Trong túi của Khadija Khreiss còn tầm 35 cent (khoảng 8 ngàn đồng tiền Việt) lúc này. Ngày hôm sau, có thể chẳng còn gì cả. Cách đó 4 con phố, Ahmad Chibly thậm chí chẳng còn nổi một đồng.
Đó là một ngày nóng bức tại thành phố Beirut của Lebanon, trong dịp lễ Ramadan của người Hồi giáo - nơi họ nhịn ăn 15 tiếng mỗi ngày để thanh lọc cơ thể và giúp con người ta hiểu hơn về cuộc sống của những người thiếu ăn.
Ahmad Chibly
Với Kadija và Ahmad, nhịn ăn thì dễ. Nhưng khi kết hợp cùng Iftar - bữa ăn lúc xế chiều duy nhất trong ngày, thì không. Đơn giản là bởi họ chẳng có gì để ăn cả.
"Người ta chẳng còn giúp đỡ nhau nữa," - Ahmad, 22 tuổi nói một cách chua chát, rồi chỉ tay vào đống rác sau lưng. "Sau cùng, cuộc sống của chúng tôi chỉ còn lại thứ này."
Những dịp Ramadan trước đây, gia đình Khadija và Ahmad sẽ trở về nhà để nấu bữa Iftar, trong khi ngoài đường trang hoàng bởi ánh sáng đèn được giăng lên dịp lễ. Nhưng vào lúc này tại Lebanon, dịp lễ Ramadan năm nay diễn ra thật khác. Cuộc suy thoái kinh tế năm 2019 đã biến quốc gia từng có GDP đầu người cao nhất trong số các nước không dầu mỏ của Arab trở thành nơi nhu cầu cơ bản nhất là ăn uống cũng không được đảm bảo.
Khadija Khreiss bên căn bếp của gia đình
Với hàng trăm ngàn người thuộc cộng đồng Hồi giáo, điều này có nghĩa bữa Iftar trở thành một gánh nặng thực sự.
Nhiều người Hồi giáo còn phải tuân thủ quy định san sẻ thức ăn cho người nghèo thông qua các tổ chức từ thiện - cũng là nơi mà đa số người tại Lebanon lúc này phải dựa vào. Gia đình chị Kadija cũng vậy, họ phải dựa vào đây để nuôi sống gia đình 5 miệng ăn. Đã 2 tuần cô chưa nấu được 1 bữa ăn đúng nghĩa cho cả nhà, chỉ dùng đồ thừa thu thập được từ hàng xóm.
"Nếu là trước kia, chúng tôi có thể mua dầu, thuốc, sữa chua, thịt cá và sữa cho trẻ con," - người phụ nữ 42 tuổi chia sẻ. Sự khó nhọc ánh lên trong đôi mắt màu hạnh nhân của cô. "Còn giờ, chúng tôi chẳng mua được bất kỳ thứ gì."
Bữa Iftar tối nay, nhà Khadija được quyên góp một đĩa cơm, chút súp đậu, và một chiếc bánh kebab ăn dở từ đêm hôm trước. Vì muốn bữa ăn có thêm chút rau, cô vét sạch túi của Ali - chồng cô, lấy khoảng 4000 Lira (tiền tệ của Lebanon, khoảng 36 cent - 8000 đồng tiền Việt). Cô băng ra ngoài, với nụ cười trên môi.
"Nếu không cười, chắc tôi chẳng sống nổi," - cô chua chát nói, rồi trở về sau đó với chưa đầy 1 kí lô khoai tây.
Bữa ăn duy nhất trong ngày vào lễ Ramadan tại Lebanon lúc này
Chồng Khadija - anh Ali, người đàn ông xăm trổ với búi tóc đầy nam tính - là một người gác cửa cho tòa nhà gần ĐH American Beirut (AUB). Trước khi cơn khủng hoảng ập tới, anh kiếm được khoảng 300 đô mỗi tháng, vừa đủ nuôi sống gia đình. Nhưng năm 2020, khi tiền tệ trượt giá thê thảm, mức lương của anh chỉ tương đương khoảng 70 đô. Còn hiện tại là 37 đô, nghĩa là mỗi ngày chỉ kiếm được hơn 1 đô mà thôi.
"Hôm qua tôi còn không thể cho con ăn được," - Kadija nói về đứa con 5 tháng tuổi - Lamees - đang ngồi trong lòng mình. Cô xay nhuyễn bí, cà rốt và một ít khoai tây, bón cho con ăn.
