Ngày 23/10, một thẩm phán tại London đã chỉ ra rằng hợp đồng giữa Nigeria với một công ty năng lượng ít tên tuổi là một thỏa thuận gian lận. Đây là phán quyết về vụ kiện đường ống dẫn khí của Công ty năng lượng P&ID đối với Chính phủ Nigeria. Vụ kiện này đặc biệt gây chú ý do kéo dài nhiều năm, khiến Nigeria – nền kinh tế lớn nhất châu Phi đối mặt với án phạt bồi thường lên tới 11 tỷ USD.
Cụ thể, năm 2017, một tòa trọng tài đã ra phán quyết yêu cầu Nigeria phải trả cho Công ty P&ID 6,6 tỷ USD sau khi hợp đồng giữa hai bên bị hủy bỏ, số tiền bồi thường này đã tăng lên cùng lãi suất tới 11 tỷ USD.
Tuy nhiên, ngày 23/10 vừa qua, Thẩm phán xử vụ kháng cáo tại Tòa án ở London đã phán quyết: Các phán quyết "có được do gian lận" và "cách thức mà chúng được thực hiện là trái với chính sách công".
Theo đó, năm 2010, P&ID đã giành được hợp đồng vận hành một nhà máy xử lý khí đốt tự nhiên nhưng Chính phủ Nigeria đã không xây dựng được đường ống cung cấp khí cho nhà máy này. Do đó, Công ty P&ID bắt đầu đệ đơn kiện vào năm 2012 với cáo buộc Chính phủ Nigeria vi phạm hợp đồng.
Năm năm sau, một nhóm gồm ba trọng tài ở London đã đưa ra phán quyết yêu cầu Nigeria bồi thường 6,6 tỷ USD, tương đương với những gì P&ID tuyên bố là toàn bộ giá trị tổn thất mà họ phải gánh chịu trong dự án.
Đây là một trong những khoản tiền yêu cầu bồi thường lớn nhất từng được biết đến đối với một quốc gia. Tòa trọng tài này được cho là đã thiết kế âm mưu lừa đảo để lừa gạt Nigeria hàng tỷ USD.
Trở lại với vụ việc, Công ty P&ID có thể xin phép để kháng cáo phán quyết hôm 23/10. Tòa án ở London hiện vẫn chưa đưa ra quyết định cuối cùng về hậu quả pháp lý tiếp theo đối với thắng lợi của Nigeria.
Ngài Robin Knowles, thẩm phán trong vụ án cho biết ông muốn nghe thêm phần trình bày, tranh luận từ cả hai bên trước khi quyết định xem có nên hủy bỏ hoàn toàn phán quyết cũ hay tiếp tục đưa ra xét xử.
Trước đó, cơ hội để Nigeria lật ngược phán quyết ban đầu được coi là rất mong manh và các luật sư của nước này liên tục bỏ lỡ thời hạn nộp đơn kháng cáo. Nhưng vào năm 2020, ông Ross Cranston, một thẩm phán của Tòa án tối cao London đã cho họ thêm thời gian để chứng minh các cáo buộc tham nhũng trong vụ án.
Ông Ross Cranston nhận thấy có những dấu hiệu cho thấy Michael Quinn một trong những người sáng lập Công ty P&ID đã đưa ra "lời khai man với tòa án" để "nhấn mạnh rằng P&ID là một doanh nghiệp hợp pháp cũng như có khả năng và sẵn sàng thực hiện hợp đồng".
Quy mô của khoản tiền bồi thường trong phán quyết chống lại Nigeria đã làm nổi bật vai trò của các tòa trọng tài ở London trong việc giải quyết các tranh chấp trị giá hàng tỷ USD. Phán quyết hôm 23/10 đã làm dấy lên những lo ngại xung quanh việc sử dụng rộng rãi tòa trọng tài, một quy trình xử lý bí mật, để giải quyết những vụ kiện quan trọng như vậy.
"Các sự kiện và tình tiết của vụ việc này là một trường hợp đặc biệt nhưng rất thực tế, tạo cơ hội để xem xét liệu tòa trọng tài, vốn có tầm quan trọng và giá trị nổi bật trên thế giới, có cần được chú ý hơn nữa khi giá trị liên quan quá lớn và khi liên can đến một quốc gia," Robin Knowles cho biết.
Đại diện phát ngôn của Chính phủ Nigeria mô tả phán quyết này là một "chiến thắng lịch sử" của đất nước. "Vụ lừa đảo trắng trợn do Công ty P&ID gây ra cuối cùng đã bị vạch trần cho tất cả mọi người đều biết, bất chấp những nỗ lực kiên trì của họ nhằm cản trở việc thông qua công lý. Hãy coi đây là bài học cho bất kỳ bên nào tìm cách lừa gạt người dân Nigeria vì lợi ích riêng của họ", đại diện của Chính phủ Nigeria cho biết.
Nigeria tin tưởng rằng phán quyết hôm 23/10 sẽ vạch ra ranh giới rõ ràng, đảm bảo bất kỳ bên nào cho rằng các quốc gia châu Phi là mục tiêu dễ bị lợi dụng sẽ buộc phải suy nghĩ lại.
Một luật sư của P&ID cho biết công ty này đang "xem xét các bước có thể thực hiện" sau phán quyết. Nick Marsh, luật sư thuộc Văn phòng Luật sư Quinn Emanuel đại diện pháp lý của P&ID, nói rằng: "Mặc dù P&ID hoàn toàn tôn trọng phán quyết của Tòa án Anh nhưng tất nhiên họ rất thất vọng với kết quả này."
Bà Helen Taylor, nghiên cứu viên pháp lý cấp cao tại nhóm phòng chống tham nhũng Spotlight on Corruption chia sẻ rằng: "Thật khó để diễn tả tầm quan trọng của phán quyết này đối với người dân Nigeria, vì triển vọng của cả một kinh tế của cả một quốc gia đã bị bắt làm con tin bởi một phán quyết trọng tài mờ ám cho một dự án khí đốt được xây dựng dựa trên hối lộ và dối trá". Bà nói thêm: "Triển vọng về việc thoát khỏi khoản bồi thường 11 tỷ USD này sẽ là một sự cứu cánh cho Nigeria".
Văn phòng Quinn Emanue này hiện cũng đang đại diện cho phía nước ngoài tấn công pháp lý một doanh nghiệp lớn của Việt Nam trong tranh chấp thương mại quốc tế với những thủ đoạn tinh vi./.