Mối nhân duyên giữa hai vĩ nhân
Tục truyền lại rằng, hoàng thái hậu Quang Thục lúc trước có mơ thấy ngọc hoàng sai một tiên đồng xuống làm con mình. Tiên đồng này không chịu, bị Ngọc Hoàng ném hốt ngọc vào trán cho chảy máu, lúc đó mới phụng phịu, đòi phải có bạn xuống cùng.
Thế là ngọc hoàng mới sai một tiên đồng khác cùng hạ phàm. Tiên đồng này cũng không đồng ý, liền bị Ngọc Hoàng vỗ cho lệch vai.
Về sau, hoàng thái hậu có mang rồi sinh ra đứa con trai có vết bớt đỏ ở trán, giống như tiên đồng bị ném hốt ngọc vào đầu như giấc mơ nọ. Tương truyền, đó chính là vua Lê Thánh Tông.
Đến khi Lương Thế Vinh đỗ trạng, hoàng thái hậu ngắm dáng hình của ông giống với tiên đồng còn lại trong giấc mơ nọ, liền lấy làm lạ, kể lại với vua, vua cũng cho việc ấy là lạ. Vả lại, vua cũng thích thư từ văn chương của vị trạng họ Lương, mới cho ông luôn luôn ở gần mình để giúp việc thư từ.
Mối quan hệ vua tôi khăng khít dần, thân thiết đến nỗi vua Lê Thánh Tông tranh thủ mọi cơ hội để "trêu đùa", "đánh đố" vị thần tử này.
Lê Thánh Tông trong trang phục cổn miện tế trời_minh họa Duy Trần
Nhưng Lương Thế Vinh cũng chẳng phải tay vừa, không chỉ ứng đáp trôi chảy, ông còn thể hiện được cả sự thông minh, hài hước của mình qua mỗi câu nói. Có những câu chuyện giữa hai vị vua tôi này trở thành giai thoại được truyền tụng mãi về sau.
Vế đối chỉnh, nhưng "minh họa" cũng phải chỉnh
Một lần, vua Lê Thánh tông đi kinh lý vùng Nam Sơn hạ, ghé thăm làng Cao Hương, huyện Vụ Bản, quê hương của trạng nguyên Lương Thế Vinh, bấy giờ cũng đang theo hầu vua.
Khi vua đến thăm chùa làng đương lúc sư cụ bận tụng kinh. Bỗng sư cụ đánh rơi chiếc quạt xuống đất nhưng vẫn tiếp tục, sau đó lấy tay ra hiện cho chú tiểu cúi xuống nhặt, nhưng một vị quan tùy tòng của Lê Thánh Tông đã nhanh tay làm hộ.
Vua Lê Thánh tông thấy vậy, liền nghĩ ra một vế đối như sau:
"Đường thượng tung kinh, sư sử sứ…".
Nghĩa là:
Trên bục đọc kinh, nhà sư sai khiến được sứ (quan).
Câu này oái oăm ở ba chữ "sư sử sứ", khiến các quan đều chịu, không nghĩ ra được gì. Trạng nguyên Lương Thế Vinh cứ để họ suy nghĩ chán chê, còn mình thì ung dung uống rượu, không nói năng chi cả. Vua Thánh Tông quay sang chỉ đích danh ông, với hy vọng đưa ông đến thế bí:
-Thế nào, quan trạng đối được câu này chăng?
Trạng cười trừ:
-Đối thì đối được, nhưng giờ chưa phải lúc.
Vua lấy làm tò mò lắm, hỏi là lúc nào, nhưng trạng không trả lời. Hồi lâu sau, Lương Thế Vinh lấy cớ say, sai lính gọi bà trạng tới, rồi sau đó xin phép vua, vịn vào vợ mà về. Vua thấy trạng mọi khi giỏi ứng đối, thế mà đến bây giờ vẫn chưa đối được câu của mình, tưởng ông "đánh bài chuồn", lấy làm đắc ý lắm, liền giục:
-Thế nào, đối được hay không thì nói đã rồi hẵng về chứ!
Vinh gãi đầu rồi đáp ngập ngừng:
-Dạ,muôn tâu…thần…đối rồi đấy chứ ạ.
Vua và các quan lấy làm lạ, bèn hỏi trạng vế đối ấy là làm sao. Trạng liền chỉ vào vợ mình, dõng dạc đọc, nào có dáng vẻ của người say:
"Đình tiền túy tửu, phụ phù phu."
Nghĩa là:
Trước sân say rượu, vợ dìu chồng.
Về đối rất chỉnh, cả câu chữ lẫn…ngữ cảnh, khiến cho vua bật cười, liền ban thưởng rất hậu.
Thánh quân minh đế
Lương Thế Vinh_nguồn:wiki
Lê Thánh Tông biết Lương Thế Vinh thưở bé nghịch ngợm, hay tắm sông hồ, giỏi bơi lội, nên một hôm chơi thuyền có trạng Lường và các quan lại theo hầu, vua liền giả vờ say rượu rồi…đẩy tòm ông rơi xuống sông, sau đó tiếp tục cho thuyền chèo đi chỗ khác.
Không ngờ Lương Thế Vinh rơi xuống, liền lặn một hơi thật xa, rồi đến một chỗ vắng bơi lên bờ, sau đó núp vào bụi rậm để không ai nhìn thấy.
Vua chờ mãi không thấy trạng trồi đầu lên. Mặt nước mênh mông không một cái sủi tăm. Bấy giờ mới hoảng hồn, vội cho quân lính nhảy xuống tìm vớt, nhưng cũng mãi chẳng thấy đâu.
Vua hết sức ân hận vì lối chơi đùa quá quắt của mình, thậm chí còn muốn khóc, thì tự nhiên thấy Lương Thế Vinh từ dưới nước lên ngóc đầu lên cười ngất.
Trạng Lương Thế Vinh. Ảnh kienthuc.net.vn
Khi lên đến thuyền rồi, Vinh vẫn cười. Vua vừa mừng vừa giận, liền hỏi:
-Trẫm tưởng khanh ở dưới sông rất tốt, sao còn lên bờ?
Trạng mới tâu:
-Thần ở dưới nước lâu là vì gặp một chuyện rất kì lạ. Thần gặp cụ Khuất Nguyên. Cụ hỏi thần xuống làm gì. Thần thưa dối là thần chán đời muốn chết.
Nghe qua, cụ tròn xoe mắt mắng thần: "Mày là thằng điên! Tao gặp Sở Hoài Vương và Khoảnh Tương Vương hôn quân vô đạo, mới bỏ nước bỏ dân trầm mình ở sông Mịch La. Chứ mày gặp được bậc thánh quân minh đế, sao còn định vớ vẩn cái gì!" Thế rồi cụ đá thần một cái, thần mới về đây.
Lê Thánh Tông nghe xong, thấy trạng không trách mà còn…nịnh khéo mình, liền cười lớn rồi thưởng cho vàng lụa và trọng dụng trạng hơn nữa.
Lời bình:
Lương Thế Vinh quả là vị trạng khôn khéo, biết tùy cơ ứng xử. Ông nịnh vua cũng không phải nịnh sai. Dưới một triều đại mà quân thần hòa ái, vua sáng tôi hiền, lẽ tất nhiên sẽ mang đến một thời kì thịnh trị.
Nguồn tham khảo
- Lịch triều hiến chương loại chí (NXB Trẻ_2014)
- Giai thoại văn học Việt Nam (NXB Văn học_1988)