Tiếp tục theo đuổi các kế hoạch và chiến lược chống lại ảnh hưởng của Iran trong khu vực các nước Ả Rập, thái tử Saudi Arabia Mohammed Bin Salman (viết tắt: MBS) đã có một số hành động mang tính bước ngoặt, bao gồm bắt giữ hơn 10 hoàng tử và các bộ trưởng trong một chiến dịch chống tham nhũng, đồng thời tiến hành lộ trình bình thường hóa - ít nhất là một phần - quan hệ giữa Saudi với Israel.
Theo hãng Al Jazeera, việc áp dụng các biện pháp cụ thể để dỡ bở sự tẩy chay của các nước Ả Rập với Israel, trong khi chưa đạt được giải pháp phù hợp cho vấn đề Israel-Palestine, sẽ gây bất lợi cho cả Palestine và Saudi.
Hôm 16/11, tham mưu trưởng quân đội Israel, trung tướng Gadi Eisenkot, lần đầu tiên trả lời phỏng vấn báo chí Saudi Arabia, nói rằng quân đội Israel sẵn sàng chia sẻ tình báo về Iran với Riyadh. Cũng lần đầu tiên, Israel và Saudi Arabia đồng đề xuất một dự thảo nghị quyết chống lại Syria tại Hội đồng nhân quyền Liên hợp quốc hồi tuần trước.
Ngoài ra, Bộ trưởng Bộ thông tin Israel Ayoub Kara cũng gửi lời mời Giáo sĩ cao cấp của Saudi Arabia, ông Abdul Aziz al-Sheikh, tới thăm Israel để đáp lễ những bình luận tốt đẹp của ông về Israel.
Nhằm "hợp thức hóa" các bước đi bình thường quan hệ với Israel, Saudi đã mời Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas tới Riyadh hồi tuần trước và thuyết phục ông chấp nhận kế hoạch hòa bình được đề xuất bởi Jared Kushner, con rể và cố vấn đặc biệt của tổng thống Mỹ Donald Trump, mà sự hợp tác Saudi-Israel là một phần trong đó.
Theo tờ New York Times, đề xuất trao cho Israel có thể còn bao gồm "các chuyến bay chở hành khách Israel, thị thực cho doanh nhân, và các liên kết về viễn thông" với Saudi, Ai Cập, Jordan và Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE).
Quốc vương Salman của Saudi Arabia (phải) tiếp tổng thống Palestine Mahmoud Abbas tại Riyah hôm 7/11, trao đổi về cuộc đàm phán Israel-Palestine (Ảnh: SPA)
Bản kế hoạch bất lợi cho Palestine
Sự hợp tác của tổng thống Abbas là nhân tố căn bản để lộ trình này được thúc đẩy. Nếu ông Abbas không đồng thuận, hành động của Riyadh sẽ bị coi là phản bội thế giới Ả Rập và lập trường của người Hồi giáo về Palestine.
Cho đến nay vẫn không có nhiều chi tiết được hé lộ về nội dung chuyến đi của tổng thống Palestine tới Riyadh, tuy nhiên sức ép có thể gia tăng đối với ông khi kế hoạch của Kushner sắp được công bố trong tương lai gần. Ông Abbas rất cần Mỹ và Saudi hỗ trợ tài chính để Chính quyền Dân tộc Palestine (PNA) tiếp tục vận hành.
Theo Al Jazeera, thỏa thuận của Jared Kushner mang lại những lợi ích chiến lược cho Israel, như chấm dứt sự tẩy chay của Saudi, trong khi Palestine chỉ thu được những lợi ích ngắn hạn như hỗ trợ về tài chính, trả tự do cho tù nhân, và đóng băng một phần các hoạt động tái định cư ở bên ngoài khu vực tái định cư lớn do Israel xây dựng.
Thỏa thuận này về cơ bản cũng sẽ "xé bỏ" Kế hoạch hòa bình Ả Rập năm 2002, do Saudi hậu thuẫn, trong đó đề nghị bình thường hóa toàn diện với Israel để đổi lại Israel rút lui hoàn toàn khỏi các địa bàn chiếm được của Saudi trong cuộc chiến năm 1967.
Như vậy, bằng cách kêu gọi ông Mahmoud Abbas chấp nhận kế hoạch của Mỹ, lãnh đạo Saudi cũng từ bỏ sáng kiến của chính mình và chấp nhận chỉ bình thường hóa một phần với Israel để đổi lấy một liên minh chống Iran.
Ông Abbas bị đặt vào tình thế rất khó xử bởi những người ủng hộ ông đa số phản đối các điều khoản trong thỏa thuận Kushner.
Ông Jared Kushner đã có chuyến công du bí mật tới Saudi hồi cuối tháng 10 (Ảnh: Reuters)
Con dao hai lưỡi
Một điều rõ ràng là Riyadh sẽ thúc đẩy nỗ lực bình thường hóa với Israel bất chấp lập trường của tổng thống Abbas. Thái tử Saudi đang được dần được chuyển giao quyền lực và nhiều khả năng sắp kế vị cha mình. Căng thẳng leo thang với Tehran cho thấy ông tuổi sẵn sàng đưa ra các quyết sách cứng rắn.
Theo Al Jazeera, thái tử 32 tuổi Salman đứng trước rủi ro "tự bắn vào chân mình" trong kế hoạch với Israel. Tiến hành thỏa thuận Kushner là động thái chống lại nhận thức chung của các nước Ả Rập và Muslim - vốn giữ lập trường phản đối bình thường hóa với Israel nếu chưa đạt được các điều khoản công bằng cho Palestine.
Saudi có thể được UAE, Bahrain, Ai Cập và Jordan ủng hộ, nhưng chưa hẳn là phần còn lại của 57 nước thành viên Tổ chức hợp tác Hồi giáo (OIC), mà cộng đồng Muslim chiếm đại đa số. Ví dụ, Kuwait đã bắt đầu tổ chức các hoạt động chống bình thường hóa với Israel.
Nếu thái tử MBS xúc tiến kế hoạch với Israel, ông sẽ mạo hiểm làm tổn hại đến địa vị dẫn dắt của Saudi trong thế giới Hồi giáo. Cha của ông, Quốc vương Salman bin Abdulaziz Al Saud, Người bảo vệ của hai Thánh địa Hồi giáo, có thể sẽ nhượng bộ trong vấn đề thánh địa Hồi giáo thứ ba được đặt tại đền thờ al-Aqsa ở Jerusalem (Israel gọi là Núi Đền).
Với việc bình thường hóa cùng Israel, thì ngoài việc có được liên minh mới chống Iran, Riyadh cũng trao cho Tehran quân bài mạnh nhất để chống lại Saudi, đặc biệt khi Iran đang cố gắng bác bỏ vai trò của Saudi trong thế giới Hồi giáo.
Ông Jared Kushner gặp thủ tướng Israel tháng 8/2017