Lưu Minh Vũ: 'Bi kịch' của má Quỳnh ít được nhắc tới

 Gia đình nhà thơ Lưu Quang Vũ-Xuân Quỳnh thông báo hai đêm thơ-nhạc-kịch “Hoa cúc xanh” vào 5-6/10 dành tưởng nhớ nhà thơ Xuân Quỳnh nhân kỷ niệm 80 năm sinh của bà. So với đêm Lưu Quang Vũ-Xuân Quỳnh: Tình yêu ở lại vào bốn năm trước, chương trình này có gì khác biệt?

Tôi nghĩ chắc chắn chương trình lần này sẽ khác. Trong đêm tưởng nhớ Tình yêu ở lại tôi tham gia vào nhóm sản xuất chương trình, còn lần này Hoa cúc xanh quy tụ ê-kíp chuyên nghiệp hơn. Đêm tưởng nhớ Lưu Quang Vũ-Xuân Quỳnh dành để phát trên truyền hình, còn lần này là sự kiện nghệ thuật, sự kiện văn hóa - nghệ thuật lớn. Hoa cúc xanh được quay và phát sóng lại. Ê-kíp làm Hoa cúc xanh quy tụ những nghệ sĩ có sự sáng tạo nghệ thuật rất lớn, những NSND, NSƯT chắc chắn làm được những điều mà chúng tôi mong mỏi nhất. Hoa cúc xanh có nhiều điều mới, mang cảm xúc mới đến cho cho khán giả được xem trực tiếp tại khán phòng Nhà hát Lớn.

Đại diện gia đình tự tin nói về những khía cạnh mới trong đêm Hoa cúc xanh. Vậy theo anh, khán giả có thể trông đợi gì mới mẻ trong chương trình đặc biệt kỷ niệm Xuân Quỳnh?

Về nhà thơ Xuân Quỳnh, tôi nghĩ không có quá nhiều điều mới bởi mọi người khai thác cũng tương đối nhiều. Tất cả thơ của bà in cũng gần hết rồi. Muốn thấy cuộc sống của nhà thơ Xuân Quỳnh thì hãy đọc thơ của bà, ta có thể thấy cuộc sống, suy nghĩ, những giai đoạn trưởng thành, từ yêu rồi đổ vỡ rồi lại yêu, lại đổ vỡ, lại có chồng con. Tuy nhiên, khi người ta nhìn lại, rõ ràng có những điều không được nhắc đến khi Xuân Quỳnh đứng cạnh Lưu Quang Vũ, tôi hy vọng Hoa cúc xanh sẽ nhắc đến, và nhắc đến một cách có cảm xúc nhất, để những người đã biết về Xuân Quỳnh cũng thấy những gì tươi mới, lạ hơn.

Xuân Quỳnh làm thơ, viết truyện, vậy anh thích mảng sáng tác nào nhất của bà?

Nhà thơ Xuân Quỳnh viết về tình yêu rất hay, viết về con, về phụ nữ, về thân phận của nhà thơ, thân phận người phụ nữ làm thơ cũng rất hay. Bài Chuồn chuồn báo bão, Hoa dại núi Hoàng Liên… rất hay, có thể người ta biết thôi nhưng ít nhắc tới.

Tôi thích mảng thơ viết về tình yêu hơn, thêm truyện cho thiếu nhi nữa. Giải thưởng Hồ Chí Minh trao cho nhà thơ Xuân Quỳnh cũng có tập thơ cho thiếu nhi Bầu trời trong quả trứng. Nhiều truyện thiếu nhi má Quỳnh viết đều xuất phát từ câu chuyện có thật, từ bà bán bỏng ở trường, thầy giáo dạy vẽ...

Đọc Con sáo của Hoàn, tôi nhìn thấy hình bóng Tuấn Anh (con riêng của Xuân Quỳnh và nghệ sĩ violon Lưu Tuấn-PV). Hay Bến tàu trong thành phố là câu chuyện về tôi, hồi bé không biết nhưng sau này đọc lại mới thấy khung cảnh tuổi thơ của tôi được má đã đưa vào truyện.

Anh nhắc nhiều về sự hi sinh của má Xuân Quỳnh dành cho chồng con. Sự hi sinh thể hiện ở những khía cạnh nào vậy?

Nhà hát Tuổi trẻ vừa làm nhạc kịch Sóng dựa trên cuộc đời nhà thơ Xuân Quỳnh. Cuộc đời của má Quỳnh làm kịch cũng rất hay, tuy nhiên cũng không có nhiều yếu tố kịch cho lắm. Đạo diễn khai thác bi kịch lúc bà chia tay gia đình cũ để đến với gia đình mới, coi đó là tính kịch. Còn sau này khi bà lấy ông Lưu Quang Vũ rồi thì hết chất kịch. Bà trở thành người phụ nữ Việt Nam bình thường, tháo vát vì chồng vì con.