"Cũng tốt. Tôi thích con mình quen với việc thiếu thốn hơn là đầy đủ," - Khadija nói. "Chẳng biết nữa, có thể mọi thứ sẽ dần tốt hơn, nhưng cũng có thể không, ít nhất là thời của chúng tôi."
Chỉ trong vòng 1 năm, giá thực phẩm tại Lebanon tăng tới 350% - lạm phát một cách khủng khiếp theo số liệu từ Tập đoàn Quan sát Khủng hoảng của AUB. Riêng trong tuần đầu tiên của lễ Ramadan năm nay, mức giá cho một bữa Iftar cơ bản của một gia đình 5 người cũng tăng 23,4%.
"Có những ngày, hàng xóm không thể chia sẻ đủ thực phẩm. Chúng tôi phải làm khoai tây chiên để ăn Iftar," - Khadija nói.
Kiếm ăn từ rác
Tình cảnh thê lương, nhưng Khadija vẫn cho rằng mình may mắn. Bởi nhiều người Lebanon khác còn chẳng được như vậy. Như Ahmad - một người Syria tị nạn, hiện đang phải kiếm sống từ việc nhặt rác kể từ khi cha anh chết vào 5 năm trước.
Chàng trai lưng gù, khuôn mặt ẩn sau chiếc mũ rộng quá khổ lục khắp các thùng rác từ lúc bình minh. Hai đứa nhóc em của anh đứng hai bên hông, cùng nhau rong ruổi khắp thành phố để nhặt rác.
Trước khi khủng hoảng xảy ra, Ahmad có thể bán các vật liệu tái chế, thu về 30 đô mỗi ngày - đủ để trả tiền thuê cho căn hộ siêu nhỏ phía nam khu ổ chuột ở Beirut, và mua đồ ăn mỗi ngày nuôi vợ, mẹ và 2 con. Nhưng hiện tại, thu nhập của Ahmad chỉ vừa đủ tiền trọ. Anh phải làm mọi thứ có thể để đảm bảo 2 con có cái ăn.
"Không có rác, chúng tôi sẽ chết vì đói," - Ahmad nói, trong lúc vẫn dùng đôi tay đen nhẻm để bới móc. "Vì giá thực phẩm tăng lên, chúng tôi thậm chí phải ăn đồ có trong thùng rác. Có lẽ nhiều người cũng giống tôi. Phải làm tất cả mọi thứ, để không phải đi ăn xin."
Những người nghèo "thế hệ mới"
Hàng triệu người Lebanon vừa tụt xuống mức nghèo, hoặc siêu nghèo với cuộc khủng hoảng kinh tế từ quốc gia này. Họ không chỉ chống lại gánh nặng tài chính, mà còn liên quan đến "thể diện" của bản thân. Bởi vậy, cuộc khủng hoảng thực chất đã diễn ra một cách âm thầm trong thời gian dài.
Có những người, trước đây không quá lâu, còn được xem là tầng lớp trung lưu thì nay phải ăn xin ngoài đường, mong đợi lòng thương xót của người đời. Họ cầu xin cả những người quen cũ trước kia gặp trong phòng gym, khi họ còn có thể tập ở đó.
Một người đàn ông lái chiếc Mercedes Benz òa khóc khi cầu xin người qua đường trả hộ mình tiền mua thuốc trị bệnh tim. Vợ ông ngồi ở cạnh bên, lấy tay che mặt, mắt hướng ra ngoài cửa sổ.
Một người đàn ông luống tuổi mặc chiếc áo sơ-mi trắng thẳng thớm, lục miếng ức gà "quá date" kiếm được trong thùng rác. Khi một người qua đường ngỏ ý cho tiền, mặt ông hiện lên một nỗi đau đớn bất lực. "Không bác ơi, tôi chỉ đang kiếm đồ ăn cho mấy con mèo hoang thôi," - ông nói.
Một thanh niên trẻ khác thì chia sẻ cách anh tìm đồ ăn trong các thùng rác để nuôi sống vợ và con gái. "Như bó rau diếp này, tôi sẽ tách bỏ đi lớp ngoài cùng, chỉ lấy phần giữa, rửa sạch rồi mang về nhà," - anh cho biết. "Quả chanh này trông vẫn ổn, tôi sẽ bóc vỏ của nó ra sau. Trái cam kia thì thối rồi, có thể gây ngộ độc."
Chàng trai ấy từng làm phục vụ bàn, trước khi đại dịch khiến nền kinh tế của Lebanon trở nên tồi tệ và buộc nhà hàng nơi anh làm việc phải đóng cửa.