Nhật Bản từ lâu đã được coi là điểm du lịch nhất định phải ghé thăm vì sự độc đáo, khác lạ với tất cả những địa danh khác trên thế giới mà đất nước này mang lại. Khách du lịch thường cảm nhận Nhật Bản theo hai vẻ hoàn toàn khác biệt: một nước Nhật nền nã, bình yên với những tán anh đào, những cổng đền đỏ thắm và tòa lâu đài cổ kính, hay một nước Nhật hiện đại, xa hoa với hàng triệu ánh đèn và nhịp chân đi hối hả, những con người làm việc hăng say cống hiến quên mình.
Với vô số yếu tố “tấn công thị giác” xung quanh như thế, mấy ai nghĩ mình sẽ muốn cúi xuống nhìn một thứ quá tầm thường như chiếc nắp cống bao giờ? Nhưng quả thật người Nhật thật khác biệt, họ gây ấn tượng cho cả thế giới phải biết, phải xem, phải nhìn, đọc và phải trầm trồ trước văn hóa của mình thông qua hàng ngàn chiếc nắp cống được trang trí, tạo hình tỉ mỉ. Vậy là kể cả với chiếc nắp cống tưởng như chỉ là kim loại tầm thường, thực dụng và bị hàng ngàn người giẫm đạp mỗi ngày, Nhật Bản lại biến nó trở thành một biểu tượng của nghệ thuật, văn hóa và nghệ thuật cộng đồng.
Các nắp cống của Nhật Bản được chăm chút kĩ lưỡng như thể một công trình nghìn tỷ. Ảnh: S. Morita.
Trong thập niên 80, Nhật Bản luôn cố gắng tìm cách thuyết phục người dân kết nối nhà họ với hệ thống thoát nước công cộng chính – tuy tốn kém nhưng cần thiết. Thời điểm đó, hệ thống thoát nước mới chỉ phục vụ có 60% dân số nước Nhật. Để tăng sự chấp nhận của người dân, ông Yasutake Kameda - một nhân viên công chức đã nghĩ rằng nắp cống phải được thiết kế thật cuốn hút nên khuyến khích các thành phố, thị trấn và làng tại Nhật Bản phát triển nắp cống riêng để thu hút người dân địa phương. Năm 1985, những chiếc nắp cống nghệ thuật đầu tiên ra đời, khởi đầu cho một hiện tượng văn hóa được tiếp nối đến tận ngày nay.
Những hoạ tiết trên nắp cống còn giúp tăng độ bám cho những phương tiện chạy qua. Đặc biệt khi trời ẩm ướt, nắp cống trơn có thể gây nguy hiểm cho các phương tiện chạy qua, đặc biệt là xe 2 bánh.
Ở nhiều đất nước khác, nắp cống đâu phải là thứ đáng để quan tâm mà đầu tư vào, cứ làm đại cho xong. Nên nhiều khi chạy bon bon trên đường thì bỗng dưng thù lù một chiếc nắp cống trồi lên thụt xuống so với mặt đường. Những cái bẫy nắp cống như vậy trên những con đường nhựa phẳng phiu thực sự thể hiện sự không chỉnh chu, thiếu tinh tế ở nhiều nơi.
Nếu muốn nắp cống có màu sắc, công nhân sản xuất phải vẽ màu bằng tay. Ảnh: Behrouz Mehri/AFP.
Thiết kế trên nắp cống thường là những hình ảnh đặc trưng của văn hóa từng địa phương: logo biểu tượng của thị trấn, các địa danh nổi tiếng, sự kiện lịch sử quan trọng, ẩm thực đặc sản hoặc loài chim, loài hoa đại diện chính thức… Đó là những tác phẩm nghệ thuật công phu nhưng gần gũi, quen thuộc mà bất cứ người dân nào sống trong khu vực cũng có thể hiểu được. Núi Phú Sỹ, đội bóng chày nổi tiếng của thành phố Hirosima, hay hoa cẩm chướng ở Isshiki…
Bạn có thể bắt gặp nắp cống in hình mèo Hello Kitty ngộ nghĩnh đặc trưng từ đất nước hoa anh đào.
Không chỉ đẹp mắt và tinh xảo, nắp cống tại Nhật Bản còn rất an toàn, được phát triển theo điều kiện của từng địa phương. Ngay cả khi nắp cống bị thổi bay, trong miệng cống vẫn còn lưới an toàn để người không bị rơi xuống cống.
Với số lượng người yêu thích ngày càng đông, Nhật Bản bắt đầu tổ chức hàng loạt sự kiện để tôn vinh nghệ thuật nắp cống. Trong số đó có thể kể đến sự kiện thường niên Hội nghị Nắp cống, bắt đầu từ năm 2014 và Đêm nắp cống tại thủ đô Tokyo.
Nhờ sự yêu thích của rất nhiều người dân, Hiệp hội Cống Nhật Bản (Japan Ground Manhole Association) đã ra đời, đặt trụ sở tại thủ đô Tokyo, là liên minh của 32 công ty sản xuất nắp cống, nắp hố ga trên cả nước. Câu lạc bộ Nắp cống Nhật Bản (Japanese Society of Manhole Covers) là một website do người hâm mộ sáng lập, đăng tải hàng ngàn bức ảnh nắp cống trải dài trên khắp mọi miền đất nước.
Quả là một đất nước với khả năng chuyển đổi số rất nhanh. Một trang web cùng với app đã được ra đời để liệt kê chi tiết hình ảnh, thông tin, đặc điểm của những chiếc nắp cống ở khắp các tỉnh trên đất nước!
Khi bấm vào mỗi tỉnh, danh sách nắp cống và địa điểm của mỗi nắp cống sẽ hiện ra.
Người hâm mộ mang tấm thẻ trong bộ bài đến chụp hình cùng bản gốc. Ảnh: Yomiuri/Japan News.
Hoa văn trên nắp cống thậm chí có thể dùng để in lên áo, túi. Ảnh: This Is Colossal.