Mẫu cá mập ma sơ sinh ở độ sâu 1.200 m được phát hiện (Ảnh: Brit Finucci).
Cá mập ma, hay còn được biết đến với tên khoa học là "Chimaera", là một trong những loài sinh vật huyền bí và hiếm gặp nhất tại đại dương. Mặc dù chúng có họ hàng với cá mập và cá đuối, cá mập ma đã tách khỏi chi này từ khoảng 300 triệu năm trước và là hậu duệ của một tổ tiên chung sống từ gần 400 triệu năm về trước.
Đặc điểm sinh học độc đáo, kích thước gần bằng người trưởng thành
Với cơ thể mềm mại, thuôn dài, và phần đầu đặc trưng chứa nhiều tế bào giác quan, cá mập ma sở hữu vây có hình dạng như đôi cánh, hỗ trợ chúng di chuyển linh hoạt trong nước. Đặc biệt, trên đầu chúng có các cảm biến nhạy bén giúp xác định con mồi qua cảm nhận chuyển động của dòng nước.
Môi trường sống của loài cá mập ma nằm ở sâu dưới đáy biển, khiến việc nghiên cứu và theo dõi chúng trở nên khó khăn
Loài cá mập ma có kích thước khi trưởng thành có thể đạt tới 1,5 m. Da của chúng trơn mịn, không có vảy và thường không có túi khí để điều chỉnh khả năng nổi. Để tự vệ, chúng sở hữu một gai độc ở phần vây lưng, giúp ngăn chặn các loài săn mồi khi di chuyển qua dòng nước.
Cá mập ma sống chủ yếu ở các tầng nước sâu, có thể xuống tới 2.600 m. Chúng thường không xuất hiện ở độ sâu dưới 200 m, khiến việc nghiên cứu về loài này gặp nhiều khó khăn. Khác với hình ảnh đáng sợ gắn liền với tên gọi, cá mập ma chủ yếu ăn các loài nhuyễn thể và sinh vật nhỏ, thay vì săn các loài động vật lớn.
Theo các nhà khoa học thuộc ĐH Victoria Wellington, New Zealand, cá mập ma cái có khả năng lưu trữ tinh trùng của con đực để dùng dần. Nghiên cứu cho thấy, cá mập ma cái sở hữu 2 tử cung, 2 buồng trứng và 2 ống dẫn trứng giống như các loài cá mập khác. Nhưng cá mập ma đực lại sở hữu cơ quan sinh dục đặc biệt, có thể co rút lại trên trán. Ngoài ra, cơ quan sinh sản nằm trên đầu của con đực có móc, để vây của cá cái có thể bám lại khi chúng đang thực hiện nhiệm vụ giao phối.
Giống loài bí ẩn bậc nhất đại dương
Trong chuyến khảo sát biển sâu của NIWA, cá thể cá mập ma sơ sinh đã mắc vào lưới của nhóm nghiên cứu tại độ sâu hơn 1.000 m. Cơ thể của cá thể này trông như thể được cấu tạo từ thạch, với đầu nhọn và đôi mắt đen lớn đặc trưng. Các chuyên gia xác định rằng cá mập ma sơ sinh vẫn đang trong giai đoạn mới nở, do bụng của nó còn chứa đầy lòng đỏ trứng, giống như nhiều loài cá mập và cá đuối khác.
Theo bà Brit Finucci, thành viên của nhóm nghiên cứu tại NIWA, đây là lần hiếm hoi các nhà khoa học được nhìn thấy một cá thể cá mập ma non. Điều này giúp mở ra nhiều cơ hội nghiên cứu về giai đoạn phát triển sơ sinh của loài cá mập này, bổ sung kiến thức so với những gì đã biết từ các mẫu vật trưởng thành.
Cá mập ma đực (hình trên) và cá mập ma cái (hình dưới).
Phát hiện này không chỉ làm sáng tỏ thêm về đặc điểm sinh học của cá mập ma mà còn giúp các nhà khoa học tìm hiểu sâu hơn về quá trình phát triển của loài này từ khi còn nhỏ đến khi trưởng thành. Nghiên cứu sẽ tập trung vào việc so sánh màu sắc, kích thước và thói quen ăn uống của cá mập ma ở từng giai đoạn phát triển. Những thông tin này có thể giúp định hình hiểu biết mới về loài sinh vật bí ẩn vốn rất khó tiếp cận và theo dõi.
Cá mập ma phần lớn sinh sống ở các vùng nước sâu của đại dương ôn đới. Điều này khiến việc nghiên cứu và quan sát chúng trở nên rất khó khăn, thậm chí nhiều loài còn chưa được biết đến đầy đủ. Trước đây, các nhà khoa học từng nghĩ cá mập ma là một loài duy nhất phân bố khắp đại dương. Tuy nhiên, nghiên cứu sau đó đã chỉ ra rằng tồn tại nhiều loài cá mập ma khác nhau về mặt di truyền và hình thái.
Bà Finucci chia sẻ rằng môi trường sống của cá mập ma chính là yếu tố khiến việc thu thập thông tin về chúng trở nên khó khăn. Sự bí ẩn này đã tạo nên sức hấp dẫn cho mỗi khám phá mới về loài sinh vật hiếm gặp này.
Phát hiện về cá mập ma sơ sinh tại vùng biển sâu của New Zealand đã mở ra một hướng nghiên cứu mới về loài sinh vật này. Từ việc tìm hiểu đặc điểm sinh học đến nghiên cứu quá trình phát triển của chúng, những thông tin thu được sẽ góp phần làm sáng tỏ thêm về các loài sinh vật sinh sống ở độ sâu thẳm của đại dương - một thế giới đầy bí ẩn và ít được khám phá.
Trong tương lai, các nhà khoa học hy vọng sẽ có thêm nhiều cơ hội nghiên cứu để hiểu rõ hơn về các đặc điểm sinh thái và môi trường sống của cá mập ma, qua đó giúp bảo vệ và duy trì sự tồn tại của loài sinh vật độc đáo này trong hệ sinh thái biển.
(Tổng hợp)
