Đoạn video xuất hiện trên mạng xã hội và truyền thông vào cuối tháng 3 vừa qua, cho thấy những chiếc xe tăng cũ từ thời Liên Xô đang được vận chuyển tại một địa điểm không xác định ở Nga.
Moscow được cho là đã đưa các thiết bị quân sự cũ ra khỏi kho niêm cất để đưa vào sử dụng trong chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine. Tuy nhiên, thiết bị quân sự trong đoạn video nói trên có sự khác biệt.
Đó là T-55, mẫu xe tăng được Hồng quân Liên Xô đưa vào biên chế từ năm 1948, ngay sau khi Thế chiến II kết thúc. Chúng tương đối cũ và có thể tìm thấy trong viện bảo tàng.
Bức ảnh lan truyền trên mạng xã hội cho thấy xe tăng T-55 tank ở vùng Zaporizhzhia. Ảnh: CNN
Nhà sử học John Delaney, quản lý cấp cao tại Bảo tàng Chiến tranh Hoàng gia (IWM) ở Duxford, Cambridge (Anh) cho biết: Đây là xe tăng chiến đấu chủ lực đầu tiên được Liên Xô sử dụng trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh.
"Cho đến thời điểm đó, đã có 3 loại xe tăng rất khác nhau: hạng nhẹ, hạng trung và hạng nặng. Chúng có vai trò khác nhau trên chiến trường. Từ giữa những năm 1950 trở đi, đã có quan niệm cần phải tạo ra một chiếc xe tăng làm được mọi thứ và nó được gọi là xe tăng chiến đấu chủ lực", ông Delaney nói.
Đối với Hồng quân Liên Xô, mẫu xe tăng đó là T-55 với nhiều biến thể. Sau này chúng trở thành mẫu xe tăng được sản xuất rộng rãi nhất trên thế giới, với hơn 100.000 chiếc được chế tạo.
Giá rẻ, đáng tin cậy, dễ sử dụng và bảo trì, T-55 được quân đội nhiều nước sử dụng, từ Ai Cập đến Trung Quốc hay Sudan – quốc gia hiện vẫn đang sử dụng mẫu xe tăng này.
Tuy nhiên, trong những thập kỷ tiếp theo, trong cuộc xung đột Saudi Arabia-Israel và sau đó là Chiến tranh vùng Vịnh, T-55 không phải là đối thủ của các xe tăng do phương Tây chế tạo.
"Trong Chiến tranh vùng Vịnh lần thứ nhất năm 1991, xe tăng của Anh và Mỹ đã hạ gục những chiếc T-55 của Iraq từ khoảng cách 23km", ông Delaney nói.
Phiên bản được trưng bày tại Bảo tàng Chiến tranh Hoàng gia được chế tạo vào những năm 1960 và thuộc về quân đội Đông Đức. Chiếc xe tăng được đưa tới bảo tàng sau khi nước Đức thống nhất và Berlin chuyển sang sử dụng các xe tăng tiêu chuẩn của NATO, chẳng hạn như Leopard 1, Leopard 2 và loại bỏ các thiết bị lỗi thời của Liên Xô.
Xe tăng chiến đấu chủ lực T-55 trưng bày tại Bảo tàng chiến tranh ở Duxford, Cambridge, Vương quốc Anh. Ảnh: CNN
Theo ông Delaney, thời điểm Nga bắt đầu loại biên những chiếc T-55 vào những năm 1980, vẫn còn khoảng 28.000 chiếc. Chúng bị bỏ không nhưng không bị tháo dỡ.
"Liên Xô không bao giờ vứt bỏ bất cứ thứ gì. Có lẽ một số lượng đáng kể trong số chúng vẫn đang ở trong các kho niêm cất và đang chờ được cấu hình lại", ông Delaney giải thích.
Nga dường như sẵn sàng làm điều đó.
Từ kho niêm cất đến chiến trường
Hình ảnh vệ tinh cho thấy Moscow đã đưa hàng chục xe tăng T-55 ra khỏi kho niêm cất ở Arsenyev, vùng Viễn Đông của Nga.
