Lập cú đúp hiếm có, GS đạt giải Nobel vừa thắng giải thưởng 3 triệu USD của ông Phạm Nhật Vượng là ai?

Ông là GS Geoffrey Hinton (người Canada gốc Anh), một trong những bộ óc kiệt xuất nhất thế giới trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI). Vào tháng 10, ông giành giải Nobel Vật lý 2024 cùng với nhà khoa học John Joseph Hopfield (người Mỹ).

GS Geoffrey Hinton là GS danh dự về khoa học máy tính tại ĐH Toronto. Ngoài Nobel Vật lý năm 2024, ông vừa có thêm một giải thưởng danh giá khác vào bộ sưu tập của mình. Đó là Giải thưởng Chính VinFuture 2024.

Mới đây, tối 6/12, GS Geoffrey Hinton một lần nữa khiến cộng đồng khoa học thế giới tán thưởng khi trở thành đồng chủ nhân của Giải thưởng Chính VinFuture 2024, cùng với CEO Jensen Huang và các nhà khoa học là GS Yoshua Bengio, GS Yann LeCun và GS Fei-Fei Li. Giải thưởng trị giá 3 triệu USD vinh danh 5 nhà khoa học vì những đóng góp đột phá để thúc đẩy sự tiến bộ của học sâu, đang cách mạng hóa các lĩnh vực từ nghiên cứu y sinh, giao thông vận tải đến sản xuất, năng lượng sạch và lĩnh vực nông nghiệp.

Tại Lễ trao giải VinFuture 2024, GS Geoffrey Hinton chia sẻ qua video rằng: "Tôi đã có vinh dự hợp tác với GS Yoshua Bengio và GS Yann LeCun trong nhiều năm. Cả ba chúng tôi đã dành cả cuộc đời để phát triển công nghệ mạng nơ-ron. Và tôi rất vui mừng khi thấy Giải thưởng VinFuture cũng ghi nhận đóng góp của ông Jen-Hsun Huang (Jensen Huang) trong việc phát triển phần mềm máy tính cần thiết cho AI; cũng như của GS Fei-Fei Li trong việc cung cấp dữ liệu lớn, yếu tố đã chứng minh hiệu quả của công nghệ này".

Bà Leah Cowen, phó chủ tịch nghiên cứu và đổi mới các sáng kiến chiến lược của ĐH Toronto, cho biết: "ĐH Toronto rất tự hào về GS danh dự Geoffrey Hinton. Khi GS đến trường vào gần 40 năm trước, nghiên cứu của ông về mạng nơ-ron bị ảnh hưởng bởi lý tưởng của ông về cách mà não học. Đến ngày hôm nay, công việc quan trọng của ông ấy đang biến đổi thế giới của chúng ta theo những cách mà chúng ta chỉ mới bắt đầu nắm bắt. Giải thưởng VinFuture là minh chứng cho sức mạnh của nghiên cứu do sự tò mò và tác động của việc đầu tư vào các nhà nghiên cứu xuất sắc".

"Thật tuyệt vời khi thấy sự công nhận này dành cho công việc phi thường của GS Geoffrey Hinton và tiềm năng của nó để giúp giải quyết một số thách thức lớn nhất của thế giới. Các nhà nghiên cứu trên toàn cầu, bao gồm một số học sinh cũ của ông, đang sử dụng AI để giúp giải quyết một số thách thức cấp bách nhất của thời đại chúng ta trong những lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe, tính bền vững và biến đổi khí hậu", bà Leah Cowen nhấn mạnh.

Lễ trao giải VinFuture diễn ra trong bối cảnh GS Geoffrey Hinton chuẩn bị chính thức nhận giải Nobel Vật lý 2024 tại Thụy Điển vào ngày 10/12 sắp tới. Ông là đồng chủ nhân giải Nobel Vật lý 2024 cùng với nhà khoa học John Joseph Hopfield (người Mỹ), nhờ những khám phá và phát minh cơ bản cho phép học máy sử dụng mạng lưới thần kinh nhân tạo.

Tên tuổi sáng chói trong lĩnh vực AI

GS Geoffrey Hinton nổi tiếng toàn thế giới nhờ công trình nghiên cứu về mạng lưới thần kinh nhân tạo. Ông được mệnh danh là "Bố già AI" . Những đóng góp của vị GS kiệt xuất này đã thay đổi cục diện của ngành công nghệ thông tin, đồng thời mở ra những tiềm năng vô hạn trong việc phát triển các hệ thống thông minh.

GS Geoffrey Hinton sinh năm 1947 tại Anh, trong một gia đình có truyền thống học thuật xuất sắc. GS là chắt của George Boole, nhà toán học nổi tiếng và đã phát triển Đại số Boole. Đây là công cụ cơ bản cho lý thuyết logic và các hệ thống số học nhị phân hiện đại. Theo các chuyên gia. điều này có thể đã ảnh hưởng sâu sắc đến việc phát triển tư duy khoa học của GS Geoffrey Hinton.

