk-M1 của Ukraine. Ảnh: Bộ Quốc phòng Ukraine
Ukraine nỗ lực hợp sức với phương Tây
Năng lực phòng không của Ukraine đã chứng tỏ hiệu quả rõ rệt kể từ đầu xung đột. Ukraine đã sử dụng kết hợp các hệ thống từ thời Liên Xô, như hệ thống tên lửa phòng không S-300 và hệ thống tên lửa Buk, với các vũ khí của phương Tây như tên lửa Patriot do Mỹ sản xuất và pháo phòng không Gepard do Đức sản xuất.
Tuy nhiên, sau nhiều tháng đối mặt với các cuộc tấn công từ tên lửa Nga và UAV do Nga và Iran sản xuất, Ukraine đã dần cạn kiệt tên lửa phòng không và đạn pháo.
Mỹ và các nước châu Âu đang nỗ lực tăng cường sản xuất vũ khí để cung cấp cho Ukraine. Tuy nhiên, các nước phương Tây gặp phải nhiều thách thức khi vừa đầu tư vào sản xuất vũ khí trong nước để hỗ Kiev trong khi cũng cố gắng tìm kiếm tên lửa và đạn dược tương thích với các thiết bị thời Liên Xô của Ukraine.
Để đáp ứng nhu cầu hiện tại với những thiết bị đang có, Mỹ và Ukraine đã chuyển sang một giải pháp nhanh chóng, đó là hệ thống phòng không lai ghép FrankenSAM, kết hợp các tên lửa do phương Tây sản xuất với các bệ phóng và radar do Liên Xô thiết kế.
Các phương tiện truyền thông phương Tây cho biết, sẽ có hai phiên bản vũ khí lai ghép của Lầu Năm Góc, một phiên bản là sự kết hợp giữa bệ phóng Buk của Liên Xô và tên lửa Sea Sparrow của Mỹ, phiên bản còn lại sử dụng radar thời Liên Xô và tên lửa Sidewinder của Mỹ. Mỹ đã cung cấp cho Ukraine rất nhiều tên lửa AIM-7 và AIM-9M, cũng như RIM-7.
Theo Michael Kofman, nhà phân tích quốc phòng và là học giả cấp cao tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình quốc tế, Nga vẫn chế tạo tên lửa cho các hệ thống phòng không thời Liên Xô mà Ukraine đang sử dụng. Trong khi đó, Ukraine và phương Tây đang tìm cách mua tên lửa trên khắp thế giới để phù hợp với những vũ khí đó. Ông Kofman cho rằng, FrankenSAM có thể là một giải pháp cho tình trạng thiếu đạn dược của Ukraine.
Tên lửa và máy bay không người lái của Nga luôn là mối đe dọa đối với quân đội Ukraine, nhưng Nga cũng gặp những vấn đề về phòng không.
Kể từ đầu xung đột, Ukraine đã sử dụng máy bay không người lái do phương Tây cung cấp cũng như máy bay không người lái thương mại được sửa đổi để mang đạn dược. Lực lượng Ukraine đã sử dụng UAV lớn được trang bị tên lửa và UAV nhỏ để tấn công các mục tiêu lớn như xe tăng Nga. Ngoài ra, Ukraine cũng thường xuyên sử dụng UAV góc nhìn thứ nhất (FPV) giá rẻ để tấn công các phương tiện quân sự của Nga như xe tăng và pháo cũng như các binh lính.
Cách Nga phân bổ hệ thống phòng không trong thời gian tới
Theo Business Insider, trở ngại lớn nhất đối với Nga có lẽ là các loại vũ khí tầm xa của Ukraine, bao gồm hệ thống tên lửa tác chiến lục quân ATACMS và hệ thống tên lửa pháo binh cơ động cao HIMARS do Mỹ sản xuất cũng như tên lửa hành trình Storm Shadow của Anh. Ukraine đã sử dụng những loại vũ khí này để tiến hành các cuộc tấn công nhằm vào căn cứ, kho tiếp tế và cơ sở hạ tầng của Nga.
Nga có kho vũ khí phòng không mạnh mẽ, do đó Moscow đã duy trì khả năng bao phủ trên nhiều thành phố, khu vực biên giới và lãnh thổ có giá trị chiến lược như Kaliningrad, vùng biển Baltic. Những vũ khí đó, bao gồm cả hệ thống đất đối không tiên tiến S-400, cũng đã được triển khai tới chiến trường ở Ukraine.
Trong những tháng gần đây, một số tổ hợp S-400 của Nga đã bị phá hủy trong các cuộc tấn công của Ukraine. Phân tích của Bộ Quốc phòng Anh hồi đầu tháng 11 chỉ ra rằng Nga có thể sẽ phải chuyển các hệ thống phòng không khác tới chiến trường Ukraine để thay thế cho S-400 bị phá hủy.
Hình ảnh vệ tinh gần đây do tổ chức điều tra độc lập Bellingcat phân tích cho thấy, Nga có thể đã chuyển các hệ thống phòng không S-400 Triumph từ khu vực Kaliningrad tới chiến trường ở Ukraine. Một số nhà quan sát suy đoán rằng Nga có thể đang vận chuyển các hệ thống tên lửa S-400 đến Rostov-on-Don, một thành phố ở phía Nam gần biên giới phía Đông Nam Ukraine.
Kaliningrad là thành phố cảng có tầm quan trọng chiến lược của Nga trên biển Baltic, nằm ở vùng Kaliningrad, một vùng lãnh thổ tách biệt với phần còn lại của Nga và giáp với các quốc gia thành viên NATO là Litva và Ba Lan.
Trong bản cập nhật tình báo, Bộ Quốc phòng Anh cho hay phía Nga có “những hoạt động vận chuyển đường không đặc biệt” trong suốt tháng 11 và đây là dấu hiệu Nga di chuyển các hệ thống S-400 khỏi Kaliningrad để bù đắp cho các tổn thất gần đây trên tiền tuyến Ukraine.
Bộ Quốc phòng Anh cũng nhận định, động thái đưa S-400 khỏi Kaliningrad là một việc lớn vì “Nga xem Kaliningrad như một trong các vùng nhạy cảm nhất về chiến lược do đây là tiền đồn xa nhất về phía Tây, tiếp giáp với nhiều nước NATO”. Ngoài ra, nếu Nga thực sự rút S-400 khỏi đây sẽ chứng tỏ Moscow đang chịu căng thẳng về vũ khí và cần dốc sức cho mặt trận ở Ukraine.