Đầu năm 2014, thời điểm trước khi Nga sáp nhập Bán đảo Crimea và sau đó hỗ trợ cho lực lượng ly khai thân Moscow ở miền Đông Ukraine, Kiev đang sở hữu 400 máy bay quân sự (theo thống kê thường niên của chuyên trang FlightGlobal năm 2015).
Thế nhưng một năm sau đó, con số này đã giảm một cách đáng kinh ngạc, xuống chỉ còn 222.
Nguyên nhân thì có nhiều. Nga đã chiếm giữ một số máy bay. Một số khác thì bị rơi. Phiến quân và người Nga đã bắn hạ nhiều máy bay khác nữa. Hàng chục máy bay chiến đấu có thể đã không được sử dụng trong nhiều năm trước khi xung đột diễn ra và như vậy chỉ đơn giản là đã không thể cất cánh, cuối cùng buộc Kiev phải loại bỏ chúng khỏi kho.
Tuy nhiên, dù có vì bất cứ lý do nào đi chăng nữa thì cũng không một quân đội nào khác trên thế giới, kể cả Syria hay Iraq, lại tổn thất nặng nề đến như vậy trong các cuộc xung đột hiện đại. 178 chiến đấu cơ và máy bay trực thăng mà Ukraine đánh mất chiếm 1/3 tổng mức giảm lực lượng không quân thế giới trong năm 2014.
Tàu chiến và trực thăng Nga tham gia cuộc tập trận Kavkaz trên bờ Biển Đen ở Crimea năm 2016. Ảnh: AFP
Trước khi xảy ra xung đột với Nga, Ukraine vẫn tự hào, tất nhiên là trên lý thuyết, là một trong những lực lượng không quân khá hùng mạnh trên thế giới. Thế nhưng, chỉ trong khoảng thời gian 1 năm, cuộc xung đột với Nga đã giáng một đòn nặng nề lên Không quân Ukraine.
Khi Quân đội Nga tràn vào Crimea tháng 2/2014, họ đã đánh chiếm một số căn cứ không quân của Ukraine và chiếm được nhiều máy bay, trong đó nhiều chiếc đang ở tình trạng tồi tệ và không thể cất cánh.
Thực tế, Nga đã trả lại một số máy bay mà họ chiếm giữ được, gồm cả một chiếc thủy phi cơ Beriev mà các sĩ quan Ukraine sau đó đã kịp thời đưa trở lại chiến đấu. Một số máy bay Ukraine cũng đã thoát nạn trong gang tấc trước các cuộc tiến công của Quân đội Nga.
Tuy nhiên, mất mát vẫn gia tăng. Khi cuộc xung đột mở rộng về phía Đông Ukraine, các phi công Kiev đã phải chiến đấu với lực lượng ly khai do Nga hậu thuẫn được trang bị các tên lửa đất đối không tiên tiến mà Moscow hỗ trợ.
Sau gần một năm giao chiến, trang tin Aviation International News (AIN) thống kê Kiev đã thiệt hại ít nhất 22 máy bay, thực tế có thể còn nhiều hơn. Một tiêm kích MiG-29 của Moscow đã bắn rơi một MiG-29 của Ukraine từ bên trong không phận nước Nga.
“Một chiếc Su-24, sáu chiếc Su-25 và hai chiếc MiG-29 đã bị mất”, AIN cho biết. “Số máy bay vận tải bị bắn hạ có An-26, An-30 và Il-76. Máy bay trực thăng là 5 chiếc Mi-8/17 và 5 chiếc Mi-24”.
Lực lượng tiêm kích Không quân Ukraine bị thiệt hại nặng nề nhất. Đầu năm 2014, FlightGlobal thống kê Quân đội Ukraine có 80 MiG-29, 36 Su-27, 36 Su-25 và 24 Su-24 trong biên chế, mặc dù nói một cách công bằng thì rất nhiều trong số đó đã bị hư hỏng.
Theo FlightGlobal, đến năm 2015 Ukraine chỉ có 19 MiG-29, 16 Su-27, 15 Su-25 và 11 Su-24 là còn hoạt động.
Trực thăng chiến đấu Nga bay qua Bán đảo Crimea