Lươn tính ôn, vị ngọt, có công hiệu bổ khí dưỡng huyết, làm mạnh gân cốt; thích hợp với các chứng lao lực, ho hen, tiêu khát, kiết lỵ, phong thấp đau nhức, thận hư, đau lưng, bổ trí não.
Tuệ Tĩnh đã viết trong Nam dược thần hiệu: Lươn vị ngọt, tính rất ấm, không độc, bổ trung ích khí, chữa băng huyết, khử thấp, trừ phong ấm bụng.
Không chỉ là món ăn ngon, bổ dưỡng, tất cả các bộ phận của con lươn còn có tác dụng chữa bệnh.
Đầu lươn (Thiên ngư đầu): Vị ngọt, tính bình, không độc. Xương đầu đốt cháy chỉ được bệnh lỵ. Xương đầu lươn chữa được chứng tiêu khát, ăn uống không tiêu.
Da lươn (Thiên ngư bì): Chữa người đàn bà có vú kết hạch rắn chắc như đá đau nhức, lấy da lươn đốt cháy thành than, tán nhỏ, uống với rượu nóng lúc đói.
Xương lươn (Thiên ngư cốt): Xương lương đốt cháy thành than, hòa dầu bôi nhọt ác tính, dùng trị phong nhiệt ung độc. Dân gian còn dùng xương lươn rang với cát, tán nhỏ, hòa với nước lọc uống trị được bệnh đau lưng.
Một số món ăn từ lươn có tác dụng chữa bệnh:
Chữa khí huyết hư nhược sau khi sinh: lươn 1 con (250 - 300g), kê nội kim 6g, hành, gừng, nước tương, muối, rượu vang, bột ngọt vừa đủ. Lươn làm thịt, bỏ nội tạng rửa sạch, cắt đoạn dài 6cm, kê nội kim rửa sạch, bỏ vào bát sứ cùng thịt lươn, thêm hành, gừng, rượu, muối, nước tương dùng lửa lớn chưng chín, rắc bột ngọt vào trộn đều là được.
Bổ thần kinh, bổ âm mát gan, thanh nhiệt trừ thấp, phòng chữa viêm gan: lươn 2 con (mỗi con 300g); gia vị, nhân trần 30g; râu ngô, lá dâu, đẳng sâm, táo nhân, huyền sâm, xa tiền tử mỗi vị 15g. Sắc thuốc lấy nước. Làm lươn sạch chặt khúc 2cm, bỏ xương ống, khía, rửa qua nước muối, đổ nước thuốc, lươn, gia vị, nấu lửa nhỏ cho chín rồi ăn nóng.
Tiểu tiện ra máu do âm hư hỏa vượng: lươn 250g bỏ ruột thái mỏng, mướp đắng 250g. Nấu với nước vừa dùng. Ngày chia ăn 2 lần.
Bổ trí não cho người lao động trí óc: đầu lươn 75g, thịt quay 15g, lõi cải 15g, tỏi 5g, dầu ăn 25g, rượu 5g, mỡ gà 3g. Thịt thái lát, lõi cải thái. Rán qua đầu lươn, cho rượu, gia vị nấu đặc sánh rồi cho lõi cải, thịt đun lại cho sôi để ăn. Đầu lươn còn om với thịt ba chỉ, chân gà, cánh vịt, nấm hương, tỏi, gừng, thích hợp với người già khí huyết hư, lú lẫn.
Bồi dưỡng cho người già, trẻ em gầy yếu, sản phụ sau sinh: Vài con lươn to, mổ bụng bỏ ruột, rút chỉ máu dọc sống lưng. Dùng muối làm sạch ướp nước tương, gừng, xì dầu, ít rượu trắng. Chờ cơm sắp cạn trải đều lươn trên mặt cơm, hấp cho chín. Ăn nóng.