Lưu ý cách cúng ông Công ông Táo ở ba miền để cả năm no ấm

Lễ cúng ở Miền Bắc

Người miền Bắc thường cúng ông Công ông Táo khá sớm. Thông thường, các gia đình đã chuẩn bị làm lễ từ khoảng 20 tháng Chạp và muộn nhất là trước 12h trưa ngày 23 tháng Chạp, bởi họ quan niệm rằng sau giờ đó, ông Công ông Táo đã về chầu trời.

Theo nghiên cứu của GS Ngô Đức Thịnh - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn văn hóa tín ngưỡng Việt Nam, người miền Bắc quan niệm lễ vật cúng ông Công ông Táo thường có:

Mũ ông Công ba cỗ: Hai mũ của hai Táo ông và một mũ của Táo bà. Mũ dành cho các ông Táo thì có hai cánh chuồn, mũ Táo bà thì không có cánh chuồn. 

Để giản tiện, nhiều người chỉ cúng tượng trưng một cỗ mũ ông Công (có hai cánh chuồn) lại kèm theo một chiếc áo và một đôi hia bằng giấy.

Bộ mũ áo trong lễ cúng ông Công ông Táo của người dân ở miền Bắc.

Đây cũng là dịp để các gia đình miền Bắc dọn dẹp sạch trên bàn thờ trong gia đình, lau chùi bát hương để chuẩn bị đón năm mới.

Mâm cỗ cúng Táo quân ở miền Bắc. Ảnh: T.L

Thông thường một mâm cỗ đầy đủ nhất thường có: 1 đĩa gạo, 1 đĩa muối, thịt gà, 1 bát canh, 1 đĩa xào thập cẩm, 1 đĩa giò, 1 đĩa xôi, 1 đĩa hoa quả, 3 chén rượu, 1 quả cau, lá trầu, 1 lọ hoa, 1 tập giấy tiền, vàng mã.

Một thứ không thể thiếu là cá chép (còn sống hoặc cũng có thể dùng loại vàng mã) để làm phương tiện cho “Vua Bếp” lên chầu trời.

Sau khi cúng xong, gia chủ sẽ hóa vàng đồ lễ. Nếu có cá sống thì sẽ đem thả xuống sông, hồ...

Lễ cúng Táo quân ở Miền Nam

Ngoài những vật phẩm cúng chủ đạo trên, người miền Nam có thêm một đĩa đậu phộng, kẹo vừng đen (kẹo thèo lèo) và một bộ “cò bay, ngựa chạy” (cò bay, ngựa chạy là hình con cò và con ngựa cắt bằng giấy, không phải áo mũ có khung tre cầu kỳ như miền Bắc).

Mâm cúng ông Công ông Táo ở miền Nam thường có đĩa kẹo. Ảnh: T.L

Một số nơi còn nấu thêm chè xôi hoặc nếu không thì chỉ là mâm trái cây đơn giản để cúng Táo quân. Một số nơi có thể không mua cá chép thả trong chậu rồi thả ra sông.

Tại miền Nam, người dân cũng thường tiễn ông Táo vào buổi tối, từ 8h đến 11h đêm.

Lễ cúng Táo quân ở miền Trung

Người miền Trung thường làm lễ tiễn Táo quân vào ngày 23 tháng Chạp rất trọng thể. Việc đầu tiên là phải thay cát mới trong lư hương và lau dọn bàn thờ ông Táo sạch sẽ.

Ở miền Trung, ngoài một mâm cỗ mặn, người dân thường cúng 1 con ngựa bằng giấy với yên, cương đầy đủ.

Ảnh: T.L

Sau khi cúng xong, tượng 3 Táo quân cũ bằng đất nung được tiễn khỏi bàn thờ bếp và đặt cạnh các am miếu ở đầu xóm hay ở dưới gốc cây cổ thụ ngã ba đường. 

Tiếp đó, người dân sẽ rước tượng 3 Táo quân mới lên bàn thờ để bắt đầu một năm làm việc tiếp theo.

Người dân Huế còn có tục dựng cây nêu trước sân nhà hay sân đình trong sáng 23 tháng Chạp.