Nhà máy Zaporozhye hôm 29/8. Ảnh: AP
“Điều tôi biết chắc chắn là lực lượng Nga đang khai hỏa từ xung quanh nhà máy”, quan chức quân đội Mỹ giấu tên nói với các phóng viên trong một cuộc họp ngắn tại Lầu Năm Góc. “Tôi cũng biết rằng đã có những đợt pháo kích bắn trúng khu vực gần nhà máy".
Quan chức này cho biết “rất khó giải thích” về cách mà Mỹ đang theo dõi tình hình xung quanh nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu.
“Và tôi không muốn nói rằng người Ukraine không nổ súng ở gần đó, vì tôi nghĩ có khả năng là họ có, nhưng chủ yếu nhằm đáp trả hỏa lực của lực lượng Nga sau khi phía Nga khai hỏa từ khu vực gần nhà máy”, quan chức Mỹ nói.
Zaporozhye – nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu ở Ukraine đã nằm dưới quyền kiểm soát của quân đội Nga từ đầu tháng 3, ngay sau khi Nga khai màn chiến dịch quân sự ở Ukraine. Lực lượng Vệ binh Quốc gia Nga và lực lượng đặc nhiệm chịu trách nhiệm canh gác cơ sở này, trong khi các nhân viên nhà máy (người Ukraine) tiếp tục làm việc bình thường.
Các quan chức địa phương và giới chức Nga từng cáo buộc các lực lượng Ukraine liên tục tấn công nhà máy Zaporozhye bằng máy bay không người lái, pháo binh và thậm chí cả vũ khí do Mỹ cung cấp.
Kiev bác bỏ cáo buộc và cho rằng Nga đang sử dụng cơ sở này như một căn cứ quân sự. Phía Ukraine cho rằng quân đội Nga đang tự tấn công nhà máy để đổ lỗi cho Kiev.
Quan chức Mỹ tuyên bố "người Ukraine nhận thức rất rõ về những tác động tiềm tàng của việc tấn công nhà máy điện hạt nhân và họ sẽ cố gắng không làm điều đó".
Mátxcơva đã cung cấp bằng chứng cho Liên Hợp Quốc về các cuộc tấn công liên tục của quân đội Ukraine vào nhà máy Zaporozhye và thị trấn Energodar gần đó kể từ tháng 7. Một thành viên của chính quyền địa phương cho biết vụ tấn công mới nhất xảy ra hôm 29/8, khi một viên đạn xuyên thủng mái của tòa nhà nơi chứa nhiên liệu mới cho lò phản ứng.
Trước đó hôm 28/8, một máy bay không người lái mà Nga cho là của Ukraine đã bị bắn rơi khi đang tìm cách tấn công nhà máy. Trong khi các cuộc tấn công của pháo binh Ukraine nhằm vào thành phố Energodar đã khiến 9 dân thường bị thương.
Kiev đã yêu cầu Nga giao lại nhà máy Zaporozhye cho Ukraine kiểm soát, hoặc ít nhất là phi quân sự hóa khu vực rộng 30 km xung quanh nhà máy. Hôm thứ Hai, phát ngôn viên Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ John Kirby cũng thúc giục việc phi quân sự hóa, đồng thời kêu gọi đóng cửa các lò phản ứng. Trước đó, Mỹ đã lặp lại những cáo buộc của Kiev rằng Mátxcơva muốn "ăn cắp điện của Ukraine" bằng cách đóng cửa nhà máy hoặc ngắt kết nối nhà máy khỏi lưới điện Ukraine.
Theo các chuyên gia hạt nhân Nga, mối nguy hiểm lớn nhất không phải là sự cố lò phản ứng mà là việc pháo binh Ukraine tấn công kho chứa nhiên liệu đã qua sử dụng ngoài trời, làm tăng nguy cơ rò rỉ phóng xạ.
Tổng giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) Rafael Grossi sẽ đích thân dẫn đầu phái đoàn thanh tra đến thăm nhà máy Zaporozhye trong tuần này.