Nhưng có một bi kịch, một sự hi sinh rất lớn ở chỗ, lúc ấy nhà thơ Xuân Quỳnh dường như mất tên, tức là không còn nhà thơ Xuân Quỳnh nữa mà chỉ là vợ Lưu Quang Vũ. Đấy là bi kịch và bà sẵn sàng hi sinh, sẵn sàng lùi xuống dưới để cho ông Vũ phát triển. Má Quỳnh nấu cơm, rửa bát, giặt giũ, hi sinh tất cả để chăm lo cho ông Vũ phát triển sự nghiệp. Đấy là sự hi sinh, là bi kịch nhất của nhà thơ Xuân Quỳnh mà vở Sóng chưa nói được hết.

Đêm thơ nhạc kịch Hoa cúc xanh có lẽ cũng rất khó thể hiện những điều đấy, nhưng tôi mong mọi người vẫn nhắc để hiểu sự hi sinh của Xuân Quỳnh cực kỳ lớn. Đây cũng là điều mà những người phụ nữ Việt Nam bình thường rất giỏi, họ luôn hi sinh vì chồng con. Má Quỳnh có những câu thơ rất hay như: “Anh là mặt trời, em chỉ là hạt muối/Một chút mặn giữa đại dương vời vợi/Loài rong rêu chưa ai biết bao giờ/Em chỉ là ngọn cỏ dưới chân qua/Là hạt bụi vô tình trên áo/Nhưng nếu sáng nay em chẳng đong được gạo/Chắc chắn buổi chiều anh không có cơm ăn” (Thơ vui về phái yếu).

Những điều đó khó có thể làm bật lên được ngay, tuy nhiên dần dần ta khai thác được cũng hay chứ không khai thác hết được trong một vài chương trình. Qua nhiều năm người ta lại nhìn thấy những điều khác nữa. Biết đâu thế hệ trẻ sau này sẽ nhìn Xuân Quỳnh và thấy sao mà bà dại thế, hi sinh nhiều thế (cười).

Vụ tai nạn cướp đi cùng lúc ba người thân trong gia đình khiến Lưu Minh Vũ khó nguôi ngoai, khi mỗi lần nhắc tới bố, má và em trai. Hồi nhỏ, sau khi bố mẹ chia tay, Lưu Minh Vũ có quãng thời gian dài sống cùng bố và má Quỳnh.

Công chúng luôn biết tới tình cảm ấm áp của anh dành cho nhà thơ Xuân Quỳnh. Anh có chịu ảnh hưởng một chút gì về tính cách của má Quỳnh không?

Có lẽ cho đến bây giờ điều đọng lại với mình nhất là tình yêu lao động. Má bắt mình lao động, bắt phải làm việc, từ việc nhà đến việc học, trẻ con phải lao động. Hồi đó tôi lao động rồi yêu lao động, không ngại từ quét cầu thang nhà tập thể cho tới các việc khác, các anh em chia nhau ra làm và không ngại gì cả. Khi yêu lao động mình sẽ trân quý sự lao động của người khác, bởi Một hạt thóc vàng chín giọt mồ hôi.

Những sản phẩm mặc dù rất nhỏ nhưng là sản phẩm của người khác làm ra mình trân quý, có vậy người ta sẽ tôn trọng những thứ mình làm ra. Đó là nét đẹp rất dân gian. Bà không nói đâu chỉ dạy làm việc, dạy nấu cơm, giặt giũ để sau này biết giúp gia đình khi lớn lên làm cha…

Bên cạnh sự quan tâm dành cho các con, đặc biệt là đối với con riêng của chồng qua một số bài thơ, truyện ngắn, nhà thơ Xuân Quỳnh có thường xuyên nói lời yêu thương dành cho anh không?

Tôi cũng không nhớ má có nói hay không, vì dù sao mình vẫn là con riêng nói ra e không dễ gì. Còn những hành động yêu thương, bây giờ nhớ lại chính là việc bà mua quà cho các con.

Đi đâu thì cũng phải mua quà cho đủ ba đứa, thằng bé nhất (Lưu Quỳnh Thơ- con của Lưu Quang Vũ và Xuân Quỳnh-PV) thì được nhiều hơn chút, còn của hai thằng anh (Minh Vũ-Anh Tuấn-PV) đều bằng nhau, nào kẹo bánh, quần áo đầy đủ. Hồi má đi Nga về có mua máy ảnh, giấy ảnh, phim cho tôi. Ngày ấy khó khăn nên mọi thứ trong đời sống, ăn uống đều phải cố gắng chắt chiu lắm. Nhưng má cũng chăm lo mua vải rồi dẫn tôi ra thợ may đo quần áo.

Trở lại với hình ảnh của một Lưu Minh Vũ ở VTV3, dường như anh “phát tướng” hơn nhiều. Có phải vì không lên hình nữa nên anh không cần giữ gìn hình ảnh?

(Cười) Mỗi người một quan điểm, và mình sống thế nào cho thoải mái nhất, vẫn khỏe mạnh và sống tốt là được. Tôi không quan tâm tới ngoại hình. Tôi tâm niệm sống sao cho thanh thản, thoải mái, cho đỡ đau đầu nhất là được.

Cảm ơn anh!