Lo ngại của Mỹ
Dọc theo những bờ biển hoang sơ của Campuchia, lướt qua những đàn voi trong vườn quốc gia lớn nhất đất nước, là một khu vực có diện tích bằng phân nửa Singapore, nơi đang khiến các chiến lược gia quân sự từ Mỹ và nhiều nước khác phải đau đầu.
Dara Sakor, khu vực đầu tư trị giá 3,8 tỉ USD do Trung Quốc hỗ trợ bao quanh 20% đường ven biển của Campuchia, không giống như bất kỳ nơi nào khác ở đất nước Đông Nam Á đang phát triển này.
Do một công ty Trung Quốc điều hành theo hợp đồng thuê 99 năm, Dara Sakor có các kế hoạch theo nhiều giai đoạn nhằm phát triển một sân bay quốc tế, một cảng nước sâu và một khu công nghiệp cùng với một khu nghỉ dưỡng xa hoa có trạm điện, nhà máy xử lý nước và các trung tâm y tế.
Khu nghỉ dưỡng đang được xây dựng ở Dara Sakor. Ảnh: Bloomberg
Bloomberg dẫn nguồn tin quan chức cho hay: Tầm vóc và quy mô kế hoạch phát triển Dara Sakor đã khiến Mỹ lo ngại về khả năng khu nghỉ dưỡng là một phần trong kế hoạch của Trung Quốc nhằm đặt căn cứ quân sự ở Campuchia.
Hiện diện hải quân ở Campuchia sẽ tạo điều kiện cho Trung Quốc mở rộng tầm ảnh hưởng chiến lược của mình ở Đông Nam Á, củng cố vị trí của Trung Quốc tại Biển Đông và các tuyến đường thủy trọng yếu nắm giữ hàng trăm nghìn tỉ USD giá trị thương mại.
Đây không phải lần đầu tiên sự hiện diện của Trung Quốc ở Campuchia khiến chính quyền ông Trump lo ngại. Năm ngoái, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence đã gửi thư cho Thủ tướng Campuchia Hun Sen để bày tỏ lo ngại về khả năng Campuchia cho phép Trung Quốc đặt thiết bị quân sự và khí tài ở căn cứ hải quân Ream.
Khu nghỉ dưỡng chiến lược
Nhìn chung, Mỹ nghi ngờ rằng việc xây dựng cảng và các cơ sở hạ tầng chiến lược ở những quốc gia như Sri Lanka, Pakistan, Myanmar trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai - Con đường của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ mở đường cho Trung Quốc thiết lập thêm căn cứ quân sự ở nước ngoài sau cơ sở đầu tiên ở Djibouti cách đây 2 năm.
Campuchia ngày càng trở thành đối tác tin cậy nhất của Trung Quốc ở Đông Nam Á. Khoảng 75% đầu tư vào nước này tới từ Trung Quốc.
"Nếu có một căn cứ quân sự ở Campuchia thì điều đó có nghĩa là hải quân Trung Quốc sẽ có môi trường hoạt động thuận tiện hơn ở các vùng biển quanh Đông Nam Á", Charles Edel, cựu quan chức Mỹ nhận định.
"Bỗng nhiên toàn bộ phần lục địa Đông Nam Á có khả năng nằm sau một vành đai quân sự phòng thủ của Trung Quốc. Tính tới giờ thì đây là hàm ý lớn nhất và có khả năng gây tác động chính trị".
Kể từ khi lên nắm quyền năm 2017, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công khai tỏ ra nghi ngờ về giá trị của những đồng minh lâu năm của Mỹ ở châu Á và những nơi khác trên thế giới. Điều đó đã tạo điều kiện cho Trung Quốc và Nga khởi động quá trình củng cố quan hệ chiến lược với các quốc gia thân thiết.
Thủ tướng Hun Sen đã gọi những tin tức về căn cứ quân sự của Trung Quốc là "giả mạo và bóp méo sự thật". Hồi đáp bức thư của ông Pence, ông Hun Sen khẳng định: Campuchia từ chối cho quân đội nước ngoài hiện diện.
