Đến với các tỉnh vùng núi Tây Bắc, bạn sẽ được thưởng thức nhiều món ngon đậm chất núi rừng ở nơi đây. Có một điều đặc biệt đó là bạn sẽ dễ dàng nhận ra hương vị của các món ăn này đều có mùi thơm kích thích vị giác và khứu giác, vô cùng đặc trưng. Có thể bạn đang được thưởng thức những món ăn được nêm nếm gia vị chẩm chéo.
Chẩm chéo (hay còn gọi là chẳm chéo) có hai loại: chẩm chéo khô và chẩm chéo ướt. Chẩm chéo khô có lẽ quen thuộc với du khách hơn với cách gọi muối chẩm chéo. Loại gia vị này là thứ không thể thiếu trong gian bếp của những người dân vùng Tây Bắc.
Muối chẩm chéo thường được dùng để nấu ăn, tẩm ướp hoặc chấm chung nhằm tăng hương vị đậm đà của món ăn với các món thịt (gà, heo) luộc, hải sản, đồ nướng, xôi hoặc rau sống… hay bạn có thể dùng để chấm kèm lúc ăn các loại trái cây như xoài, mận, nhót…
Nguyên liệu chính của muối chẩm chéo bao gồm hơn 10 loại gia vị khác nhau, có loại còn là gia vị đặc trưng của rừng Hoàng Liên nức tiếng được trồng trên độ cao 1.600m, có thể kể đến như: muối, ớt, tỏi, mì chính, mắc khén (hạt tiêu rừng), thảo quả... Ngoài ra còn có thể thêm xả, gừng, rau thơm… phụ thuộc vào sở thích hoặc mục đích sử dụng của loại muối này. Vì vậy, chẩm chéo không có chung 1 công thức nào cả.
Mặc dù cách làm muối chẩm chéo không quá phức tạp nhưng để cho ra được loại chẩm chéo chuẩn vị nhất thì bạn phải tìm đúng các loại nguyên liệu chính của món gia vị này. Tuy nhiên việc tìm đủ nguyên liệu lại không hề dễ dàng. Muối chẩm chéo từng ít được biết tới do chỉ người ở vùng núi mới có thể tìm đủ nguyên liệu làm ra. Những năm gần đây, khi du lịch phát triển, những món đặc sản vùng miền như chẩm chéo mới có cơ hội đến với những thực khách sành ăn.
Chẩm chéo còn được yêu thích bởi cách sử dụng vô cùng đa dạng. Chỉ cần thêm chẩm chéo vào thôi là nhiều món tưởng đơn điệu lại có hương vị khác hẳn. Những món nướng đặc trưng của Tây Bắc như thịt trâu gác bếp, lợn cắp nách, pa pỉnh tộp,... khi chấm với chẩm chéo càng làm tăng sự đậm đà, thơm ngon và có chút dai dai.
Với những món luộc như thịt luộc, rau luộc, chẩm chéo có thể sử dụng thay nước chấm cũng rất thơm ngon, đặc biệt. Người ta thường thêm chút nước lọc hoặc nước cốt chanh vào muối chẩm chéo chế thành sốt chấm sền sệt, chấm đồ luộc thì quá tuyệt vời.
Tương tự như các loại muối khác, chẩm chéo cũng rất hợp với các loại hoa quả có vị chua như mận, nhót, xoài, cóc… Ngoài ra, người dân còn dùng chẩm chéo để tẩm ướp các món như thịt nướng, cá nướng,… khiến chúng có hương vị núi rừng đặc trưng.
Tùy theo các loại nguyên liệu thì mỗi loại muối chẩm chéo đều có cách dùng khác nhau. Loại gia vị đặc biệt này có thể coi như 1 liều thuốc, được làm theo công thức dân gian lâu đời nên ăn vào sẽ không bị đau bụng dù là ăn chín hay sống. Khi mới ăn có thể bạn chưa quen, nhưng khi đã quen với mùi vị này rồi thì không thể thiếu trên bàn ăn được. Chính vì thế mà muối chẩm chéo luôn hiện diện trong các bữa ăn của gia đình người Thái Tây Bắc.
Khi đến vùng Tây Bắc, chẩm chéo được bày bán ở nhiều nơi bởi đây là một đặc sản núi rừng được nhiều người ưa chuộng. Cũng bởi vị thơm ngon đặc biệt của nó nên du khách thường mua về để sử dụng trong gia đình hoặc làm quà cho người thân, bạn bè. Giá mua chẩm chéo dao động từ 120.000 – 140.000 đồng/kg.