Hôm 3/12, Hội nghị thượng đỉnh kỷ niệm 70 năm thành lập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) diễn ra tại London (Anh).
Hội nghị 2 ngày này diễn ra trong bối cảnh liên minh quân sự đang đối mặt với nhiều thách thức, trong đó nổi lên sự hoài nghi của chính các nước thành viên về vai trò của khối mặc dù đã trải qua 70 năm hình thành và phát triển.
Trong 7 thập kỷ qua, một trong những nền tảng cơ bản gắn kết 29 nước thành viên trong NATO đó là sự tin tưởng. Điều 5 của NATO khẳng định, khi một nước thành viên bị tấn công thì là cuộc tấn công nhằm vào tất cả. Tinh thần đoàn kết này dường như đã không còn được phát huy khi Tổng thống Mỹ Donald Trump bước vào Nhà Trắng, với các chính sách gây căng thẳng với những lời chỉ trích và gia tăng sức ép đối với các đồng minh châu Âu.
Nhiều nước trong liên minh cũng đang phải chật vật để đáp trả chính những hành động gây hấn của Tổng thống Trump.
Việc bỏ qua một nguyên tắc khác của NATO cũng tạo nên sự căng thẳng trong liên minh quân sự hiện nay. Một điều cơ bản mà các nước liên minh ủng hộ đó là không mua vũ khí từ bên ngoài khối, đặc biệt là từ đối thủ nặng kí nhất của NATO hiện nay là Nga.
Tuy nhiên Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Tayyip Erdogan dường như “quên mất” nguyên tắc này của khối. Thổ Nhĩ Kỳ từng là một đối tác quan trọng khi cựu Tổng thống Mỹ George W. Bush kích hoạt Điều 5 sau vụ tấn công khủng bố 11/9/2001. Là thành viên quốc gia Hồi giáo duy nhất của NATO, sự đóng góp của Thổ Nhĩ Kỳ rất hữu ích và quan trọng. Tuy nhiên, kể từ khi lên nắm quyền, Tổng thống Erdogan dường như đang đi lệch khỏi quỹ đạo, với việc không chỉ mua hệ thống tên lửa của Nga mà còn thúc đẩy các bước đi nhằm xích lại gần Nga. Thành viên “bướng bỉnh” này còn đặt tối hậu thư cho khối trước hội nghị lần này.
Tổng thống Erdogan tuyên bố: “Nếu các thành viên không công nhận mối lo ngại khủng bố của chúng tôi, Thổ Nhĩ Kỳ sẽ phản đối kế hoạch của NATO. Rõ ràng là liên minh này cần phải được đổi mới. Chúng ta không thể áp dụng suy nghĩ của những năm 1950, 60, 90 và thậm chí 2000. NATO cần phải hành động quyết đoán, hiệu quả và chủ động hơn khi đối mặt với các mối đe dọa. NATO không thể tránh khỏi việc phải tự làm mới mình trước các mối đe dọa ngày nay”.
Rõ ràng NATO đang đón tuổi 70 với đầy lo âu. Liên minh quân sự vốn được cho là hùng mạnh nhất mà thế giới từng chứng kiến đã được mở rộng về qui mô nhưng sức mạnh lại đang yếu dần đi. Mặc dù hầu hết các thành viên của khối đều nhấn mạnh tầm quan trọng về sự tồn tại của liên minh quân sự này trong bối cảnh hiện nay, nhưng cũng không ít ý kiến cho rằng Tổng thống Pháp Emmanuel đã không quá lời khi nói rằng NATO đang chết não. Tuyên bố của Tổng thống Pháp mặc dù đối mặt với nhiều chỉ trích nhưng sẽ là một cảnh tỉnh về việc NATO cần nhìn thẳng vào những vấn đề nội bộ, thừa nhận những điểm yếu để cùng cải thiện trước các thách thức đang gia tăng./.