"Chúng có thể sẽ ở đó trong một thập kỷ hoặc hơn. Nga sẽ cần thực hiện khối lượng công việc đáng kể để đưa chúng trở lại trạng thái hoạt động tốt", ông Delaney nói.
Sau khi đoạn video về một đoàn xe tăng xuất hiện trên mạng xã hội vào cuối tháng 3, Nhóm Tình báo Xung đột (CIT), một nhóm tình nguyện viên sử dụng nguồn thông tin tình báo mở để điều tra các cuộc xung đột ở Ukraine và Syria, là bên đầu tiên báo cáo rằng những chiếc T-54/55 đang được đưa ra khỏi kho niêm cất ở Arsenyev.
Các quan chức phương Tây sau đó nói với CNN vào tháng 4 rằng họ đã thấy mẫu xe tăng cũ này xuất hiện gần tiền tuyến.
Nga chưa xác nhận việc triển khai T-55 ra tiền tuyến. Bộ Quốc phòng Nga không phản hồi đề nghị bình luận của CNN. Tuy nhiên, trong những tuần gần đây, các blogger ủng hộ Nga đã chia sẻ hình ảnh về những chiếc xe tăng này, được cho là ở các vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát ở Ukraine.
Ông Robert Lee, cựu lính thủy đánh bộ Mỹ và là thành viên cấp cao tại Viện nghiên cứu chính sách đối ngoại có trụ sở tại Mỹ, cho biết: "Nhìn chung, Nga đã mất rất nhiều thiết bị, rất khó để chế tạo thiết bị mới một cách nhanh chóng. Họ đang sản xuất một số xe tăng mới, họ vẫn đang sản xuất T-90. Nhưng trong bối cảnh hiện nay, Nga cần nhiều thiết bị hơn mức có thể sản xuất, do đó Moscow vẫn phải dựa vào các xe tăng cũ để bù đắp".
Nga sẽ sử dụng T-55 ở Ukraine như thế nào?
Theo ông Robert Lee, trong cuộc xung đột Nga-Ukraine, các trận chiến giữa xe tăng với xe tăng cho đến nay rất hiếm và ông tin rằng việc sử dụng T-55 sẽ bị hạn chế về phạm vi.
"Ban đầu, xe tăng T-55 có thể sẽ được sử dụng ở các khu vực phía sau chiến tuyến. Họ không nhất thiết đưa xe tăng tới gần tiền tuyến mà sẽ triển khai việc nã phão tầm xa", ông Robert Lee nói.
Nếu đó là mục đích của Nga, ông Delaney cho rằng, T-55 sẽ vẫn hữu ích.
"Một trong những cách có thể sử dụng xe tăng này nếu muốn tránh giao tranh giữa xe tăng với xe tăng là đặt chúng ở các vị trí phòng thủ, các vị trí thấp và chỉ có thể nhìn thấy tháp pháp. Khi đó T-55 có thể được sử dụng để bảo vệ tiền tuyến trước cuộc phản công. Chúng sẽ có hiệu quả đối với các vị trí phòng thủ tĩnh", ông Robert Lee nói.
Khi các lực lượng Nga chuẩn bị đối mặt với một cuộc phản công của Ukraine, Moscow sẽ phải dựa vào lực lượng lính nghĩa vụ.
Đối với những người lính chưa qua đào tạo chuyên sâu, T-55 đem lại một yếu tố mà xe tăng hiện đại không thể: dễ sử dụng.
"Việc huấn luyện lính nghĩa vụ sử dụng các mẫu xe tăng cũ như T-55 sẽ dễ hơn và nhanh hơn so với việc sử dụng mẫu xe tăng chiến đấu hiện đại. Việc bảo trì T-55 cũng tương đối dễ dàng", ông Delaney nói.
Ukraine cũng có một phiên bản T-55, đó là M-55 với 28 chiếc được hiện đại hóa sâu do Slovenia cung cấp./.