Các nhà lãnh đạo NATO đối mặt với các mối đe dọa và thách thức mới. Ảnh: AFP/Getty Images
Các nhà lãnh đạo NATO hôm 30/6 đã kết thúc Hội nghị thượng đỉnh tại Madrid, sự kiện định vị liên minh này trên bờ vực một cuộc đối đầu với Nga. Các đồng minh Bắc Đại Tây Dương khẳng định sẽ hỗ trợ Ukraine "chừng nào có thể" để đẩy lùi quân đội của Tổng thống Nga Vladimir Putin, đồng thời cũng cố gắng giữ cho liên minh tránh khỏi một cuộc chiến trực tiếp với Nga, cảnh báo rằng xung đột có thể vượt khỏi tầm kiểm soát bất cứ lúc nào.
Các đồng minh tuyên bố sẽ tăng cường khả năng huy động thêm quân, nhanh chóng hơn dọc theo biên giới của Nga so với bất kỳ thời điểm nào kể từ khi Liên Xô sụp đổ.
Nhưng không giống như ở đỉnh điểm của Chiến tranh Lạnh giữa Mỹ và Liên Xô ở thế kỷ trước, bế tắc hiện tại không nằm ở sự cân bằng của hai đối thủ lớn, hai siêu cường. Kiến trúc không phổ biến hạt nhân của những năm 1980 và 1990 hầu hết đã tan rã. Các quốc gia không liên kết trong lịch sử là Phần Lan và Thụy Điển đã ngả về một phe.
Chiến tranh mạng, thông tin sai lệch, vũ khí công nghệ cao như tên lửa siêu vượt âm và máy bay không người lái vũ trang, và các không gian xung đột mới như Bắc Cực và không gian vũ trụ đều tiềm ẩn những rủi ro chưa từng thấy trước đây.
Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg, tại cuộc họp báo bế mạc hội nghị ở Madrid, đã thẳng thắn thừa nhận rằng hiểm họa hiện đã vượt quá thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Ông cảnh báo Nga rằng bất kỳ sự xâm phạm nào vào lãnh thổ của đồng minh NATO sẽ ngay lập tức gây ra toàn bộ sự phẫn nộ của sức mạnh quân sự phương Tây chống lại Moskva.
“Chúng ta đang sống trong một thế giới nguy hiểm hơn và chúng ta đang sống trong một thế giới khó đoán hơn”, ông Stoltenberg nói. “Chúng ta sống trong thế giới thực sự có một cuộc chiến tranh nóng đang diễn ra ở Châu Âu, với các hoạt động quân sự quy mô lớn mà chúng ta chưa từng thấy ở Châu Âu kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai”.
Lãnh đạo NATO nói tiếp: “Tất nhiên, điều này đang gây ra đau khổ cho người dân Ukraine - chúng tôi thấy điều đó hàng ngày và chúng tôi tôn vinh lòng dũng cảm, sự dũng cảm của họ. Đồng thời, chúng tôi cũng biết rằng tình hình có thể trở nên tồi tệ hơn - bởi vì nếu đây trở thành một cuộc chiến toàn diện giữa Nga và NATO, thì chúng ta sẽ chứng kiến sự đau khổ, thiệt hại, chết chóc, tàn phá ở quy mô còn tồi tệ hơn rất nhiều những gì chúng ta thấy ở Ukraine hôm nay”.
Ông Stoltenberg cho biết: “Chúng tôi đã tăng cường đáng kể sự hiện diện của mình ở phần phía đông của liên minh - với hơn 40.000 quân dưới sự chỉ huy trực tiếp của NATO - nhằm loại bỏ mọi chỗ cho những tính toán sai lầm, gây hiểu lầm ở Moskva về sự sẵn sàng của chúng ta trong bảo vệ từng tấc lãnh thổ của NATO”.
“Trách nhiệm cốt lõi của NATO là: đảm bảo rằng không có sự hiểu lầm trong tâm trí của bất kỳ đối thủ nào, rằng nếu họ làm bất cứ điều gì giống như những gì Nga đã làm với Gruzia năm 2008 hoặc Ukraine hiện nay, điều đó sẽ kích hoạt phản ứng của toàn bộ liên minh.”
Hàng ngàn người ở Đông Đức trèo lên Bức tường Berlin, một biểu tượng của Chiến tranh Lạnh. Ảnh: Getty Images
Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sánchez cho biết chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine tương đương với một "sự thay đổi mang tính kiến tạo trong trật tự quốc tế" và các đồng minh buộc phải hành động vì họ không thể coi an ninh của riêng mình, hoặc hòa bình ở châu Âu, là điều hiển nhiên nữa.
Các nhà lãnh đạo Stoltenberg, Sánchez, Tổng thống Mỹ Joe Biden… cho rằng quyết định lịch sử của Phần Lan và Thụy Điển từ bỏ nhiều năm không liên kết để gia nhập NATO, đã giúp tăng đáng kể khả năng của liên minh, đặc biệt là trong chiến tranh vùng khí hậu lạnh Baltic và Bắc Cực. Và tất cả đều tạo ra những thách thức mới đáng kể cho Nga.
Ông Biden nói rằng việc mở rộng NATO cho thấy cuộc chiến về cơ bản đã phản tác dụng như thế nào đối với Nga: "Tôi đã nói với ông Putin rằng nếu ông ấy tấn công Ukraine, NATO sẽ không chỉ mạnh lên mà chúng ta sẽ còn đoàn kết hơn".
Tuy nhiên các đồng minh khác trong khối thừa nhận rằng bất chấp sự thống nhất của NATO, nguy cơ xảy ra xung đột lớn sẽ tăng lên.
“Chúng tôi chắc chắn đang ở trong tình trạng an ninh nguy hiểm nhất trong 30 năm”, Thủ tướng Estonia Kaja Kallas nói trong một cuộc phỏng vấn ngắn với POLITICO sau hội nghị thượng đỉnh. Chúng ta không chỉ nói về chiến tranh thông thường, mà đang nói về chiến tranh mạng, chúng ta nói về chiến tranh thông tin, và chúng ta cũng đang nói về các cuộc tấn công hỗn hợp ở các khu vực khác nhau trên thế giới. Vì vậy, chúng ta đang ở trong một thời đại rất nguy hiểm”.
Để đối phó với tất cả những điều này, các nhà lãnh đạo NATO đã thông qua một bản kế hoạch chiến lược kéo dài một thập kỷ, được gọi là "Khái niệm chiến lược", khẳng định rõ ràng Nga là "mối đe dọa trực tiếp và đáng kể nhất đối với an ninh của các nước Đồng minh cũng như đối với hòa bình và ổn định trong Khu vực châu Âu-Đại Tây Dương”.
Đó là một sự thay đổi lớn so với Khái niệm Chiến lược trước đó của năm 2010, khi đó đề cập đến mong muốn có một “quan hệ đối tác chiến lược” với Nga.