“Tàu lượn Gimli” là biệt danh của phi vụ hạ cánh máy bay khẩn cấp nổi tiếng thế giới cách đây 40 năm. Do lỗi kỹ thuật và sai sót của con người, một chiếc Boeing 767 của Air Canada đã hết nhiên liệu ở độ cao 12.497 m. Các phi công đã điều khiển máy bay hạ cánh khẩn cấp xuống một căn cứ không quân cũ.
Kỳ diệu thay, phi công đã hạ cánh thành công mà không gây ra bất kỳ thương tích nghiêm trọng nào cho hành khách và phi hành đoàn. Ngay cả chiếc máy bay sau đó vẫn tiếp tục phục vụ hãng thêm 25 năm.
Ảnh: Bob Pearson
Hai động cơ máy bay đồng loạt ngừng hoạt động trên không
Vào ngày 23/7/1983, chuyến bay 143 của Air Canada cất cánh từ Montreal, Québec, qua Ottawa đến thành phố Edmonton, Alberta của Canada. Chiếc Boeing 737 mới 5 tháng tuổi sẽ thực hiện nhiệm vụ chở 61 hành khách và 8 thành viên phi hành đoàn.
Cơ trưởng của chuyến bay là Robert (Bob) Pearson, 48 tuổi. Ông là phi công dày dạn kinh nghiệm với 15.000 giờ bay, trong đó có 5.200 giờ bay với Boeing 767. Ông cùng từng là một phi công tàu lượn nổi tiếng. Cơ phó là Maurice Quintal, 36 tuổi, với kinh nghiệm hơn 7.000 giờ bay thương mại.
Chiếc máy bay liên quan đến vụ tai nạn. Ảnh: Ted Quackenbush
Hơn một giờ sau khi cất cánh, máy bay bắt đầu gặp sự cố. Khi đang bay ở độ cao khoảng 12.000 m thuộc không phận Red Lake, Ontario, các phi công nhận được cảnh báo áp suất nhiên liệu thấp ở phía bên trái của máy bay.
Các phi công cho rằng đồng hồ đo nhiên liệu bị hỏng (điều đã xảy ra ở chuyến bay trước đó) và tắt báo động, vì đây không phải là điều quá nguy hiểm. Ngoài ra, màn hình của hệ thống máy tính quán lý chuyến bay (FMC) báo rằng máy bay vẫn còn nhiều nhiên liệu.
Tuy nhiên, trong giây lát, chuông báo áp suất nhiên liệu bên phải máy bay cũng vang lên. Thấy tình hình bắt đầu trở nên nghiêm trọng, các phi công quyết định chuyển hướng đến sân bay gần nhất là Winnipeg, cách đó 193 km.
Khi máy bay bắt đầu hạ độ cao thì hệ thống báo động buồng lái réo lớn, cảnh báo máy bay đã hết sạch nhiên liệu. Tất cả các động cơ lần lượt ngừng hoạt động, khiến máy bay mất hết lực đẩy.
Vẫn chưa hết, chiếc Boeing 767 là một trong những chiếc máy bay phản lực đầu tiên sử dụng hệ thống thiết bị điện tử, vận hành nhờ điện được tạo ra từ động cơ máy bay. Như vậy, khi động cơ ngừng hoạt động, tất cả các thiết bị khác đều tắt theo. Màn hình trong buồng lái lúc này không còn hiển thị bất cứ thông tin gì.
May thay, một turbin khí ram (RAT) được trang bị trên máy bay đủ để cung cấp điện cho các thiết bị khẩn cấp, phục vụ cho quá trình hạ cánh. Nó cũng hỗ trợ thuỷ lực để phi hành đoàn điều khiển máy bay.
Song, theo tính toán của Cơ phó Maurice Quintal, máy may không thể cầm cự đủ lâu để bay đến sân bay Winnipeg. Vì thế, cơ trưởng đã quyết định chọn một căn cứ không quân cũ ở Gimli, cách đó 72 km.
Hình ảnh mô phỏng lại chuyến bay 143.
Máy bay biến thành tàu lượn hạ cánh thần kỳ
Mặc dù căn cứ đã dừng hoạt động và không có dịch vụ hạ cánh khẩn cấp, nhưng đây là lựa chọn khả thi nhất trong tình huống ngàn cân treo sợi tóc. Tuy nhiên, cả hai phi công đều không biết rằng căn cứ đã bị biến thành đường đua và đang tổ chức một giải đua xe vào ngày hôm đó. Những người ở dưới đất không hề biết có một con chim sắt khổng lồ đang tiến về phía họ.
Các phi công cũng nhận ra rằng họ đang bay quá nhanh và quá cao so với đường băng cần đáp. Với kinh nghiệm của một phi công tàu lượn, cơ trưởng đã điều khiển cho chiếc máy bay lượn ngang để giảm độ cao và tốc độ.
Khi chiếc máy bay bắt đầu tiếp đất, phi công cố gắng hết sức kéo phanh. Lốp xe bắt đầu nổ tung, mũi máy bay cà xuống đất tạo thêm ma sát, làm giảm tốc độ máy bay. Cuối cùng, chiếc máy bay đã hạ cánh một cách thần kỳ và bảo toàn tính mạng cho 69 người.
Ảnh: Ken Spicer
Sau vụ tai nạn, các nhà điều tra phát hiện máy bay khi đó chỉ còn 64 lít nhiên liệu. Tất cả là do hàng loạt lỗi kỹ thuật cộng với sai sót của con người. Trước hết là hệ thống chỉ báo nhiên liệu gặp vấn đề. Thứ hai là lỗi quy đổi nhầm đơn vị đo nhiên liệu, khi phi hành đoàn tính bằng pound thay vì kg. Vì vậy, thay vì đổ đầy 20.088 lít nhiên liệu cần thiết cho chuyến bay trở về Edmonton, chiếc máy bay cất cánh khi còn chưa đến 5.000 lít.
Cơ trưởng Robert Pearson chụp ảnh cùng người hâm mộ nhí.
Sau cuộc điều tra nội bộ, cơ trưởng, cơ phó và công nhân bảo trì phải chịu kỷ luật. Hai năm sau, các phi công mới được Liên đoàn Hàng không Quốc tế khen thưởng vì đã xuất sắc cứu mạng 69 người trên chuyến bay 143. Chính chiếc Boeing 767 sau đó cũng được sửa sang và trở lại hoạt động cho hãng đến năm 2008.