Khi lớn lên, ông theo học tại ĐH Cambridge và lấy bằng Cử nhân về tâm lý học thực nghiệm vào năm 1970. Sau đó, ông Geoffrey Hinton chuyển sang ĐH Edinburgh và nhận bằng tiến sĩ vào năm 1978, với nghiên cứu tập trung vào những vấn đề về AI.

Sau khi hoàn thành bằng tiến sĩ, ông Geoffrey Hinton bắt đầu sự nghiệp giảng dạy cũng như nghiên cứu tại một số trường đại học hàng đầu như Carnegie Mellon và ĐH Toronto. Các nghiên cứu của ông tập trung vào tìm hiểu cách thức hoạt động của trí não con người, nhất là cách bộ não học tập và lưu trữ thông tin. Đặc biệt, mối quan tâm của ông đến việc mô phỏng quá trình học tập của não bộ trên máy tính đã dẫn dắt ông tới một hướng nghiên cứu mới. Đó là mạng nơ-ron nhân tạo.

Trong những năm 1980, GS Geoffrey Hinton cùng với các cộng sự đã phát triển thuật toán lan truyền ngược. Đây là một phương pháp học tập dành cho các mạng nơ-ron sâu, cho phép các mô hình học máy có thể tự cải thiện hiệu suất thông qua quá trình điều chỉnh trọng số. Đây được coi là một bước đột phá đặt nền móng cho những kỹ thuật học sâu mà sau này sẽ trở thành công cụ mạnh mẽ cho các ứng dụng về trí tuệ nhân tạo.

Tuy nhiên, trong thời kỳ đầu, thuật toán này vẫn không nhận được sự quan tâm xứng đáng trong ngành công nghệ và bị coi là kém hiệu quả.

"Vụ nổ Big Bang trong lĩnh vực AI"

Đầu những năm 2000, mạng nơ-ron sâu bắt đầu quay trở lại mạnh mẽ, nhờ có sự tiến bộ của công nghệ phần cứng, nhất là sự phát triển của bộ xử lý đồ họa (GPU). Đây cũng là thời điểm mà GS Geoffrey Hinton và các cộng sự tận dụng để chứng minh về tiềm năng thực sự của học sâu.

Năm 2012, GS Geoffrey Hinton cùng với hai học trò xuất sắc của mình là Alex Krizhevsky và Ilya Sutskever đã tạo ra thuật toán AlexNet , với khả năng nhận diện đối tượng trong hình ảnh với độ chính xác được nhận xét là chưa từng có. Công trình mang tính cách mạng này được ví như "một vụ nổ Big Bang trong lĩnh vực AI".

AlexNet cũng đã giành chiến thắng tại cuộc thi ImageNet, một trong những cuộc thi uy tín nhất về nhận dạng hình ảnh, với độ chính xác vượt trội so với những phương pháp truyền thống.

Truyền cảm hứng cho hàng loạt nhà khoa học và kỹ sư AI trên thế giới

Nhờ những đóng góp không ngừng nghỉ của GS Geoffrey Hinton, học sâu nhanh chóng được áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, chẳng hạn như n hận dạng giọng nói, hình ảnh, phát triển hệ thống xe tự lái, ứng dụng trong y tế…

Trên thực tế, những nền tảng Google, Microsoft và Facebook đều sử dụng các thuật toán học sâu cho các hệ thống của mình, từ đó mở ra một kỷ nguyên mới về phát triển các công nghệ thông minh.

GS Geoffrey Hinton – "Bố già AI" đã truyền cảm hứng cho nhiều nhà khoa học và các kỹ sư AI trên toàn thế giới. Ông chính là người hướng dẫn cho nhiều nhà nghiên cứu xuất sắc, chẳng hạn như GS Yoshua Bengio và GS Yann LeCun. Hai vị GS này cũng là những người đã cùng ông nhận giải Turing năm 2018. Đây là giải thưởng cao quý nhất trong lĩnh vực khoa học máy tính, được ví như là "Giải Nobel Máy tính".

Ngoài ra, GS Geoffrey Hinton còn là tác giả của hàng trăm bài báo khoa học. Ông thường xuyên được mời diễn thuyết tại các hội thảo quốc tế về AI. Những bài viết cũng quan điểm của ông không chỉ thúc đẩy phát triển AI trên toàn cầu mà còn giúp định hình tương lai của ngành này.

Đầu tháng 5/2023, GS Geoffrey Hinton gây xôn xao khi quyết định rút khỏi vị trí phó chủ tịch và quản lý công nghệ tại Google, với lý do có thể công khai về hiểm họa AI đối với nhân loại.

Ngay sau khi từ chức, "Bố già AI" viết trên X rằng: "Trên thực tế, tôi rời đi để có thể nói về mối nguy của AI mà không phải xem xét rằng điều này ảnh hưởng đến Google thế nào. Chúng ta chưa biết cách tránh những nguy cơ này. Đó là lý do chúng ta cần có nhiều nghiên cứu hơn".

GS Geoffrey Hinton là một nhân vật quan trọng trong cộng đồng AI toàn cầu. Cho dù ông đã chính thức rời khỏi Google nhưng những tư tưởng cũng như phát minh của ông vẫn sẽ tiếp tục giúp định hình tương lai của lĩnh vực AI trong nhiều thập kỷ tới.