Tiêm kích F-16 đã chính thức thực chiến ở Ukraine khi chúng được huy động để đánh chặn tên lửa Nga trong cuộc tập kích hôm 26/8.
“Chúng tôi đã đẩy lùi một số tên lửa và máy bay không người lái bằng tiêm kích F-16 trong cuộc tấn công lớn này. Chúng tôi biết ơn các đối tác đã cung cấp F-16. Tất nhiên, điều này là không đủ, Ukraine chỉ có một số ít máy bay, và chúng tôi phải đào tạo thêm các phi công”, Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết trong cuộc họp báo ngày 27/8.
Ukraine nhận được lô máy bay F-16 từ các đối tác NATO hồi đầu tháng 8. Những chiếc máy bay này có tháp chuyên dụng, cho thấy chúng được trang bị một số biện pháp tác chiến điện tử để tự vệ. Tuy nhiên, đó không phải là toàn bộ câu chuyện.
Một máy bay F-16. Ảnh: AFP
Hệ thống EW của F-16 ở Ukraine có gì đặc biệt?
Không quân Mỹ (USAF) đã tăng cường khả năng tác chiến điện tử những chiếc máy bay F-16 chuyển cho Ukraine. Phi đội tác chiến điện tử (EWS) số 68 của Không quân Mỹ là đơn vị phụ trách nhiệm vụ này, phối hợp cùng các đối tác Đan Mạch và Na Uy – những nước trực tiếp cung cấp F-16 cho Kiev.
Phi đội ESW 68 nhấn mạnh tầm quan trọng của tác chiến điện tử trong cuộc xung đột đang diễn ra ở Ukraine, nói rằng cả lực lượng vũ trang của Nga và Ukraine đều phụ thuộc rất nhiều vào quyền truy cập không bị hạn chế vào phổ điện từ để đạt được mục tiêu của họ và liên tục sử dụng các chiến thuật áp chế điện tử, chẳng hạn như giả mạo và gây nhiễu, để giành được ưu thế.
“Cùng với việc chuyển giao F-16 từ Đan Mạch, Na Uy và Hà Lan, khả năng tác chiến điện tử của những máy bay này cũng được điều chỉnh để phù hợp với điều kiện tác chiến ở Ukraine”, Phi đội 68 cho biết trong một tuyên bố ngày 26/8.
Trong những năm tới, Ukraine dự kiến sẽ nhận được tổng cộng khoảng 90 máy bay F-16 AM/BM từ Đan Mạch, Hà Lan, Bỉ và Na Uy.
Trong chiến trường có nhiều rủi ro với các hoạt động tác chiến điện tử, sự linh động và linh hoạt đóng vai trò rất quan trọng. Các bên thường sử dụng chiến thuật gây nhiễu để phá vỡ quyền truy cập của đối phương vào phổ điện từ, chặn các khả năng liên lạc và dẫn đường quan trọng. Hệ thống tác chiến điện tử của F-16 cần được lập trình lại để có thể sử dụng chống lại các mối đe dọa liên tục thay đổi từ Nga. Tuy nhiên, Không quân Mỹ không tiết lộ hệ thống EW của chúng được hiện đại hóa những gì.
Nói về việc lập trình lại hệ thống EW cho F-16 của Ukraine, Cựu Thống chế Không quân Ấn Độ Anil Chopra nói rằng, “Điều này có lợi cho cả Mỹ và Ukraine. Họ cần bảo vệ tần số của mình khỏi các mối đe dọa từ Nga - nước cũng sử dụng các công cụ tình báo điện tử tiên tiến. Các công cụ này ghi lại mọi thứ. Mỹ đã lập trình lại hệ thống EW của F-16, do đó sẽ không có quá nhiều thông tin bị rơi vào tay Nga”.
Lợi ích của Mỹ
“Máy bay được gửi đến Ukraine là phiên bản cũ cần được nâng cấp. Washington hiểu rõ việc nâng cấp thành phần EW sẽ có lợi hơn là nâng cấp radar. Mỹ không cung cấp vũ khí tầm xa cho máy bay F-16 của Ukraine. Họ biết rằng những máy bay này sẽ chỉ đóng vai trò phòng thủ, vì vậy điều quan trọng là tăng cường khả năng tác chiến điện tử”, ông Chopra nói thêm
Ông giải thích rằng thư viện mối đe dọa của những chiếc F-16 cũ này sẽ được cập nhật thông tin về các hệ thống quân sự mới nhất của Nga triển khai cách tiền tuyến khoảng 300 km.
Ukraine sẽ cung cấp cho Mỹ dữ liệu mà họ thu được từ cuộc xung đột thực tế để giúp tăng cường và mở rộng khả năng tác chiến điện tử mà cả 2 quốc gia, cũng như các nước bằng hữu và đối tác khác, đều có quyền truy cập.
Theo yêu cầu của Không quân Mỹ, các chuyên gia của Phi đội ESW 68 phải tối ưu hóa hệ thống EW trên F-16 bằng các thông tin từ Đan Mạch và Na Uy.
Phi đội 68 gặp phải 2 thách thức: thứ nhất, hệ thống dành cho F-16 được chuyển giao cho Ukraine không có trong kho của Mỹ và thứ hai, thời hạn để tối ưu hóa các hệ thống EW này rất gấp rút để đảm bảo lịch trình giao máy bay.
Trước tiên họ phải tìm hiểu về hệ thống EW vốn không quen thuộc với họ, sau đó sử dụng dữ liệu từ Đan Mạch và Na Uy để lập trình lại nó nhằm chống lại các mối đe dọa của Nga.
Việc nâng cấp EW diễn ra trong bối cảnh một số quan chức và nhà phân tích lên tiếng lo ngại về F-16. Họ cho rằng máy bay này không thể là giải pháp nhanh chóng để tiến hành các hoạt động tấn công hoặc nhắm vào máy bay phản lực của Nga. Thay vào đó, F-16 sẽ được sử dụng cho các vai trò phòng không, ngăn chặn các cuộc tấn công bằng UAV và tên lửa của Nga vào cơ sở hạ tầng dân sự của Ukraine. Việc lập trình lại hệ thống EW sẽ nâng cao khả năng sống sót của những chiếc F-16 này trong tương lai.
“Một chiếc F-16 với hệ thống EW được lập trình lại sẽ không thể đạt được sự thống trị trên không, nhưng nó có thể mang lại một số ưu thế để đạt được mục tiêu có tầm quan trọng và tác động chiến lược”, lãnh đạo EWS 68 cho biết.
Việc lập trình lại các hệ thống tác chiến điện tử của F-16 sẽ không khiến chúng trở nên bất khả chiến bại trước mọi mối đe dọa. Tuy nhiên, xét đến việc Không quân Ukraine hoạt động trong môi trường phòng không dày đặc và tích cực nhất trên thế giới, điều này có thể mang lại lợi thế sống còn quan trọng. Nó cũng sẽ cung cấp thông tin đáng giá cho Mỹ và các đồng minh để xử lý các tình huống bất ngờ tiềm ẩn trong tương lai.