Tuy nhiên, điều đó chưa đủ để trấn an Mỹ. Hồi tháng trước, quan chức Bộ Quốc phòng Mỹ Joseph Felter đã gửi thư cho Bộ trưởng Quốc phòng Campuchia Tea Banh để hỏi nguyên nhân vì sao Campuchia khước từ đề nghị tài trợ sửa chữa các cơ sở thuộc căn cứ quân sự Ream mà Mỹ đưa ra sau khi Phnom Penh đệ trình yêu cầu hồi tháng 1.
Felter nói rằng, việc Campuchia đột ngột đổi ý đã làm nảy sinh nghi ngờ về khả năng Campuchia cho Trung Quốc đặt các thiết bị quân sự ở căn cứ Ream.
"Chúng tôi lo ngại rằng bất cứ bước đi nào của chính quyền Campuchia nhằm mời gọi quân đội nước ngoài hiện diện quân sự ở Campuchia cũng sẽ đe dọa tới tính gắn kết và trung lập của ASEAN", Emily Zeeberg, phát ngôn viên của Đại sứ quán Mỹ tại Campuchia cho hay.
Chính quyền Campuchia khẳng định chẳng có gì cần phải che giấu. Trả lời RFA, ông Tea Bank giải thích rằng, Campuchia không cần tiền của Mỹ nữa bởi các cơ sở trong diện sửa chữa sẽ được chuyển tới một địa điểm mới.
Phát ngôn viên chính phủ Campuchia Phay Siphan so sánh lo ngại của phía Mỹ về khả năng Trung Quốc đặt căn cứ quân sự ở Campuchia với việc nước này tìm kiếm vũ khí hủy diệt hàng loạt ở Iraq. Campuchia không có ý định cho Trung Quốc đặt thiết bị quân sự ở Dara Sakor hay bất cứ nơi nào, ông Phay Siphan nhấn mạnh.
"Dara Sakor là khu vực dân sự - chẳng có căn cứ nào ở đó cả", Phay Siphan nói, "Nó có thể được cải biến, đúng vậy, nhưng cái gì mà anh chẳng cải biến được".
Chỉ trong một đêm là có thể biến thành căn cứ hải quân
Bao phủ 360 km2 vườn quốc gia rậm rạp Botum Sakor, Dara Sakor được xem là trung tâm du lịch năm 2008, khi quyền thuê nhượng được trao cho Tập đoàn Phát triển Liên hiệp Thiên Tân (TUDG) của Trung Quốc.
TUDG muốn biến Dara Sakor thành một đô thị mới của Campuchia. Thông tin trên trang web của công ty này cho thấy những kế hoạch đầy tham vọng để phát triển Dara Sakor: một sân bay có khả năng phục vụ phân nửa du khách tới Campuchia, khu vực neo đậu cho các du thuyền cỡ lớn và đường tàu cao tốc kết nối với thủ đô Phnom Penh cùng Siem Reap.
Sau nhiều lần gọi điện thoại tới văn phòng của TUDG, Bloomberg nhận được câu trả lời từ một phụ nữ tên Zhong: "Chúng tôi thấy chính phủ Campuchia đã phản hồi về vấn đề này và bác bỏ đồn đoán về việc xây dựng căn cứ quân sự ở đó. Chúng tôi chẳng còn gì để nói thêm".
Tại hội thảo an ninh ở Singapore hồi tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phương Hòa đã phủ nhận chuyện Trung Quốc xây căn cứ hải quân ở Campuchia: "Không hề có chuyện Trung Quốc thiết lập hiện diện quân sự ở Campuchia".
Dù vậy, nhiều chiến lược gia lại thấy một số điểm nghi vấn.
Sân bay mới có sức chứa 10 triệu hành khách mỗi năm, gấp đôi sức chứa ở Phnom Penh và hơn 40 lần so với lượng du khách tới sân bay ở điểm đến nổi tiếng Sihanoukville năm 2017.
"Trừ khi anh đã có sẵn phương án du lịch mình cần ở đó, còn không thì anh không xây sân bay - đặc biệt là khi đã có một sân bay ở gần đó rồi", Đại tá lục quân Ấn Độ về hưu Vinayak Bhat nhận định.
Ông Bhat cho rằng, cảng nước sâu cũng không hợp lý với phương án du lịch. "Chỉ trong một đêm là nó có thể biến thành căn cứ hải quân", Bhat nói.